Οσοι δεν πρόλαβαν να δουν από κοντά την έκθεση Ubuntu στο ΕΜΣΤ, έχουν την ευκαιρία, μέσα στο lockdown που βιώνουμε, να περπατήσουν στο ισόγειο του μουσείου και να δουν τα πέντε δωμάτια της έκθεσης «συναντώντας» κορυφαίους δημιουργούς με καταγωγή από την Αφρική -όπως ο Μuholi που μεγάλη του έκθεση εγκαινιάστηκε πρόσφατα στην Τate του Λονδίνου.
Περνάς τα κόκκινα σκαλιά που θυμίζουν γυναικεία χείλη, μπαίνεις στην είσοδο του χώρου περιοδικών εκθέσεων του EMΣΤ για την έκθεση Ubuntu της Συλλογής Χάρη Δαυίδ και διακρίνεις πρώτα πρώτα τους τοίχους που μοιάζουν να έχουν αλειφθεί με χώμα και να έχουν ψηθεί στον ήλιο. Πάνω στο βάθρο, σε υποδέχεται μια Νίκη της Σαμοθράκης, ντυμένη με υφάσματα που χρωμάτισε με ολλανδικό κερί ο Yinka Shonibare θυμίζοντας την μέθοδο μπατίκ που ξεκίνησε από την Ινδονησία αλλά χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην Αφρική: πράσινα τα φτερά, μωβ φούστα που κάνει πτυχώσεις πάνω στα πόδια της Νίκης αυτής που συμβολίζει την ψυχή της Μαύρης Ηπείρου και ακουμπά στους συμβολισμούς και το έμβλημα της Νίκης της Σαμοθράκης. Ηδη η πρώτη εικόνα που έρχεται να συναντήσει τον επισκέπτη της Ubuntu δημιουργεί μια αναπάντεχη αίσθηση οικειότητας. Μια ζεστή πρόσκληση για όσα ακολουθήσουν στα πέντε δωμάτια που ακολουθούν, κάθε ένα από τα οποία επιμελήθηκε ένας διαφορετικός επιμελητής.
Με το δεύτερο κύμα πανδημίας να χτυπά ξανά τον Πολιτισμό και φυσικά και το ΕΜΣΤ που μετά την επίσημη εκκίνηση του Φεβρουαρίου στην οριστική του στέγη, σκοντάφτει ξανά (αυτή τη φορά στις νέες συνθήκες που παγιώνει ο κορωνοϊός) η αλήθεια είναι πως προλάβαμε για λίγες μέρες να δούμε μια από τις πλέον ενδιαφέρουσες, πολιτικές, με ιστορικές φορτίσεις, αλλά και ευφρόσυνα στοιχεία ευφρόσυνα εκθέσεις των τελευταίων ετών -ναι, το ευφρόσυνο δεν είναι ξένο σώμα στη σύγχρονη Τέχνη αν και κάποιοι το δαιμονοποιούν. Στην ουσία η Αθήνα και το ΕΜΣΤ έχουν την ευκαιρία να παρουσιάσουν στο παγκόσμιο κοινό μια από τις σημαντικότερες συλλογές με έργα σύγχρονης Τέχνης καλλιτεχνών που ζουν ή έχουν καταγωγή από την Αφρική. Η Συλλογή Χάρη Δαυίδ – έργα της οποία συχνότατα γίνονται δάνεια στα σημαντικότερα μουσεία και τις αίθουσες Τέχνης του κόσμου- πρόλαβε άλλωστε, λίγο πριν η πανδημία σαρώσει ξανά όλο τον κόσμο να γίνει αντικείμενο εκτενούς παρουσίασης στους Financial Times.
Μέχρι να αρθούν όμως οι περιορισμοί μετακίνησης μπορούμε όμως όπου και αν βρισκόμαστε να «βγούμε» και να φτάσουμε στο ΕΜΣΤ, να περπατήσουμε στην αίθουσα του ισογείου όπου έχουν δημιουργηθεί πέντε δωμάτια, κάθε ένα από διαφορετικό επιμελητή, προκειμένου να παρουσιαστούν 66 έργα 34 διαφορετικών καλλιτεχνών. Να σταθούμε απέναντι από τη Νίκη της Σαμοθράκης, τα τρία φωτογραφικά έργα του Mohau Modisakeng από τη σειρά Passage 8 μια δυνατή αφύπνιση για το ζήτημα του διαμελισμού της αφρικανικής ταυτότητας εξαιτίας της δουλείας και τη διαρκή διαγραφή κάθε προσωπικής ιστορίας. Να μελετήσουμε το ρωμαλέο έργο του Ζanele Muholi, αναδρομική έκθεση του οποίου άνοιξε στην Τate του Λονδίνου στις 5 Νοεμβρίου (τώρα πλέον και αυτή κλειστή λόγω τη καραντίνας). Να σταθούμε απέναντι σε κάθε ένα από τα 66 έργα που αποκαλύπτουν ανεπιτήδευτα και με έναν κώδικα αφηγηματικά μοναδικό, κώδικα τιμής και αλήθειας και ομορφιάς της ανθρώπινης ιστορίας μέσα τους.
Η ψηφιακή αυτή περιήγηση μπορεί να γίνει μέσα από το https://harrydavidartcollection.org , που επιτρέπει κυριολεκτικά να νιώσεις ότι περπατάς στον χώρο, στέκεσαι σε όποιο έργο θες, μπορείς να επιστρέψεις πίσω, να κοιτάξεις γύρω σου, να κάνεις μια στάση όπου επιθυμείς. Ταυτόχρονα, στον λογαριασμό Instagram της Συλλογής παρουσιάζονται ξεχωριστά έργα ως επιλογή των εργαζομένων του Μουσείου. Με αυτό τον τρόπο έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε, να δούμε τα πρόσωπα των εργαζομένων του Μουσείου.
Η έκθεση Ubuntu προσφέρει πραγματικά μια ξεχωριστή εμπειρία. Και αν για αρκετούς ένα κυρίαρχο αίτημα είναι ο τρόπος που τους αφορά προσωπικά ή ο τρόπος που συνδέονται με τα έργα Τέχνης, η αλήθεια είναι ότι η έκθεση αυτή, στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή με το Black Lives Matter να αλλάζει την κυρίαρχη αφήγηση και τα θέματα των ταυτοτήτων να αναδύονται διεθνώς, έχει μοναδικό ενδιαφέρον. Και σε τοποθετεί όχι ως παρατηρητή αλλά ως πολίτη του κόσμου και ως αναπόσπαστο μέρους της σύγχρονης Ιστορίας όπως αυτή τη στιγμή εγγράφεται παγκοσμίως, στο κέντρο του κόσμου. Για παράδειγμα βλέποντας το έργο της Kara Walker στο τελευταίο δωμάτιο (φωτογραφία κάτω), βλέπεις ουσιαστικά μια βάση αναφοράς του σχεδίου που πρόσφατα δημιούργησε η εικαστικός για να σχολιάσει την έξοδο του Τραμπ από τον Λευκό Οίκο: ένα μικρό κορίτσι κλωτσάει τον Ντόναλντ Τραμπ.
Με καθαρή ανεπητίδευτη προσέγγιση, οι διαφορετικοί επιμελητές, στα διαφορετικά δωμάτια τους -ακόμα και τα χρώματα αλλάζουν, μένοντας όμως στην γκάμα των ζεστών comfort χρωμάτων- παρουσιάζουν έργα που αντλούν από τις παραδόσεις και τους συμβολισμούς , μέχρι την πολιτική και οικονομική εκμετάλλευση της Αφρικής. To χέρι που «τείνει» προς τον επισκέπτη η Νίκη της Σαμοθράκης στην είσοδο, συναντά ένα άλλο χέρι στο τελευταίο έργο της έκθεσης. Ένα χέρι γροθιά, υψωμένο, που σπάει τα παντζούρια που κρατούν τον άνθρωπο σε εγκλεισμό και φίμωση. Είναι το έργο Amandla (σημαίνει δύναμη) που δημιούργησε το 2014 Hank Willis Thomas, ένα ισχυρό σχόλιο για το απαρτχάιντ της Νοτίου Αφρικής. Ένα έργο που μοιάζει όμως το 2020 να υπογράφει τη νέα παγκόσμια συνθήκη, με τη Δημοκρατία να δοκιμάζεται σε πολλές χώρες -και την περιπέτεια των αμερικανικών εκλογών τόσο νωπή- και την πανδημία να αλλάζει τον τρόπο ζωής μας.
Επιμέλεια: Osei Bonsu, Rashid Johnson, Elvira Dyangani Ose, Emily Tsingou, Burkhard Varnholt
Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός: Stephania Kallos, Abby Turin (αρχιτεκτονικό γραφείο Kallos Turin)
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες
Ifeoma Anyaeji, Lyle Ashton Harris, Κader Attia, Sanford Biggers, Virginia Chihota, Godfried Donkor, Ibrahim El-Salahi, Andrew Esiebo, Mary Evans, Ellen Gallagher, Theaster Gates, Lauren Halsey, Romuald Hazoumè, Lubaina Himid, Kudzanai-Violet Hwami, Taiye Idahor, Rashid Johnson, Moshekwa Langa, Kemang Wa Lehulere, Senzeni Marasela, Mohau Modisakeng, Meleko Mokgosi, Zanele Muholi, Wangechi Mutu, Kori Newkirk, Toyin Ojih Odutola, Chris Ofili, Pamela Phatsimo Sunstrum, Tschabalala Self, Yinka Shonibare, Shinique Smith, Hank Willis Thomas, Kara Walker, Lynette Yiadom-Boakye
Πηγή
Author: Κατερίνα Ι. Ανέστη
