Κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Να σταθεί μπροστά στη δικαιοσύνη και να δώσει εξηγήσεις για την συμπεριφορά του, αν μπορούν τελικά να δοθούν εξηγήσεις. Υπάρχουν βέβαια πράξεις που όσες εξηγήσεις και να δοθούν, δεν είναι αρκετές για να υπερασπιστούν κανένα. Μα σίγουρα η δημόσια διαπόμπευση δεν είναι η λύση, καθώς το μόνο που πετυχαίνει είναι να τρέφει την ανθρωποφαγική μας διάθεση. Ή μήπως όχι τελικά;
Δεν είμαι της άποψης ότι θα πρέπει να τιμωρούμε τους θύτες με δημόσιο λιθοβολισμό. Όμως πολλές φορές η δημόσια έκθεση είναι πολύ πιο αποτελεσματική από οποιαδήποτε μορφή δικαιοσύνης. Γιατί εκθέτει το δημόσιο πρόσωπο του θύτη, το οποίο είναι ιδιαίτερα σημαντικό γι’ αυτόν, καθώς τον ακολουθεί σε όλες τις δραστηριότητες και εκδηλώσεις του και τρέφει το ναρκισσισμό του και την πεποίθηση ότι βρίσκεται στο απυρόβλητο. Κλονίζει τη δύναμη που αισθάνεται ότι έχει από τη δημοσιότητα και την προβολή και το γεγονός ότι μπορεί να είναι αγαπητός/ή στο πλατύ κοινό, όταν πρόκειται για ανθρώπους αναγνωρίσιμους.
Kαι δεν μιλώ για αόριστες και ανώνυμες καταγγελίες, αλλά για κατηγορίες που ακούγονται επώνυμα ξεσκεπάζοντας όλη αυτή την εγκληματική δραστηριότητα που διαπράττεται πίσω από κλειστές πόρτες. Γιατί διαφορετικά τίποτα δεν θα αλλάξει, τίποτα δεν θα εξυγιανθεί και όλα θα συνεχιστούν ως έχουν.
Συνήθως οι θύτες, ειδικά αν έχουν και κάποια θέση ισχύος ή σχετίζονται με άτομα σε θέση ισχύος, ξέρουν ότι τα στόματα μπορούν να παραμείνουν κλειστά για καιρό, για χρόνια ή ακόμα και να μην ανοίξουν ποτέ. Αυτό συμβαίνει, ειδικά όταν τα θύματα είναι νέοι άνθρωποι που θέλουν να πραγματοποιήσουν τα όνειρά τους και φοβούνται ότι δεν θα γίνουν πιστευτοί ή ότι αυτή η ιστορία, αν γίνει γνωστή, θα τους ακολουθεί σε ό, τι και αν προσπαθήσουν να κάνουν και θα τους χαρακτηρίσει ή ακόμα και κακοχαρακτηρίσει για κάτι που δεν έκαναν. Και αν κάποια στιγμή τα στόματα ανοίξουν, γνωρίζουν ότι ο νόμος ως ένα βαθμό προστατεύει τους θύτες.
Οι θύτες μπορούν με εξώδικα να απαγορεύσουν αναφορές στα ονόματά τους στα ΜΜΕ. Μπορούν ακόμα και να στείλουν μηνύσεις για συκοφαντική δυσφήμιση. Και βέβαια, αν έχουν περάσει χρόνια από τη στιγμή που ένα έγκλημα έχει διαπραχθεί, τότε θα μπορέσει πολύ απλά να παραγραφεί.
Ειδικά σε περιπτώσεις κακοποίησης ή παρενόχλησης που δεν υπάρχουν μάρτυρες, τα πράγματα δυσκολεύουν. Η μόνη μαρτυρία που υπάρχει είναι αυτή του θύματος και ο λόγος του εναντίον του λόγου του θύτη. Σ’ αυτή την περίπτωση το να αποδείξεις κάτι είναι ιδιαίτερα δύσκολο.
Βέβαια όταν δέκα άτομα επαναλαμβάνουν την ίδια κατηγορία και μια παρόμοια ιστορία, τα πράγματα αλλάζουν. Γιατί δεν είναι δυνατόν όλοι αυτοί οι άνθρωποι να περιγράφουν μια τραυματική εμπειρία που βίωσαν από τον ίδιο άνθρωπο χωρίς να έχει συμβεί κάτι. Ούτε όλα αυτά που περιγράφουν με πόνο στα μάτια μπορεί να είναι αποκύημα φαντασίας.
Κι εκεί ίσως οι θύτες καταλάβουν για πρώτη φορά το τι σημαίνει φόβος. Ο φόβος που επί χρόνια προκαλούσαν σε άλλους ανθρώπους χωρίς καμία ντροπή, ο τραυματισμός ψυχών χωρίς καμία τύψη. Ξαφνικά θυμούνται κάποιοι απ’ αυτούς ότι έχουν οικογένεια και παιδιά που δεν πρέπει να τραυματιστούν. Πόσο αλήθεια περνούσε από το μυαλό τους η οικογένεια και τα παιδιά τους, όταν υλοποιούσαν τις πράξεις τους; Ο φόβος παραλύει και τον πιο σκληρό και τον πιο αδίστακτο.
Δυστυχώς άνθρωποι που προβαίνουν σε τέτοιες πράξεις ενδιαφέρονται για το δικό τους φόβο και ποτέ για το φόβο που προκαλούν στους άλλους. ‘Η αντίθετα χαίρονται ακόμα και ηδονίζονται που προκαλούν φόβο στους άλλους. Μια τέτοια περίπτωση περιέγραψε μια ηθοποιός στη δημόσια τηλεόραση την εβδομάδα που μας πέρασε. Και δυστυχώς αν και έχουν περάσει χρόνια από το τραυματικό γεγονός που έζησε, ο φόβος στα μάτια της, όταν ανακάλεσε τη σκηνή ήταν παρόμοιος με φόβο που είχε αισθανθεί τότε. Με μια διαφορά όμως. Τώρα μπορούσε να μιλήσει για όλα όσα έγιναν και μάλιστα δημόσια.
Μήπως τελικά ήρθε ο καιρός να φοβηθούν και οι θύτες; Mήπως ο φόβος από τη δημόσια έκθεσή τους θα τους κινητοποιήσει, για να σκεφτούν τις πράξεις τους. Μήπως ο φόβος για την αποδόμηση της ψεύτικης δημόσιας εικόνας τους, μπορεί να τους βγάλει από την ψευδαίσθηση ότι τίποτα δεν θα βγει ποτέ στο φως. Και μήπως ο φόβος για το ποια τιμωρία θα τους επιβληθεί, τους βοηθήσει να καταλάβουν ότι ήρθε η στιγμή να λογοδοτήσουν, για τα εγκλήματα που διέπραξαν;
Δυστυχώς οι περισσότεροι που επιδίδονται σε συμπεριφορές παρενόχλησης ή και κακοποίησης αδυνατούν να κατανοήσουν τα συναισθήματα των άλλων και το μέγεθος του τραύματος που προκαλούν. Δεν έχουν οποιαδήποτε ενσυναίσθηση για τα θύματά τους. Είναι επίσης άνθρωποι με περίσσια αλαζονεία που δεν σέβονται τον προσωπικό χώρο και χρόνο των άλλων και ειδικά των ανθρώπων που έχουν στοχοποιήσει.
Αυτό που κυριαρχεί είναι η ανάγκη να επιδεικνύουν τη δύναμή τους με ό, τι αυτό συνεπάγεται και να το κάνουν χωρίς καθόλου ηθικούς φραγμούς. Αν ένας άνθρωπος δεν ενδώσει μπορεί να γίνουν προκλητικοί ή ειρωνικοί ή να προσπαθήσουν να υποβιβάσουν το γεγονός. Και αν διαπραχθεί ένα έγκλημα να προσπαθήσουν να το διαστρεβλώσουν ή να το υποβιβάσουν ή να πείσουν το θύμα ότι τα γεγονότα δεν έγιναν έτσι, όπως τα θυμούνται.
Μα ίσως αν πληρώσουν τίμημα για τις εγκληματικές τους πράξεις, μπορέσουν να καταλάβουν ποιοι είναι και τι έχουν κάνει. Χωρίς βέβαια να αγνοήσουμε τους αμετανόητους που, ό, τι και να έχουν κάνει, αδυνατούν να δείξουν την παραμικρή μεταμέλεια. Όχι ότι μια συγγνώμη θα σώσει την κατάσταση, αλλά ίσως είναι κάτι μικρό, μια μικρή κίνηση, για να δείξουν ότι κάτι κατάλαβαν από όσα έπραξαν. Διαφορετικά θα πρέπει να κρατηθούν μακριά από εκείνους που δεν σέβονται και με τους οποίους δεν μπορούν να συνυπάρξουν κάτω από οποιαδήποτε συνθήκη.
Γιατί τελικά χωρίς τις εγκληματικές τους πράξεις, ο κόσμος έχει μια ελπίδα να γίνει καλύτερος. Δεν γίνεται να προσπαθείς να «ποιείς ήθος», όταν εσύ το ίδιος έχεις καταρρακώσει την ψυχή άλλων ανθρώπων. Δεν γίνεται. ‘Iσως είναι η στιγμή να λουφάξεις, ακόμα και αν είναι ο φόβος που θα το έχει προκαλέσει αυτό.
* Μεταδιδακτορική Ερευνήτρια, Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Πηγή
Author:
