Χαστούκι στην Ελλάδα που… ακούστηκε σε όλη την Ευρώπη

Είναι σοκαριστική η εικόνα που κατέγραψε στην επίσκεψή της τον Μάρτιο στους χώρους κράτησης προσφύγων και μεταναστών, αλλά και από τις πρακτικές των ελληνικών αρχών, η Επιτροπή κατά των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Στην έκθεση που δημοσιοποίησε χτες, η Επιτροπή, ένα από τα πιο έγκυρα διεθνή όργανα επιτήρησης των διεθνών υποχρεώσεων των κρατών-μελών του Συμβουλίου, με διπλωματική ευγένεια αλλά χωρίς να μασά τα λόγια της, κάνει φύλλο και φτερό τις ωραιοποιημένες εικόνες, τα ανακριβή στοιχεία, τις κρυμμένες πληροφορίες και τα ψέματα της ελληνικής κυβέρνησης και των ελληνικών αρχών.

Περιγράφει μια πραγματικότητα σε πολλά σημεία ανατριχιαστική, που ισοδυναμεί, όπως παρατηρεί σε πολλές περιπτώσεις, με «απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση» των προσφύγων και των μεταναστών και αποκαλύπτει κυνισμό και αδιαφορία για τη ζωή και την υγεία τους, και μάλιστα σε μια περίοδο που βρισκόταν στην κορύφωσή του το πρώτο κύμα της πανδημίας του κορονοϊού.

Δεν πρόκειται μόνο για την αυστηρή διάψευση των κυβερνητικών ισχυρισμών ότι ήταν τάχα σύμφωνη με το Διεθνές Δίκαιο η πολιτική αναστολής των αιτημάτων ασύλου και άμεσων επαναπροωθήσεων που εφάρμοσε στα σύνορα τον Μάρτιο, τάχα απαντώντας στην απόπειρα εισόδου μεγάλου αριθμού προσφύγων και μεταναστών από την Τουρκία.

Η Επιτροπή σημειώνει ότι έχει πράγματι πληροφορίες από πολλές πηγές πως οι τουρκικές αρχές υποστήριξαν και διευκόλυναν την είσοδο ατόμων στην Ελλάδα σε μεγάλη κλίμακα. Αλλά υπογραμμίζει: «Ανεξάρτητα από τον αριθμό τους, οι άνδρες, γυναίκες και παιδιά που πέρασαν σε ελληνικό έδαφος είναι άτομα που πρέπει να αντιμετωπιστούν με αξιοπρέπεια και σεβασμό και σε συμφωνία με τους ευρωπαϊκούς κανόνες. Τα ευρήματα της επίσκεψης δείχνουν ότι αυτό δεν συνέβη πάντα». Και ζητά από τις ελληνικές αρχές «να μην επαναλάβουν ποτέ ξανά τέτοιο νομοθετικό μέτρο [της αναστολής των αιτημάτων ασύλου] ακόμη και όταν έρχονται αντιμέτωπες με πιθανή αύξηση της ροής μεταναστών. Είναι υποχρεωτικό ότι όλα τα πρόσωπα που βρίσκονται σε ανάγκη μπορούν να ζητήσουν αποτελεσματικά άσυλο».

Ούτε πρόκειται μόνο για την ευθεία αμφισβήτηση της επίμονης αλλά μη τεκμηριωμένης άρνησης των ελληνικών αρχών ότι πραγματοποιούνται βίαιες και παράνομες επιχειρήσεις επαναπροώθησης στον Εβρο και στο Αιγαίο. Η Επιτροπή χαρακτηρίζει «συνεπή και αξιόπιστα» τα στοιχεία που δείχνουν ότι Ελληνες αξιωματικοί, με την επίσημη ιδιότητά τους, επαναπροωθούν μετανάστες μέσω του Εβρου στην Τουρκία αφού τους έχουν κρατήσει για ώρες. «Το βάρος βρίσκεται τώρα στις ελληνικές αρχές να διασφαλίσουν ότι αυτή η πρακτική σταματά για πάντα και ότι κάθε αξιωματικός, της αστυνομίας ή του στρατού, που δρα εκτός της επίσημης γραμμής εντολών, θα λογοδοτήσει και θα τιμωρηθεί ανάλογα», σημειώνει η Επιτροπή. Και παρατηρεί με νόημα ότι η επιχείρηση «Ποσειδών» της Ε.Ε. στο Αιγαίο δεν περιλαμβάνει παρατηρητές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ ζητά ενημέρωση από τις ελληνικές αρχές για τους κανόνες συνεργασίας με τη Frontex όπως και για τις εντολές δράσης σε περίπτωση εντοπισμού βάρκας με πρόσφυγες.

Παραθέτει μάλιστα τη συγκλονιστική περίπτωση ενός κοριτσιού δυόμισι χρόνων και του 21χρονου αδελφού της, που χωρίστηκαν βίαια από τους γονείς τους και τα άλλα πέντε αδέλφια τους στις 29 Φεβρουαρίου στον Εβρο. Η οικογένεια συνελήφθη και μεταφέρθηκε στο ημιεπίσημο κέντρο κράτησης και επαναπροώθησης στον Πόρο του Εβρου, τη λειτουργία του οποίου είχαν αποκαλύψει η εφημερίδα New York Times και η ερευνητική ομάδα Forensic Architecture, αναγκάζοντας τότε τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Στέλιο Πέτσα να παραδεχτεί κυνικά τη λειτουργία του.

«Ηταν τόσοι οι μετανάστες, που κάποιοι έπρεπε να παραμείνουν στην αυλή, καθισμένοι στο τσιμεντένιο έδαφος, μέσα στη βροχή», σημειώνει η Επιτροπή. Αφού τους πήραν τα υπάρχοντα, φόρτωσαν τη μητέρα με τα τέσσερα παιδιά σε έξι οχήματα και τους οδήγησαν στον Εβρο, όπου τους μετέφεραν στην τουρκική πλευρά. Μία μέρα αργότερα, ο πατέρας και ένα από τα αδέλφια επαναπροωθήθηκαν κι αυτοί. Ο 21χρονος και η μικρή αδελφή του μεταφέρθηκαν στο Συνοροφυλάκιο των Φερών και δύο μέρες μετά στο ΚΥΤ στο Φυλάκιο, όπου τους έδωσαν χαρτιά απέλασης για το Αφγανιστάν. «Ο πόνος της μητέρας που χωρίστηκε μ’ αυτόν τον τρόπο βίαια από το παιδί της δεν χωρά σε λέξεις. Και όμως, πρόκειται για ένα μόνο τραγικό περιστατικό που φωτίζει την πρακτική των επαναπροωθήσεων», σημειώνει αφοπλιστικά η Επιτροπή.

Δεν πείθει η ΕΛ.ΑΣ.

Η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι δεν πείθεται από τον ισχυρισμό της Αστυνομίας ότι καταγράφει τις ώρες εισόδου στον Πόρο, αλλά καταστρέφει τα στοιχεία στο τέλος της ημέρας.

Η πρακτική της μη τήρησης αρχείου «προσδίδει αξιοπιστία στις πολύ λεπτομερείς καταγγελίες ότι το κέντρο κράτησης του Πόρου χρησιμοποιούνταν για να κρατά ανθρώπους αυθαίρετα χωρίς καμία πρόσβαση στα δικαιώματά τους, και ότι χρησιμοποιήθηκε σαν σταθμός για την επαναπροώθηση μεταναστών στην Τουρκία», σημειώνει.

Αλλά και σχεδόν κάθε άλλη διαπίστωση της Επιτροπής αποτελεί χαστούκι. Από την καταγραφή καταγγελιών για αστυνομική βία και κακομεταχείριση κρατουμένων στο Φυλάκιο και στο πρόχειρο κέντρο κράτησης στο λιμάνι της Σάμου, όπου το χτύπημα αστυνομικού οδήγησε σε πιθανή κώφωση κρατούμενο, μέχρι τις σοβαρές επιφυλάξεις που εκφράζει για τους χειρισμούς της Δικαιοσύνης σε υποθέσεις παράνομης εισόδου: δίκες-παρωδία χωρίς επαρκή διερμηνεία, χωρίς νομική βοήθεια, χωρίς δυνατότητα στους κατηγορούμενους να απολογηθούν επαρκώς, με την έδρα να δείχνει μεροληψία και να εκφοβίζει. Εξού και η σύσταση-ράπισμα στις ελληνικές αρχές να «διασφαλίσουν ότι όλοι οι Εισαγγελείς και τα Δικαστήρια Πλημμελειοδικών γνωρίζουν πλήρως τις διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας».

Ράπισμα αποτελεί και η διαπίστωση ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν διέθεσε συνδέσμους μεταξύ των διαφόρων υπουργείων και της Επιτροπής, και ιδίως μεταξύ του Λιμενικού και της Επιτροπής, με την εξαίρεση του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου και λίγων ακόμη.

Παρατηρεί επίσης ότι στην πράξη δεν γίνονται σεβαστά τα τρία δικαιώματα που πρέπει από την πρώτη στιγμή να απολαμβάνουν οι κρατούμενοι: γνωστοποίηση της κράτησης σε συγγενείς ή πρόσωπα της επιλογής τους, πρόσβαση σε δικηγόρο ή δωρεάν νομική βοήθεια, πρόσβαση σε ιατρική φροντίδα.

Ως προς τις συνθήκες, είναι εξαιρετικά γλαφυρή η παρατήρηση για το Φυλάκιο: «Η Επιτροπή δεν μπορεί να καταλάβει πώς οι ελληνικές αρχές μπορούν να συνεχίζουν να κρατούν μικρά παιδιά, πόσω μάλλον μωρά, σε τόσο τραυματικές συνθήκες για περιόδους μέχρι ένα μήνα ή και περισσότερο». Ή για το προσωρινό κέντρο κράτησης στο λιμάνι της Σάμου: «Το γεγονός ότι οι ελληνικές αρχές εξακολουθούσαν να κρατούν αυτή την ομάδα των 93 ανθρώπων, πολλοί από τους οποίους ήταν ξεκάθαρα ευάλωτοι, για 18 μέρες χωρίς καμία προσπάθεια να μειώσουν τις σκληρές συνθήκες, θα μπορούσε να θεωρηθεί απάνθρωπη τιμωρία».

Σ’ αυτό το κέντρο στη Σάμο, γιατρός της Επιτροπής διαπίστωσε ότι ανάμεσα στους κρατούμενους, στους οποίους δεν είχε γίνει ιατρικό σκρίνινγκ, υπήρχε άνδρας με ΗΙV και φυματίωση, ανήμπορος να πάρει αγωγή, με βήχα και πυρετό για δυο εβδομάδες, με δυσκολία να σταθεί στα πόδια του, κινδυνεύοντας όχι μόνο να μολύνει προσωπικό και συγκρατούμενους, ανάμεσά τους έγκυες και παιδιά, αλλά και να πεθάνει χωρίς βοήθεια.

Αλλά και στο περιβόητο σκάφος-καραντίνα στο λιμάνι της Μυτιλήνης κρατούνταν για δύο εβδομάδες 434 άνδρες, γυναίκες και παιδιά χωρίς πρόσβαση σε ντους. Οταν μεταφέρθηκαν στο νέο καμπ της Μαλακάσας, τους πήραν μόνο τη θερμοκρασία. Ο γιατρός της Επιτροπής βρήκε πολλούς να χρειάζονται επείγουσα ιατρική φροντίδα. Ανάμεσά τους, ένα τετράχρονο αγόρι, τυφλό και χωρίς δυνατότητα λεκτικής επικοινωνίας. Είχε πυρετό, δεν είχε πάρει σχεδόν καθόλου τροφή από το στόμα όσο κρατούνταν στο σκάφος και δεν μπορούσε να καταπιεί στερεά τροφή. Μόνο μετά την επίσκεψη της Επιτροπής νοσηλεύτηκε στο Νοσοκομείο «Αγία Σοφία».

Κ. Αρβανίτης – Γ. Ψυχογιός: «Ντροπιάζετε τη χώρα»

Για ντροπιαστική εικόνα της Ελλάδας κάνουν λόγο ο ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Αρβανίτης και ο βουλευτής Γιώργος Ψυχογιός, τομεάρχης Προσφυγικού. «Η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν προσβάλλει απλά τις αξίες και τη χώρα μας, αλλά διασύρει την Ελλάδα στα μάτια της διεθνούς κοινότητας που ζητά απαντήσεις», σημειώνει ο κ. Αρβανίτης. «Η έκθεση-κόλαφος επιβεβαιώνει […] όσα φωνάζουμε εδώ και μήνες και η κυβέρνηση αρνείται κυνικά, χωρίς επιχειρήματα, ακολουθώντας μια πολιτική με σκοπό να ικανοποιήσει το ακροδεξιό και συντηρητικό ακροατήριο», επισημαίνει ο κ. Ψυχογιός.