Το τελευταίο δίλημμα της Μέρκελ

Για τη Γερμανία η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ είναι και θα είναι για πάντα η «Mutti». Ανέλαβε την επανενωμένη χώρα το 2005, τη «νέα Γερμανία» όπως την αποκαλεί όταν βρίσκεται σε στενή παρέα, και την αφήνει ώριμη αλλά κουρασμένη. Επειτα από 16 χρόνια στην Καγκελαρία, η αντίληψη της «Μητερούλας» διαπερνά και τους πιο λεπτούς αρμούς της γερμανικής πολιτικής σκηνής. Για την Ευρώπη όμως η Γερμανίδα καγκελάριος μοιάζει μακρινή θεία, που λίγο ενδιαφέρθηκε για τους λοιπούς συγγενείς, ακόμη και σε δύσκολες για αυτούς περιστάσεις.

Η γερμανική προεδρία της Ε.Ε., κατά την έναρξή της τον περασμένο Ιούλιο, είχε χαρακτηριστεί ευκαιρία για την καγκελάριο της Γερμανίας να βάλει την ευρωπαϊκή της σφραγίδα στο τέλος της μακρά θητείας της. Και η ίδια έδειχνε πως θεωρούσε την προεδρία χρυσή ευκαιρία για να κλείσει την πολιτική της διαδρομή θριαμβευτικά ανοίγοντας τον δρόμο για την μετά τον κορονοϊό εποχή με ένα άνευ προηγουμένου χρηματοοικονομικό πακέτο, να κλείσει τους λογαριασμούς της με το προσφυγικό που ακόμα την ταλαιπωρεί και, ευκαιρίας δοθείσης με την εκλογή Μπάιντεν, να συζητήσει μια νέα τάξη πραγμάτων στη διεθνή σκηνή. Οι εξελίξεις δεν φαίνεται να ακολουθούν τους υπολογισμούς της.

Σε ανύποπτο χρόνο, πέρυσι, μερικούς μήνες μετά την παραίτησή της από την προεδρία του CDU, ο δημοσιογράφος της FAZ Ραλφ Μπόλμαν, ο οποίος έχει αναλάβει την επιμέλεια της βιογραφίας της, επισήμαινε ότι η Αν. Μέρκελ θέλει να παραμείνει καγκελάριος μέχρι το 2021 (η θητεία της λήγει το φθινόπωρο) παρά τις σφοδρές επικρίσεις που δεχόταν τότε. Θεωρούσε ότι «η κατάσταση διεθνώς ήταν εύθραυστη» με την πολιτική Τραμπ και την αποχώρηση των Βρετανών από την Ε.Ε., κάνοντας μάλιστα λόγο για «μία πολλή σοβαρή κρίση των δυτικών Δημοκρατιών», και έτσι «δεν ήθελε να αφήσει τη Γερμανία και την Ευρώπη στο χάος».

Σύμφωνα με τον Ρ. Μπόλμαν, η Αν. Μέρκελ θα ήθελε να αφήσει παρακαταθήκη ότι «η καγκελάριος είναι η γυναίκα που κατάφερε να περάσει τη Γερμανία μέσα από Συμπληγάδες κρίσεων, όπως η ευρω-κρίση και το προσφυγικό, και η πολιτικός που έκανε τους Χριστιανοδημοκράτες ένα πιο ανοιχτό και πιο ανεκτικό κόμμα, παρά το τίμημα της εισόδου ενός ακροδεξιού-λαϊκιστικού κόμματος (του AfD) στην Ομοσπονδιακή Βουλή».

Το βασικό χαρακτηριστικό της Αν. Μέρκελ είναι η πρακτική πολιτική σκέψη και η υπομονή στην προώθηση των σχεδίων της, βήμα βήμα και συχνά σημειωτόν. Ακόμα και πολιτικοί του κόμματός της τής καταλογίζουν έλλειψη πολιτικού οράματος, κάτι που και η ίδια δεν αρνείται, αφού όπως έχει δηλώσει «δεν είναι δουλειά του CDU τα πειράματα, ούτε τα μεγαλόπνοα σχέδια θέμα της Καγκελαρίας». Σύμφωνα μάλιστα με τον Μπαράκ Ομπάμα που μίλησε πρόσφατα στο περιοδικό Stern, «αρχικά ήταν λίγο επιφυλακτική (απέναντί του) και έλεγε ότι δεν εμπιστευόταν τους ανθρώπους που κάνουν τόσο όμορφες ομιλίες».

Η πανδημία του κορονοϊού, και μάλιστα στην ευρωπαϊκή προεδρία της Γερμανίας, δίνει στην Αν. Μέρκελ την ευκαιρία να κερδίσει τη συμπάθεια της Ευρώπης, όμως κινδυνεύει να χάσει και αυτό το στοίχημα, λόγω της άρνησης του Β. Ορμπαν και του Μ. Μοραβιέτσκι να συμβιβαστούν με τις ευρωπαϊκές αρχές. Η απειλή βέτο στο πακέτο ανάκαμψης, για τις αμβλώσεις ή την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, δεν περιποιεί τιμή για την Ουγγαρία και την Πολωνία αλλά ούτε και για την Αν. Μέρκελ. Ανάλογη αντίφαση χαρακτηρίζει τους ελιγμούς της καγκελαρίου στο θέμα της Τουρκίας, παρά τις προσβολές του Τ. Ερντογάν προς την Ε.Ε., πέραν των προκλήσεων στην Ελλάδα και την Κύπρο. Και το προσωπικό στοίχημα που είχε βάλει για το προσφυγικό, την επικαιροποίηση της δήλωσης του 2016, είναι στον αέρα, ενώ για το άσυλο η συζήτηση πάει σε νέα αναβολή.

Προβλήματα που δεν κατάφερε να βάλει σε τροχιά επίλυσης η καγκελάριος, θα τα λύσουν οι επόμενες χώρες που θα ασκήσουν την προεδρία της Ε.Ε., η Πορτογαλία και η Σλοβενία; Εάν και στις 10 Δεκεμβρίου, η Αν. Μέρκελ συνεχίσει το παιχνίδι των ίσων αποστάσεων απ’ όλους και απ’ όλα για να κάνει η Γερμανία το δικό της παιχνίδι, η Ε.Ε. θα βρεθεί ξανά σε υπαρξιακό δίλημμα. Στην κρίση του ευρώ ήταν η «κυρία Οχι» λόγω της άρνησής της να χαλαρώσει τον κορσέ σταθερότητας, στην προσφυγική κρίση έγινε το «Πρόσωπο της Ευρώπης» αλλά στη συνέχεια το μετάνιωνε και τώρα στη νέα πολλαπλή κρίση της Ε.Ε. δείχνει να κινείται πάλι με γνώμονα τα στενά συμφέροντα της Γερμανίας, ρισκάροντας ακόμα και τη σχέση με τη Γαλλία.

Στις τελευταίες εκλογές, το 2017, η Αν. Μέρκελ είχε δανειστεί το όραμα του Εμ. Μακρόν, με την υπόσχεση ότι θα το προσαρμόσει στις ανάγκες της πραγματικότητας για να καταστήσει την Ε.Ε. παίκτη στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Ακόμα και οι υποψήφιοι διάδοχοί της που θα διεκδικήσουν το χρίσμα τον Ιανουάριο στο συνέδριο του CDU, αποφεύγουν να εμφανιστούν ως συνεχιστές της ευρωπαϊκής της πολιτικής και σίγουρα κανείς δεν σκέφτεται να κρατήσει στη θέση του το πορτρέτο της Μεγάλης Αικατερίνης, τη μόνη εικόνα που δεν έχει αποχωριστεί στην πολιτική της διαδρομή η Αν. Μέρκελ.

Γιατί την επιλέξαμε

Τις παραμονές της συνόδου της Ε.Ε., τον Οκτώβριο, η Αν. Μέρκελ σε ομιλία της στην Ομοσπονδιακή Βουλή της Γερμανίας επιδόθηκε σε μια ακροβασία αντιφάσεων για να δικαιολογήσει τη γραμμή που έχει χαράξει έναντι της Τουρκίας. Από τη μία έκανε λόγο για παράπονα που υπάρχουν για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά από την άλλη επέμεινε σε συνεργασία λόγω προσφυγικού. Την προηγούμενη εβδομάδα το ίδιο έκανε μιλώντας σε επιτροπές της Ευρωβουλής. Με τη λογική αυτή η Τουρκία μπορεί να συνεχίσει τις προκλήσεις όπου θέλει, αρκεί να κρατάει τους πρόσφυγες μακριά από τη Γερμανία. Θα κάνει το ίδιο και στη νέα σύνοδο αφήνοντας για παρακαταθήκη ακόμα μία κρίση στην Ε.Ε.;