Τα δελφίνια μαθαίνουν όπως οι χιμπατζήδες

Το ρινοδέλφινο του Ειρηνικού και της Ινδίας (επιστημονική ονομασία Tursiops truncatus) είναι είδος κητωδών θηλαστικών της οικογένειας των δελφινιδών που ζει σε όλους του ωκεανούς (πλην της Αρκτικής και Ανταρκτικής), το συναντάμε επίσης σε όλη τη Μεσόγειο, την Αδριατική και κοντά στα νησιά του Ιονίου και του Αιγαίου.

Το μέγεθός του ρινοδέλφινου είναι από 2 έως 3,8 μέτρα και έχει βάρος 270-350 κιλά. Το χαρακτηριστικό χρώμα του σώματός του είναι σκούρο γκρι στη ράχη, λιγότερο σκούρο στα πλευρά και με άσπρη ή ροζ κοιλιά. Παρά τον όγκο τους κολυμπάνε με ταχύτητες που φτάνουν τα 35 χιλιόμετρα την ώρα και τρέφονται κυρίως με γαύρο, σαρδέλα, γαρίδες, σουπιές και μαλάκια. Είναι φιλικά με τον άνθρωπο και συχνά πλησιάζουν τους ψαράδες ή παίζουν με τους κολυμβητές.

Πρόσφατα δημοσιεύτηκαν τα συμπεράσματα μιας πολύ ενδιαφέρουσας έρευνας πεδίου που αφορά τη νοημοσύνη αυτών των δελφινιών. Οι παρατηρήσεις έγιναν στη δυτική Αυστραλία σε μια προστατευόμενη περιοχή που ονομάζεται «κόλπος των καρχαριών» (κόλπος Σαρκ). Εκεί ζει ένας πληθυσμός από περίπου χίλια ρινοδέλφινα, τα οποία φημίζονται για τις εντυπωσιακές ατομικές και συλλογικές τεχνικές κυνηγιού που επιδεικνύουν.

Οπως συμβαίνει και με άλλα είδη οδοντωτών κητωδών, τα νεαρά δελφίνια μαθαίνουν από νωρίς τις πάγιες και πιο συνήθεις τεχνικές θήρευσης από τις πιο έμπειρες στην αναζήτηση τροφής μητέρες του πληθυσμού, σύμφωνα με ένα μοντέλο εκμάθησης των συμπεριφορών από τα νεαρά μέλη της ομάδας που συνήθως περιγράφεται από τους ηθολόγους και τους ζωολόγους ως «κατακόρυφο». Πρότυπο μάθησης και αφομοίωσης συμπεριφορών που παρατηρείται πολύ συχνά στο ζωικό βασίλειο, κυρίως στα είδη ζώων που η γονεϊκή φροντίδα είναι παρατεταμένη.

Η οριζόντια μετάδοση πολιτιστικών πληροφοριών

Εντούτοις, σε πρόσφατο τεύχος του εγκύρου διεθνώς περιοδικού «Current Biology», δημοσιεύτηκαν τα συμπεράσματα των ερευνών της Βρετανίδας ζωολόγου ηθολόγου Σόνια Ουάιλντ (Sonja Wild), η οποία διαπίστωσε ότι στα ρινοδέλφινα εκδηλώνεται μια σημαντική εξαίρεση στο κατακόρυφο μοντέλο διδασκαλίας συμπεριφορών. Γεγονός που καθιστά τη συμπεριφορά αυτών των θαλάσσιων θηλαστικών πολύ πιο όμοια με τους ανώτερους ανθρωποειδείς πιθήκους απ’ όσο πιστεύαμε μέχρι τώρα.

Η εξαίρεση αφορά μία ιδιαίτερα σύνθετη τεχνική κυνηγιού και διατροφής με ψάρια, που στα αγγλικά ονομάζεται «shelling», δηλαδή η χρήση του κελύφους των μεγάλων θαλασσίων γαστερόποδων σαν «δίχτυ ψαρέματος». Οπως παρατήρησαν, τα ρινοδέλφινα κυνηγούν στον βυθό της θάλασσας πολλά ψάρια και τα κατευθύνουν σκοπίμως να κρυφτούν μέσα σε ένα μεγάλο άδειο κέλυφος γαστερόποδων.

Μόλις το πετύχουν, παίρνουν το κέλυφος-παγίδα ανάμεσα στα δόντια τους και ανεβαίνουν ταχύτατα στην επιφάνεια της θάλασσας. Εκεί, αρχίζουν να μετακινούν έντονα και γρήγορα το κέλυφος με το ρύγχος τους ώστε, μαζί με το νερό, να πέσουν στο στόμα τους και τα κρυμμένα ψάρια (βλ. σχετική φωτογραφία).

Οταν η S. Wild και οι συνεργάτες της ανέλυσαν τον τρόπο εκμάθησης αυτής της περίεργης τεχνικής για κυνήγι τροφής από 310 νεαρά ρινοδέλφινα -από τα οποία μόνο 15 τη γνώριζαν ήδη- διαπίστωσαν έκπληκτοι ότι αυτή η σύνθετη σειρά κινήσεων δεν ήταν γενετικά προγραμματισμένη, ούτε μαθαίνονταν στο εσωτερικό της οικογένειας, αλλά ήταν μια επίκτητη, κοινωνικά μαθημένη διατροφική συμπεριφορά. Τα νεαρά δελφίνια μαθαίνουν από τα άλλα μέλη της ομάδας να χρησιμοποιούν -έπειτα από δοκιμές και λάθη- τα άδεια κοχύλια σαν εργαλείο απόκτησης τροφής!

Πρόκειται για ένα είδος επίκτητης ή μαθημένης συμπεριφοράς η οποία, εκτός από τους ανθρώπους, παρατηρείται στους χιμπατζήδες και τους μπονόμπο. Με αυτά τα δυο πρωτεύοντα, τα δελφίνια έχουν κοινό έναν μεγάλο εγκέφαλο και μια πλούσια κοινωνική ζωή που τους επιτρέπουν να αναπτύσσουν αρκετές μη αυστηρά προγραμματισμένες ικανότητες και δεξιότητες.

Χάρη σε αυτό το ασυνήθιστο είδος «οριζόντιας» μετάδοσης πληροφοριών, μία νέα, επιτυχής και αποτελεσματική συμπεριφορά μεταδίδεται σχετικά γρήγορα ανάμεσα στα μέλη της ίδιας γενιάς απ’ ό,τι από τη μία γενιά στην άλλη. Και το βιολογικό πλεονέκτημα αυτής της συμπεριφορικής ευελιξίας είναι ότι επιτρέπει στα δελφίνια να προσαρμόζονται ταχύτερα στις περιβαλλοντικές αλλαγές.