Ράβοντας τον κόκκινο μανδύα της Μπελ Επόκ

Μοιραστειτε το

JULIAN BARNES. Ανδρας με κόκκινο μανδύα. Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά. Μεταίχμιο, 2020. Σελ. 328

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Η θέαση του πίνακα του Αμερικανού ζωγράφου Τζον Σίνγκερ Σάρτζεντ με τίτλο «Ο δόκτωρ Πότσι στην κατοικία του», κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στην Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων του Λονδίνου, αποτελεί την έμπνευση για το Ανδρας με κόκκινο μανδύα (σε εξαιρετική μετάφραση της Κατερίνας Σχινά), το πιο πρόσφατο έργο του πολυβραβευμένου Αγγλου συγγραφέα Τζούλιαν Μπαρνς.

Αξίζει να ρίξουμε κι εμείς μια ματιά στον πίνακα: ο τριανταπεντάχρονος Σαμιέλ Ζαν Πότσι ποζάρει επιβλητικός και ταυτόχρονα ελκυστικός, φορώντας ένα εντυπωσιακό κατακόκκινο πανωφόρι. Το μάτι του παρατηρητή πέφτει στα λεπτεπίλεπτα χέρια του απεικονιζόμενου και στο κορδόνι του ενδύματός του που δένει «υπαινικτικά» κάτω από τη βουβωνική του χώρα. Ο άλικος μανδύας παραπέμπει σε χιτώνα καρδιναλίου καθώς και σε πολυτελές ένδυμα υπνοδωματίου. Στη σύνθεση δεσπόζει -καθόλου τυχαία κατά τους τεχνοκριτικούς- το κόκκινο που χρησιμοποιείται στο χαλί καθώς και στις κουρτίνες της σκηνής: πρόκειται για ευθεία αναφορά στο αίμα.

Η προσωπογραφία μιας ελάχιστα γνωστής στις μέρες μας φιγούρας γίνεται η αφορμή για να συνθέσει ο Μπαρνς μια πολυπρόσωπη πραγματεία της παρισινής Μπελ Επόκ. Τον πολυπράγμονα αγγλόφιλο Πότσι πλαισιώνει ο εστέτ φίλος του κόμης Μοντεσκιού, με τον οποίο πραγματοποιούν ένα ταξίδι στο Λονδίνο το 1885 για να αγοράσουν πολυτελή υφάσματα και αντικείμενα, αλλά κυρίως για να γευτούν τον λονδρέζικο τρόπο ζωής. Σ’ αυτό εδώ το σημείο δηλώνω προκαταβολικά ότι ο άξονας Λονδίνο-Παρίσι είναι νευραλγικής σημασίας για το συγκεκριμένο κείμενο που επιχειρεί να αναδείξει την ανταγωνιστική αλλά και συμβιωτική σχέση μεταξύ βρετανικής και γαλλικής νοοτροπίας – σε αυτό όμως το ζήτημα θα επανέλθω παρακάτω.

Ο Μπαρνς καταπιάνεται για ακόμα μία φορά με τη βιογραφία προτείνοντας μια υβριδική προσέγγιση και χαλάρωση των παραδοσιακών κανόνων που διέπουν ένα καθιερωμένο αφηγηματικό είδος. Μπορούμε να πούμε ότι σε σύγκριση με τα μυθιστορήματα Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ (1984) και Ο αχός της εποχής (2016), η γραφή του Μπαρνς βρίσκεται εδώ σαφώς πιο κοντά στη βιογραφία και στην κριτικογραφία απ’ ό,τι στο μυθιστόρημα. Η χρήση πορτρέτων και φωτογραφιών στο περιθώριο μιας μη ευθύγραμμης αφήγησης πλαισιώνει το κείμενο, στον πυρήνα του οποίου εντοπίζεται το ακόλουθο αξίωμα: «Η ζωή μιμείται τη ζωή, η τέχνη επίσης μιμείται τη ζωή, ασφαλώς, αλλά σπανιότερα και η ζωή μιμείται την τέχνη».

Το κείμενο δομείται στη βάση βινιετών -στιγμιότυπων δηλαδή- που επιτρέπουν στον συγγραφέα να φωτίσει τόσο τον δημόσιο όσο και τον προσωπικό βίο μιας ενδιαφέρουσας προσωπικότητας. Μέσα από τα επιμέρους αφηγηματικά κάδρα, ο Πότσι αναδεικνύεται σε ταλαντούχο και πρωτοπόρο επιστήμονα της εποχής του, του οποίου η συμβολή στον εκμοντερνισμό των κλινικών πρακτικών στους τομείς της χειρουργικής τραύματος, της αναισθησιολογίας, της αντισηψίας και πρωτίστως της γυναικολογίας υπήρξε καθοριστική. Ταυτόχρονα, ο αναγνώστης παρακολουθεί την ανάμειξή του στα κοινά με τις ιδιότητες του δημάρχου και του γερουσιαστή, ενώ ξεχωριστή μνεία γίνεται στην τοποθέτησή του επί της πολύκροτης υπόθεσης Ντρέιφους και στη δημόσια εναντίωσή του σε μια «αντισημιτική, βασιλική, εθνικιστική, καθολική Δεξιά».

Λάτρης του γυναικείου φύλου, συνδέθηκε ερωτικά με πλήθος γυναικών και απέκτησε το προσωνύμιο «δρ Ερωτας», κατορθώνοντας εντούτοις να παραμείνει εκτός των ερωτικών σκανδάλων που κατά καιρούς αναστάτωναν την παρισινή κοινωνία. Ο γάμος του Πότσι με την Τερέζ, μια πλούσια καλλονή της επαρχίας με αυστηρή καθολική ανατροφή, διατηρήθηκε συμβατικά, μια και απέκτησαν παιδιά από τα οποία ο ίδιος ήταν ουσιαστικά αποστασιοποιημένος. Ο Μπαρνς στέκεται ιδιαίτερα στην ερωτική και φιλική σχέση του Πότσι με την ηθοποιό-θρύλο Σάρα Μπερνάρ, τον πληθωρικό χαρακτήρα της οποίας συναντάμε και στο βαθιά εξομολογητικό του κείμενο Levels of Life (2013).

Σε συνέντευξή του, ο συγγραφέας συνέδεσε την επιλογή της Μπελ Επόκ ως αφηγηματικού πλαισίου του κειμένου με τα τεκταινόμενα της περιόδου της συγγραφής του. Το 2016, μόλις ένα χρόνο μετά την προαναφερθείσα επίσκεψη του Μπαρνς στην Πινακοθήκη, έλαβε χώρα το δημοψήφισμα για την αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση, απόφαση που ο συγγραφέας καταγγέλλει ως παραπλανητική και μαζοχιστική.

Εντρυφώντας στη μελέτη της «παρακμιακής, ταραγμένης, βίαιης, ναρκισσιστικής και νευρωτικής Μπελ Eπόκ», ο γαλλόφιλος Μπαρνς διακρίνει στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα τάσεις απομονωτισμού κι ένα γενικευμένο κλίμα ξενοφοβίας που εκδηλώθηκε ως απόστημα μέσω του αντιντρεϊφουσικού αντισημιτισμού. Οι παραλληλισμοί με την Αγγλία του Brexit είναι προφανείς και αναπόφευκτοι και ο συγγραφέας επιδιώκει πεισματικά να διατηρήσει ανοιχτά τα κανάλια επικοινωνίας και ανταλλαγής ιδεών μεταξύ Βρετανίας και ηπειρωτικής Ευρώπης.

Εν είδει κατακλείδας παραθέτω το εξής απόσπασμα:

«Κάθε πορτρέτο που γίνεται με αίσθημα είναι πορτρέτο του καλλιτέχνη, όχι του μοντέλου. Το μοντέλο δεν είναι παρά το τυχαίο γεγονός, η αφορμή. Δεν είναι αυτό που αποκαλύπτεται από τον ζωγράφο· είναι περισσότερο ο ζωγράφος, που αποκαλύπτει τον εαυτό του πάνω στον χρωματισμένο καμβά».

Το εγχείρημα του Μπαρνς είναι ομολογουμένως φιλόδοξο και θεωρώ πως κατορθώνει να αποδώσει την ατμόσφαιρα μιας εποχής στήνοντας tableaux vivants με μοντέλα τους ήρωες και τους αντιήρωές της. Με αφορμή το τυχαίο γεγονός της θέασης ενός πίνακα και της ανακάλυψης του συναρπαστικού βίου του Πότσι, ο συγγραφέας υφαίνει συναρπαστικά την τέχνη, τον έρωτα και την ίδια τη ζωή στις ραφές του κόκκινου μανδύα που γεμίζει το κάδρο.

Πηγή
Author:

spot_img
spot_img
spot_img
spot_img

Σχετικα Αρθρα

Η δική μου αποτίμηση των χθεσινών εκλογών

Οι σχεδόν 215.000 πολίτες που συμμετείχαμε χτες στις εκλογές...

Μας ξαγρυπνά το όνειρο

Η ζωή μας είναι γεμάτη από όνειρα, όνειρα που...

Απίστευτη αναλγησία από την μνημονιακότερη Κυβέρνηση …

Τους τελευταίους μήνες αυτή η υποταγμένη, μνημονιακότερη  κυβέρνηση των...

Συλλήψεις υπουργών στον Νίγηρα, εκκενώνουν Γάλλοι και Ιταλοί

Ραγδαίες εξελίξεις μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα στον Νίγηρα, που...