Προτάσεις, επισημάνσεις, ταξινομήσεις

Τα αφιερωματικά μας ένθετα άνοιξε, το προηγούμενο Σάββατο 12 Δεκεμβρίου, η Σταυρινή Ιωαννίδου διακρίνοντας 12 σημαντικά μυθιστορήματα (αγγλόφωνα ή μεταφρασμένα στην αγγλική) του 2020, τα περισσότερα αμετάφραστα στη γλώσσα μας.

Αυτό το Σάββατο το Ανοιχτό Βιβλίο κινητοποιεί το δυναμικό του για την επισκόπηση της χρονιάς. Δέκα σταθεροί συνεργάτες του παρουσιάζουν μια απαιτητική βεντάλια από τίτλους, σχεδόν όλου του βιβλιογραφικού φάσματος, που απασχόλησαν στη χρονιά που εκπνέει μελετητές, κριτικούς και αναγνώστες.

Συγκεκριμένα ο Αρης Στυλιανού (αναπληρωτής καθηγητής Φιλοσοφίας στο ΑΠΘ) επιλέγει βιβλία και πρόσωπα από την ενότητα της Φιλοσοφίας, ο Κώστας Καρακώτιας (κριτικός λογοτεχνίας και αρθρογράφος) από την ενότητα των Ιδεών, η Ρίκα Μπενβενίστε (ιστορικός και καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) από την ενότητα Ιστορία, ο Γ. Ν. Περαντωνάκης (φιλόλογος και κριτικός λογοτεχνίας) από την ενότητα Νεοελληνικό Δοκίμιο-Μελέτες, ο Πέτρος Γκολίτσης (ποιητής και δοκιμιογράφος) από την ενότητα Ποίηση, ο Αριστοτέλης Σαΐνης (φιλόλογος και κριτικός λογοτεχνίας) από την ενότητα Ελληνική Πεζογραφία, η Ελενα Μαρούτσου (συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας) και η Αργυρώ Μαντόγλου (συγγραφέας, μεταφράστρια και κριτικός λογοτεχνίας) από την ενότητα Ξένη Πεζογραφία, η Ελένη Σβορώνου (συγγραφέας και κριτικός παιδικής λογοτεχνίας) από την ενότητα Παιδικό Βιβλίο και ο Δημήτρης Φιλιππίδης (αρχιτέκτονας και καθηγητής Αρχιτεκτονικής) από την ενότητα Αρχιτεκτονική.

Διανύουμε μια αδιανόητη περίοδο λόγω της πανδημίας που μας έχει κλονίσει, εντός και εκτός επικράτειας, ατομικά και συλλογικά. Η μετά SARS-COV2 εποχή ακόμη είναι αχαρτογράφητη. Ο χώρος του βιβλίου παλεύει με νύχια και με δόντια να σταθεί όρθιος.

Το πρόσφατο άνοιγμα των βιβλιοπωλείων, τηρώντας ευλαβικά πάντα τα μέτρα προστασίας, ας αποτελέσει μια δυναμική επανεκκίνηση για το πολύπαθο εκδοτικό πεδίο, όπου ο ρόλος του βιβλιοπωλείου είναι τόσο καθοριστικός και κομβικός.

Στο μεταξύ, συντονιστείτε στις προτάσεις μας για να διαβάσετε ή να χαρίσετε κάποιους από τους αξιοσύστατους τίτλους του 2020 που σας προτείνουμε. Το παρόν αφιέρωμα κοσμείται από φωτογραφίες του Χάρη Παπαδημητρακόπουλου και της Καλλιόπης Ασαργιωτάκη.

Στο επόμενο ένθετο του Ανοιχτού Βιβλίου σάς αναμένει ακόμα μία αναγνωστική έκπληξη… Μ. ΦΑΪΣ

Φιλοσοφικές επιλογές

Του ΑΡΗ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ

Το 2020 ήταν η χρονιά της πανδημίας. Οι εκδόσεις δέχτηκαν ισχυρό πλήγμα. Εντούτοις, η φιλοσοφία άντεξε και ιδού ορισμένα σημαντικά βιβλία:

1. Φιλήμων Παιονίδης, Προλεγόμενα στην πολιτική φιλοσοφία, εκδόσεις Οκτώ. Ο Παιονίδης, καθηγητής στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής του ΑΠΘ, καταφέρνει μέσα σε 300 σελίδες να εξηγήσει με εύληπτο τρόπο τι είναι και τι μπορεί να κάνει η πολιτική φιλοσοφία, αναλύοντας τη δημοκρατία ως μέθοδο και ως πολίτευμα.
2. Frederick C. Copleston, Ιστορία της μεσαιωνικής φιλοσοφίας, πρόλογος-μετάφραση-σημειώσεις Γιάννης Α. Δημητρακόπουλος, εκδόσεις Gutenberg. Σπουδαίο και απαραίτητο βοήθημα για κάθε αναγνώστη που ενδιαφέρεται για τη μεσαιωνική φιλοσοφία, η οποία παραμένει ακόμη εν πολλοίς ανεξερεύνητη στη χώρα μας.
3. Dominique Lecourt, Η φιλοσοφία των επιστημών, πρόλογος-μετάφραση Δημήτρης Ι. Αθανασάκης, εκδόσεις Ι. Σιδέρης. Μια πολύ χρήσιμη και ευσύνοπτη εισαγωγή στη φιλοσοφία των επιστημών από έναν επιφανή εκπρόσωπο της γαλλικής επιστημολογικής σχολής.
4. Pierre Macherey, Hegel ή Spinoza, μετάφραση Τάσος Μπέτζελος, εκδόσεις angelus novus. Κλασική και αξεπέραστη μελέτη για τις φιλοσοφικές σχέσεις, ομοιότητας και κυρίως διαφοράς, του Χέγκελ με τον Σπινόζα, γραμμένη από τον Γάλλο φιλόσοφο Μασερέ, συνεργάτη του Αλτουσέρ.
5. Ιμάνουελ Καντ, Τα όνειρα ενός αλαφροΐσκιωτου επεξηγημένα μέσα από τα όνειρα της μεταφυσικής, εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις Στέλιος Γκαδρής, εκδόσεις Εκκρεμές. Πρόκειται για ένα μάλλον άγνωστο έργο του μεγάλου Γερμανού φιλοσόφου, που διαβάζεται ευχάριστα. Εδώ δεν έχουμε μια κριτική του καθαρού Λόγου, αλλά ένα παιγνιώδες κείμενο που σατιρίζει τη μεταφυσική, τον μυστικισμό και τον κόσμο των πνευμάτων.
6. Edmund Husserl, Για τη φαινομενολογία της συνείδησης του εσωτερικού χρόνου, εισαγωγή-μετάφραση Νίκος Σουελτζής, ΠΕΚ. Μια εξαιρετική έκδοση, άψογη από κάθε άποψη, που περιλαμβάνει τα κείμενα του Χούσερλ σχετικά με τη συνείδηση του χρόνου. Ο ιδρυτής της φαινομενολογίας ασχολείται εδώ με τον εσωτερικό χρόνο, επιτυγχάνοντας να διεισδύσει μέχρι τα βαθύτερα στρώματα της βιωμένης ανθρώπινης εμπειρίας.
7. Ζαν-Πολ Σαρτρ, Ο υπαρξισμός είναι ένας ανθρωπισμός, μετάφραση Αντώνης Χατζημωυσής, εκδόσεις Δώμα. Το περίφημο αυτό κείμενο, που θεωρήθηκε μανιφέστο του υπαρξισμού, κυκλοφορεί σε μια ωραία μετάφραση. Ο διάσημος Γάλλος φιλόσοφος και διανοούμενος παραθέτει εν συντομία τις βασικές αρχές του υπαρξισμού.
8. Claude Lévi-Strauss, Από τον Μονταίνιο στον Μονταίνιο, μετάφραση Αγγελος Μουταφίδης, εκδόσεις Πόλις. Πρόκειται για δύο διαλέξεις του κορυφαίου Γάλλου κοινωνικού ανθρωπολόγου, που ασχολούνται με την εθνογραφία και με τον Μονταίνιο.
9. Ζαν-Κλοντ Μισεά, Το ομορφότερο γκολ ήταν μια πάσα, μετάφραση-επίμετρο Νίκος Ν. Μάλλιαρης, πρόλογος Χρίστος Χαραλαμπόπουλος, εκδόσεις μάγμα. Ενα γοητευτικό βιβλίο που προτείνει μια «φιλοσοφία» του ποδοσφαίρου ως αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης.

Εν κατακλείδι: εκδοτικά, η φιλοσοφία επιμένει.

Περί βιβλίων και ιδεών

Του ΚΩΣΤΑ ΚΑΡΑΚΩΤΙΑ

Τα βιβλία και οι ιδέες χρειάζονται περισσότερο από ποτέ τώρα, απέναντι στον ζόφο του πανδημικού παρόντος και την αβεβαιότητα του μέλλοντος. Ενδεικτικά διακρίναμε κάποιους τίτλους:

1. Ιστορίες για τη σεξουαλικότητα, συλλογικό (επιμέλεια Δήμητρα Βασιλειάδου – Γλαύκη Γκότση, Θεμέλιο, σελ. 348): Ενδιαφέρουσες και πρωτότυπες μελέτες για τις εκδοχές της σεξουαλικότητας, τους λόγους γι’ αυτήν και την εγχώρια πρόσληψή της.
2. Η Ελλάδα των ονείρων. Σπουδή στο συλλογικό μας φαντασιακό, του Στέλιου Ράμφου (Αρμός, σελ. 568): Ο συγγραφέας διερευνά τον εθνικό πολιτισμικό διχασμό ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση μέσα από τα όνειρα και τους συμβολισμούς και τα συναισθήματα που αντανακλούν.
3. Η κοινωνιολογική ερμηνεία των ονείρων, του Bernard Lahire (μτφρ. Αντώνης Αθανασόπουλος – Σοφία Λεβεντίδη, Πόλις, σελ. 624): Ο Lahire επιχειρεί, με βάση αλλά και πέρα από τον Φρόιντ, συνδιαλεγόμενος και με άλλες επιστήμες, μια ανάγνωση των ονείρων ως κοινωνιολογικού φαινομένου.
4. Ο πολιτισμός των φαντασμάτων, του Γιώργου Χατζηστεργίου (Αλεξάνδρεια, σελ. 304): Μια πρωτότυπη μελέτη για την ύπαρξη στο παρόν των διάφορων υλικών μορφών του παρελθόντος.
5. Η Ευρώπη είναι χριστιανική;, του Olivier Roy (μτφρ. Βάλια Καϊμάκη, Πόλις, σελ. 202): Ο Roy καταγράφει τον υπαρκτό πλέον αποχριστιανισμό της Ευρώπης και διερευνά τη χριστιανική προοπτική στον σύγχρονο συγκρουσιακό ευρωπαϊκό χώρο.
6. Για την ελπίδα, συλλογικό, επιμέλεια Σταύρος Ζουμπουλάκης (Αρτος Ζωής, σελ. 552): Η έννοια της ελπίδας ήταν η θεματική της 10ης πλέον συνάντησης του «Αρτου Ζωής» και οι εισηγήσεις της, που περιέχονται στον τόμο, διερμηνεύουν τις εκφάνσεις της στα πεδία της θεολογίας, της φιλοσοφίας και της κοινωνίας.
7. Το θαύμα και η τραγωδία. Το Εικοσιένα από τον καιρό του Ομήρου στην παγκόσμια επαρχία, του Γιάννη Κιουρτσάκη (Πατάκης, σελ. 118): Ο Κιουρτσάκης αναστοχάζεται την επανεμφάνιση της Ελλάδας στην Ιστορία μετά την τομή του ’21 και την κίνησή της ανάμεσα στις ελπίδες και τις ματαιώσεις.
8. Στο πλαίσιο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο τα εξής βιβλία:
   ● 1814–1821. Η προετοιμασία μιας Επανάστασης, του Στέφανου Καβαλλιεράκη, σελ. 166.
   ● Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Ο στρατιωτικός ηγέτης της Ελληνικής Επανάστασης, του Ιάκωβου Δ. Μιχαηλίδη, σελ. 203.
   ● Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Ο ηγέτης της Μάνης στην Ελληνική Επανάσταση, του Αθανάσιου Συροπλάκη, σελ. 197.
   ● Ιωάννης Καποδίστριας. Ο αμνός της Παλιγγενεσίας των Ελλήνων, των Θάνου Μ. Βερέμη και Ιάκωβου Δ. Μιχαηλίδη, σελ. 227: Σύντομες, αλλά πυκνές και εξαιρετικά ενδιαφέρουσες μονογραφίες για το εμβληματικό αυτό γεγονός και για σημαντικούς συντελεστές του.

Επίκαιρα βιβλία Ιστορίας, πέραν της επικαιρότητας του κορονοϊού

Της ΡΙΚΑ ΜΠΕΝΒΕΝΙΣΤΕ

Το ενδιαφέρον για τη μνήμη αντανακλούν δύο νέα βιβλία: ο Χάρης Εξερτζόγλου (Η δημόσια ιστορία. Μια εισαγωγή, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου) εξετάζει σύγχρονες δημόσιες χρήσεις του παρελθόντος, μέσα από λόγους και πρακτικές που επικαλούνται τη μνήμη, είτε για να αποκαταστήσουν αδικίες είτε για να προβάλουν διεκδικήσεις, άλλοτε σε συμφωνία και άλλοτε σε σύγκρουση με την ακαδημαϊκή Ιστορία. Νηφάλια πραγμάτευση της θεωρητικής συζήτησης, με παραδείγματα από την ελληνική και την παγκόσμια εμπειρία. Η Χριστίνα Κουλούρη (Φουστανέλες και χλαμύδες. Ιστορική μνήμη και εθνική ταυτότητα 1821-1930, Αλεξάνδρεια) περιδιαβαίνει ελληνικούς μνημονικούς τόπους, που ζωντανεύουν μια «αυθεντικότητα» για να χτιστεί η εθνική ταυτότητα: οπτικές εικόνες των ηρώων της Επανάστασης, μνημεία και ανδριάντες, πολεμικές νίκες και ήττες, κάθε λογής σκηνοθετημένα θεάματα που ανανεώνονται ή αντιστέκονται στον χρόνο.

Επετειακή χρονιά για το 1821, και το βιβλίο του Γιώργου Μαργαρίτη (Ενάντια σε φρούρια και τείχη. 1821 – Μια μικρή εισαγωγή στην Ελληνική Επανάσταση, Διόπτρα) προσφέρει μια φρέσκια ματιά στα νέα κέντρα του Ελληνισμού, στην ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας, στα στρατιωτικά σχέδια και τη διάχυση των ιδεών του Διαφωτισμού πριν ξεσπάσουν τα στρατιωτικά και πολιτικά γεγονότα της Επανάστασης. Το βιβλίο του Δημήτρη Ψαρρά (Πώς συλλογάται ο Ρήγας; Επιστροφή στις πηγές, Πόλις), που συνδυάζει τη φιλοπεριέργεια του δημοσιογράφου, του ιστορικού και του φιλολόγου, «εξιχνιάζει» την προέλευση πηγών του έργου του Ρήγα. Τα ευρήματα εξηγούν αντιφάσεις της συντηρητικής ιστοριογραφίας και αναδεικνύουν τον ριζοσπαστικά διαφωτιστικό χαρακτήρα του πολιτικού σχεδίου του Ρήγα. Το βιβλίο της Εφης Γαζή (Αγνωστη Χώρα: Ελλάδα και Δύση στις αρχές του 20ού αιώνα, Πόλις) αποτελεί τεκμηριωμένη αναζήτηση στον κόσμο των ιδεών και στοχασμό γύρω από τον αντίκτυπό τους στις αναπαραστάσεις της Δύσης, άλλοτε και τώρα.

Στη μελέτη της Κατοχής μέσα από την προφορική Ιστορία εμβαθύνει η Βιολέττα Χιονίδου (Η κατοχική πείνα μέσα από προφορικές μαρτυρίες. Η περίπτωση της Χίου, της Σύρου και της Μυκόνου, Πατάκης), αναλύοντας συνεντεύξεις με ανθρώπους που έζησαν τον πόλεμο ως ενήλικες. Αναβιώνουν καθημερινότητες και συμπεριφορές που συμπληρώνουν τις εικόνες που έχουμε από τη μεγάλη πείνα στην Αθήνα. Ο Ανδρέας Μπουρούτης (Ολοκαύτωμα στη Θεσσαλονίκη. Η ιταλική στάση και οι Εβραίοι μαθητές του Ουμπέρτο Πρίμο, Αλεξάνδρεια) πραγματοποίησε πρωτότυπη έρευνα για τον ρόλο των Ιταλών, της διπλωματίας και των οικονομικών συμφερόντων στην επιχείρηση της διάσωσης των Εβραίων της Θεσσαλονίκης.

Ο Marc David Baer (Οι Ντονμέ της Θεσσαλονίκης, Εξισλαμισθέντες Εβραίοι, Επαναστάτες Μουσουλμάνοι, Κοσμικοί Τούρκοι, Επίκεντρο) μας θυμίζει ότι ανάμεσα στους πληθυσμούς που ανταλλάχθηκαν με τη Συνθήκη της Λωζάννης, ήταν και οι Ντονμέ της Θεσσαλονίκης, απόγονοι Εβραίων που εξισλαμίστηκαν τον 17ο αιώνα. Μουσουλμάνοι, ακολουθούσαν ωστόσο την ενδογαμία και διατηρούσαν δικά τους δικαστήρια, νεκροταφεία και τόπους λατρείας. Κατείχαν θέσεις στο εμπόριο και στη διοίκηση, συγκρότησαν μια ηγεμονική ελίτ και αρκετοί ανάμεσά τους υποστήριξαν προοδευτική πολιτική.

Η σαγήνη της δοκιμιακής γραφής

Του Γ. Ν. ΠΕΡΑΝΤΩΝΑΚΗ

Τα δοκίμια και οι φιλολογικές μελέτες αποσκοπούν στο να χαρτογραφήσουν την επικράτεια της λογοτεχνίας και να προσδιορίσουν πάνω στον χάρτη της τούς φάρους-ορόσημα, που θα μας βοηθήσουν να ξαναδιαβάσουμε τον κόσμο και τον άνθρωπο. Ευτυχώς μέσα στο μεγάλο πλήθος βιβλίων και συγγραφέων έρχεται ο μελετητής να κοσκινίσει κι έπειτα να επιχειρηματολογήσει, να νοηματοδοτήσει και να αξιολογήσει όσα αξίζει να μείνουν.

Στην ποίηση, αυτή τη διαχρονική αξία των γραμμάτων μας, η Νάντια Στυλιανού στο Οδυσσέας Ελύτης-René Char: Σημείο τομής αδαμάντινο (Μελάνι) αναδεικνύει το πεδίο συνάντησης των δύο ποιητών στη μεσογειακή μεταφυσική και στη ζωγραφική του φωτός. Αφετέρου, ο Θανάσης Μαρκόπουλος στην Εύφορη λύπη του Μιχάλη Γκανά (Μελάνι) σκιαγραφεί -τόσο στο εν όλω όσο και στα εν μέρει- την πορεία και τους βασικούς άξονες του ποιητή της γενιάς του ’70, ενώ τέλος ο Κυριάκος Μαργαρίτης μελετά με χριστιανικό και φιλοσοφικό πρίσμα τον Κύπριο ποιητή Κυριάκο Χαραλαμπίδη στο Φοντάνα Αμορόζα (Αρμός).

Στην πεζογραφία, η Κυριακή Χρυσομάλλη-Henrich (Προσεγγίσεις στη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία, University Studio Press) μας ξεναγεί με όχημα την εφαρμοσμένη θεωρία στο έργο μεταπολεμικών συγγραφέων, από τον Παύλο Μάτεσι ώς τη Ρέα Γαλανάκη κι από τον Νίκο Καχτίτση μέχρι τον Θανάση Βαλτινό. Ο τελευταίος αποτελεί το θέμα και του Περί πόθου και πάθους στην πεζογραφία του Βαλτινού (Εστία) του Δημήτρη Παϊβανά, ο οποίος αναλύει τις «οξύμωρες συνθήκες» στα βιβλία του συγγραφέα, μέσω της Ιστορίας και του έρωτα. Τέλος, η πεζογραφία και η ματιά του Αγγελου Τερζάκη συνδέεται με τις απόψεις του και τα εγχειρήματά του στον κινηματογράφο, όπως τα μελετά ο Θανάσης Αγάθος στο Ο Αγγελος Τερζάκης και ο κινηματογράφος (Gutenberg).

Προχωρώντας σε ευρύτερες συνθέσεις, συναντάμε τις κριτικές του Κωστή Παπαγιώργη για Ελληνες δημιουργούς, που αναδεικνύουν τόσο την ουσία του έργου τους όσο και το δελεαστικό ύφος του κριτικού (Τα βιβλία των άλλων 1: Ελληνες συγγραφείς, Καστανιώτης). Παράλληλα, συναντάμε την πανοραμική μελέτη της Ελισάβετ Κοτζιά για την πεζογραφία 1974-2010, όπου η λογοτεχνία εξετάζεται με βάση την πολιτισμική προοπτική (Ελληνική πεζογραφία 1974-2010, Πόλις). Επίσης, συναντάμε τη θέση του στρατού στην ελληνική πεζογραφία του 19ου και του 20ού αιώνα (Ελενα Χουζούρη, Η στρατιωτική ζωή στη νεοελληνική λογοτεχνία, Επίκεντρο). Και, τέλος, διαβάζουμε μια συνέντευξη-αυτοβιογραφία, μια συνέντευξη-δοκίμιο για τις φιλολογικές, πολιτικές και θρησκευτικές απόψεις ενός διανοούμενου (Σταύρος Ζουμπουλάκης, Εντεκα συναντήσεις. Συζητώντας με τον Στρατή Μπουρνάζο», Πόλις).

Σελίδες ελληνικής ποίησης

Του ΠΕΤΡΟΥ ΓΚΟΛΙΤΣΗ

Ο Τίτος Πατρίκιος από τον Χωματόδρομο της δεκαετίας του ’50, των εξοριών και των ψιθύρων, επιστρέφει στο Ο δρόμος και πάλι (Κίχλη) στον δρόμο της τρέχουσας εποχής. Ρυθμίζοντας τα ρεύματα ενός λευκού θορύβου, απορροφά και ήπια μετασχηματίζει από το κλεινόν άστυ μνήμες, αναγνώσματα και παραστάσεις ενός γεμάτου βίου.

Ο Αντώνης Φωστιέρης (Θάνατος ο Δεύτερος, Καστανιώτης), λεπτολόγος τεχνίτης της γλώσσας και των δομών, με ματιά μεταφυσική, «υπαρξιακή» και κατά τόπους αφαιρετική, λυρικός και διανοητο-κεντρικός συνάμα, συμπληρώνει το ποιητικό του σύμπαν.

Ο Κώστας Γ. Παπαγεωργίου (Σωσίβιο χώμα, Μελάνι) με το λυρικό πλεκτικό του άπλωμα μελετά τον θάνατο και την ενοχή, σμίγοντας τη μελάνη και το φως με την απουσία νοήματος και την επιθυμία.

Μετα-σεξπιρικός με τον τρόπο του και με επική διάθεση, ο Διονύσης Καψάλης με τις Σημειώσεις για τη μουσική του κόσμου (Αγρα) δουλεύει με λόγιο τρόπο λυρικά ποιήματα μιας άλλης πλεύσης.

Ο Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος (Ποιήματα, 1962-2018, Πανοπτικόν), αντιτασσόμενος σε κάθε ορθοδοξία, κρούει το «ραγισμένο ταμπούρλο» του υπέρ της ποιήσεως και της μελαγχολικής αντιστάσεως.

Η Βερονίκη Δαλακούρα (Καππαδόκες, Κουκκίδα), κινούμενη γυμνή προς το τέλος, κομίζει ποιήματα-πριονίδια που σκοπεύει να κάψει στην πόρτα της εξόδου. Η προγονική μνήμη ως προετοιμασία της οριστικής εκρίζωσης.

Ο Τόλης Νικηφόρου (Φαντάσματα, Μανδραγόρας), εξόριστος και έκθαμβος εντός της εγκόσμιας αυταπάτης μας, ποιητικά αναρριχάται μέσω του ποιήματος προς κάποιο φως.

Ο Βασίλης Λαδάς (Λεύκωμα, Γαβριηλίδης), επενδύοντας στο ανεκπλήρωτο και με κινητήρια δύναμη τον πόνο, ψηλαφεί και υλοποιεί επίμονα μνήμες.

Ο Στάθης Κουτσούνης (Στου κανενός τη χώρα, Μεταίχμιο) μεταξύ έντασης και μοναξιάς δουλεύει αυτοτελή ποιήματα-κάδρα ενός ενιαίου κλίματος.

Ο Παναγιώτης Ιωαννίδης (Ρινόκερως, Καστανιώτης), μέσα από τη ρωγμή του αστικού του διαμερίσματος και της μνήμης, ανοίγεται σε εκτάσεις της φυσικής ζωής και της ζωής των άτυχων και των βασανισμένων καλλιτεχνών.

Ο Γιάννης Δούκας (Η θήβα μέμφις, Πόλις), επικολυρικός και με ροπή προς τη σύνθεση, με ενσυναίσθηση και ευαισθησία, μορφο- και λεκτο-κεντρικός και γλωσσικά εκλεπτυσμένος, καταθέτει τις νέες μορφικές απολήξεις του.

Ο Βασίλης Ζηλάκος στο Γράμμα στον θάνατο (Οδός Πανός) συνδυάζει στοιχεία της δυτικής και της ανατολικής φιλοσοφίας, σε ένα μείγμα προσωκρατικού και μυστικίζοντα ποιητικού λόγου, επιμένοντας σε μια μπαρόκ διαφάνεια.

Ο Χρήστος Κολτσίδας (Βροχή περασμένη, Μελάνι) μετεωριζόμενος μεταξύ εξοικείωσης και ανοικείωσης με το νεκρό σώμα, επιστρέφοντας σε χερσαία δημοτικά ρεύματα κατορθώνει να πλεύσει ανάμεσα από το νεο-φολκλόρ και τη νεο-ηθογραφία.

Εύρωστη πεζογραφία σε μια ασθενική χρονιά

Του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΣΑΪΝΗ

Μακριά από κάθε εποπτική ματιά στο λαβωμένο και εκδοτικά 2020 μια επιλογή βιβλίων πεζογραφίας κάθε είδους που μας συντρόφεψαν στον ακούσιο εγκλεισμό μας, αλλά αξίζουν και τον εκούσιο!

Δύο άνδρες γεννημένοι στη δεκαετία του 1960 αναζητούν στην ομίχλη του παρελθόντος τις καταβολές τους, σε έναν χωροχρόνο που ξεκινά στον Εμφύλιο και εκβάλλει στην οικονομική κρίση, στο πολυφωνικό Αντρες χωρίς άντρες (Πατάκης) του Νίκου Δαββέτα, μια ιστορία βίαιης ενηλικίωσης με φόντο τη μετάλλαξη της ελληνικής κοινωνίας κατά τη δεκαετία του 1990 βρίσκεται στο επίκεντρο της πολύτροπης Θραύσης κρυστάλλων (Ποταμός) του Γιώργου Γκόζη, η Μαριλένα Παπαϊωάννου αρχίζει την περιπέτεια αναζήτησής της από τον Ιούλιο του 1965 και καταδύεται στην Κατοχή (Ενα πιάτο λιγότερο, Καστανιώτης), ο Παναγιώτης Βλάχος διασταυρώνει το πολιτικό με το πανεπιστημιακό και το νουάρ για να μιλήσει για το αδιέξοδο της γενιάς της αμφισβήτησης (Αλλαγή φρουράς, Κέδρος), ενώ ο Δημήτρης Οικονόμου υπογράφει μια κλασικά ρεαλιστική αφήγηση (προϊόν μεγάλου ερευνητικού μόχθου) για την ιστορία τριών γενιών Ηπειρωτών και τις τύχες της πατρίδας τους από τις αρχές του 20ού αιώνα έως τον Εμφύλιο (Ο τελευταίος φύλακας, Ικαρος).

Δύο ουτοπικές απόπειρες που απέχουν τρεις αιώνες συγκλίνουν στη μυθική Λατινική Αμερική, στη νέα απολαυστική περιβαλλοντική φαντασία του Μιχάλη Μοδινού (Παραγουάη, Καστανιώτης) που εξερευνά μυθοπλαστικά τη σχέση μας με τη φύση, και μια ερωτική συνάντηση διακλαδίζεται σε χώρο και χρόνο γεμίζοντας εξπρεσιονιστικές μεταμορφώσεις και ονειρικούς αντικατοπτρισμούς, καθώς η Ελενα Μαρούτσου χαρτογραφεί, συνομιλώντας με τις φωτογραφίες της Πολωνής Λάουρας Μακαμπρέσκου, κρυφές πλευρές της θηριώδους, κυρίως σεξουαλικής, φύσης του ανθρώπου (Θηριόμορφοι, Πόλις).

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος δοκιμάζει σε δέκα ενσταντανέ κρυφά πλήκτρα στο κλαβιέ του ερωτικού πάθους (Ανήσυχα άκρα, Μεταίχμιο), τα είκοσι έξι, συχνά βιωματικά και ακόμα πιο συχνά εκκρεμή διηγήματα του Κώστα Καβανόζη δομούνται γύρω από φαινομενικά ασήμαντες «στιγμές», πολιορκώντας επαναληπτικά το εφήμερο της ανθρώπινης αλήθειας (Τζάμπα η παράταση, Πατάκης), ενώ στα επτά ομόκεντρα διηγήματα του Θάνου Κάππα οι μοναχικοί πρωταγωνιστές του αγωνίζονται να απαντήσουν πειστικά στην ερώτηση του τίτλου (Πώς πάνε τα πράγματα; Εστία).

Ενας ασθενής και ο φροντιστής του αναμετριούνται με τα προσωπικά τους φαντάσματα και τον κοινωνικοπολιτικό περίγυρο στο αρθρωτό μυθιστόρημα (Εξοδα νοσηλείας, Ενύπνιο) του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη, η υπερρεαλίζουσα μυθιστορία του Νίκου Σταμπάκη (Υπόθεση Cockpit, Σμίλη) αποτελεί ένα λαβυρινθώδες πλέγμα διακεκομμένων, παράλληλων και εμβόλιμων (ονειρικών;) αφηγήσεων, γεμάτη οιονεί αλχημιστικές μεταλλάξεις κάθε είδους ταυτοτήτων, ενώ η Βίκυ Τσελεπίδου (Ο μεγάλος σκύλος, Νεφέλη), χωρίς να απομακρυνθεί από τον πυρήνα της πεζογραφίας της, διερευνά και πάλι τη σχέση μας με τη μνήμη και τη γλώσσα, τον χρόνο και τη φθορά, αυτή τη φορά μ’ ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας.

Το αχώριστο δίδυμο των πρωταγωνιστών χάνεται στον παράλογο λαβύρινθο μιας αδιανόητης νεκρόπολης στην υπαρξιακή δυστοπία του Χρήστου Χρηστίδη (Γυμνός, Εντευκτήριο) που εντυπωσιάζει με την επανεμφάνισή του, ενώ στη φιλοσοφική νουβέλα Ο πολτός των πραγμάτων (Αντίποδες) η σε μόνιμη υπερδιέγερση αφήγηση του Αριστείδη Αντονά βιδώνεται κυριολεκτικά στη γλώσσα.

Από την πλούσια και φέτος παραγωγή του ελληνικού αστυνομικού αφηγήματος προτείνω το Ο κήπος με τις φράουλες (Πατάκης) του Φίλιππου Φιλίππου, ένα ερωτικό-ψυχολογικό θρίλερ με πρωταγωνιστή συγγραφέα και θέμα, τι άλλο, το έγκλημα και την τιμωρία, καθώς και την κεφάτη σύμπραξη των Ανδρέα Αποστολίδη-Κώστα Καλφόπουλου (Ενα φέρετρο για τη Σοφία, Αγρα) που γεφυρώνει τη νουάρ γραφή με το σκληρό αφήγημα.

Τέλος, από τις νέες εμφανίσεις να θυμίσω το μελλοντολογικό πολιτικό νουάρ Το παιχνίδι της Αγρας (Κίχλη) του Θεόδωρου Εσπίριτου, τα έντεκα υψηλής εσωτερικής έντασης διηγήματα της Τατιάνας Κίρχοφ [Ιστορίες που (δεν) είπα στον ψυχολόγο μου (Πόλις)] και την πρώτη μυθοπλαστική απόπειρα του νεαρότατου (γεν. 1997) Φοίβου Οικονομίδη (Βορράς, Εστία).

Ξεφυλλίζοντας σελίδες από όλο τον κόσμο

Της ΕΛΕΝΑΣ ΜΑΡΟΥΤΣΟΥ

Παρά την πανδημία, οι περισσότεροι εκδοτικοί οίκοι κατάφεραν να φέρουν εις πέρας το εκδοτικό τους πρόγραμμα, προσφέροντάς μας και το 2020 αξιόλογα βιβλία. Οι Πλάνητες της Ολγκα Τοκάρτσουκ (μτφρ. Αλ. Ιωαννίδου, Καστανιώτη) είναι ένα από τα πλέον αξιοπρόσεκτα, όπου στις σελίδες του η βραβευμένη με Νόμπελ συγγραφέας συναρμόζει ετερόκλητο υλικό (διηγήματα, ημερολογιακές καταγραφές, δοκιμιακούς στοχασμούς, επιστολές) με θεματικό επίκεντρο το «ταξίδι», καλώντας τον αναγνώστη να ενώσει τις μεμονωμένες αυτές «τελίτσες» ώστε να αναδυθεί η μεγάλη εικόνα της αστρικής μορφής του κόσμου. Από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας έχουμε ακόμα ένα έργο νομπελίστα, την Ανέμελη δυστυχία του Πέτερ Χάντκε (μτφρ. Σπ. Μοσκόβου, Εστία), μια ολιγοσέλιδη αφήγηση όπου ο Χάντκε εξιστορεί τα γεγονότα που οδήγησαν στην αυτοκτονία της μητέρας του με την ακρίβεια και την αποστασιοποίηση ενός παρατηρητή, δαμάζοντας έτσι το κύμα της συγκίνησης που θα έπνιγε όποιον καταπιανόταν με την εξιστόρηση μιας ζωής της οποίας η μοναδική εθελούσια πράξη είναι η έξοδος από τη σκηνή. Πρόσφατα κυκλοφόρησε κι ένα άλλο μυθιστόρημα Η κλέφτρα των φρούτων (μτφρ. Μ. Αγγελίδου, Gutenberg) του Χάντκε, ένα ιδιότυπο έπος περιπλάνησης, παραμυθητικής πνοής, στοχαστικής και ειρωνικής διάθεσης. Σε ελαφρύτερη ατμόσφαιρα –που όμως δεν της λείπει το βάθος– κινείται η Απατηλή ζωή των ενηλίκων, της Ελενα Φεράντε (μτφ. Δ. Δότση, Πατάκης), μια ιστορία ενηλικίωσης της έφηβης αφηγήτριας, που λαμβάνει χώρα όταν έρχεται σε επαφή με τα «μυστικά και ψέματα» των ενηλίκων.

Η Φεράντε μέσα από μια μάλλον απλή ιστορία κατορθώνει να μιλήσει για σημαντικά θέματα: τον τρόπο που οι κοινωνικές και ταξικές συνθήκες σφραγίζουν τη ζωή της γυναίκας και τον αγώνα που πρέπει αυτή να δώσει για να βρει την ταυτότητά της. Μεγάλη απήχηση στο αναγνωστικό κοινό είχε και το μυθιστόρημα της πρωτοεμφανιζόμενης Ντέλια Οουενς Εκεί που τραγουδάνε οι καραβίδες (μτφρ. Μ. Ζαχαριάδου, Δώμα), ένα ακόμη μυθιστόρημα ενηλικίωσης με στοιχεία αστυνομικού σασπένς. Ο τόπος όπου διαδραματίζεται η πλοκή είναι οι βάλτοι της Βόρειας Καρολίνας, ένα σκηνικό που η συγγραφέας κατορθώνει να αναγάγει σε πραγματικό πρωταγωνιστή της δράσης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και το πρώτο βιβλίο του Αλμπέρτο Μοράβια Οι αδιάφοροι (μτφρ. Ελ. Τουλούπη, Ελληνικά Γράμματα), αλλά κι ένα από τα σημαντικότερα του Ιταλού συγγραφέα (αν και το έγραψε μόλις 22 χρονών λίγο πριν από την άνοδο του φασισμού). Μέσα από την οικογενειακή και υπαρξιακή κατάρρευση του νεαρού πρωταγωνιστή ο Μοράβια καταδεικνύει, μέσω της ατομικής απάθειας, τη συλλογική απάθεια και εκτροπή μιας ολόκληρης κοινωνίας.

Με μεγάλο ενδιαφέρον θα διαβάσουμε και δύο άρτι εκδοθέντα βιβλία: το μυθιστόρημα Ανδρας με κόκκινο μανδύα, του δημοφιλούς Τζούλιαν Μπαρνς (μτφρ. Κ. Σχινά, εκδ. Μεταίχμιο), που εδώ καταπιάνεται με τη ζωή ενός πρωτοπόρου γυναικολόγου με φόντο την παρισινή μπελ επόκ, καθώς και το νέο μυθιστόρημα του διακεκριμένου Τζόναθαν Κόου Ο κύριος Ουάιλντερ κι εγώ (μτφρ. Αλ. Τριμπέρη, Πόλις) με κεντρική ηρωίδα την ελληνικής καταγωγής Καλλιστώ ενώ η δράση εκτυλίσσεται μεταξύ άλλων και στην Κέρκυρα.

Της ΑΡΓΥΡΩΣ ΜΑΝΤΟΓΛΟΥ

Με δύο παρατεταμένα διαστήματα σε «κατ’ οίκον περιορισμό» αυτή τη χρονιά, δόθηκε η ευκαιρία να διαβαστούν πιο απαιτητικά, πιο πυκνά σε νόημα και σε βαθμό δυσκολίας ή και πολυσέλιδα βιβλία. Στο πρώτο λοκντάουν είδαμε μια αύξηση στην κυκλοφορία δαπανηρών, φροντισμένων εκδόσεων κλασικών έργων που -παρά τα κλειστά βιβλιοπωλεία- πολλοί από τους εκδότες αποτόλμησαν.

Η ιστορία δύο πόλεων, Τσαρλς Ντίκενς (μτφρ. Μιχάλης Μαρκόπουλος, Ψυχογιός). To πιο «θυμωμένο» μυθιστόρημα του Ντίκενς, όπου περιγράφεται η βία που κυριαρχεί στις δύο πόλεις -Λονδίνο/Παρίσι- την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης -η βία της φτώχειας αλλά και η βία της εξέγερσης-, η σήψη αλλά και ο απόλυτος έρωτας με μια άνευ προηγουμένου αυτοθυσία.

Η άνοδος του Σάιλας Λάπαμ, William Dean Howells (μτφρ. Ευγενία Μίγδου, Gutenberg), από τον «πατριάρχη» του ρεαλισμού στην Αμερική. Ο Χάουελς περιγράφει με ακρίβεια και τρυφερότητα την άνοδο αλλά και την πτώση του αυτοδημιούργητου Σάιλας, από αγροτική οικογένεια που προωθώντας τις παραδοσιακές μπογιές του γίνεται εκατομμυριούχος και αποδεκτός στην αριστοκρατική κοινωνία της Βοστόνης, για να ακολουθήσει η απογοήτευση και η απομυθοποίηση.

Στο δεύτερο λοκντάουν ήρθε η σειρά σύγχρονων, πιο ολιγοσέλιδων μυθιστορημάτων, με προδιαγραφές κλασικών.

Η χορτοφάγος, της Κορεάτισσας Χαν Γκανγκ (μτφρ. Αμαλία Τζιώτη, Καστανιώτη), μια ιστορία αντίστασης μέχρις εσχάτων στην καθημερινή βία που υφίσταται μια γυναίκα στη σύγχρονη Βόρεια Κορέα. Η ΓιάνκΧιε, μια ήρεμη και υπάκουη νοικοκυρά, αποφασίζει να αλλάξει διατροφικές συνήθειες. Αυτή η απλή απόφαση καταλήγει σε μια υπερβατική εμπειρία που καταλύει όλους τους δεσμούς της με τους γύρω της.

Αν η Beale Street μπορούσε να μιλήσει, James Baldwin (μτφρ. Αλκηστις Τριμπέρη, Πόλις), ένα σύγχρονο κλασικό βιβλίο από τον σπουδαίο Αμερικανό συγγραφέα, όπου με πρωτοπρόσωπη αφήγηση μας δίνεται η ιστορία ενός ζευγαριού που τους χωρίζει ο δικαστικός μηχανισμός. Με τη δυνατή γραφή του ο Μπόλντουιν μιλάει για τον φυλετικό ρατσισμό, τη συντριβή των ονείρων, τις ενδοοικογενειακές σχέσεις, τον αγώνα για δικαιοσύνη καθώς και τη ζωογόνα ορμή του νεανικού πάθους.

Δεν μπορεί παρά να θαυμάσει κανείς το σθένος αλλά και τη μαεστρία της Ιρλανδής Edna O’ Brien στο Κορίτσι (μτφρ. Χριστίνα Σωτηροπούλου, Κλειδάριθμος), η οποία καταπιάνεται με ένα θέμα που είχε συγκλονίσει την κοινή γνώμη: την απαγωγή των μαθητριών στη Νιγηρία από την Μπόκο Χαράμ. Η Ο’Μπράιαν μάς δίνει ένα αριστοτεχνικό αφήγημα επιβίωσης των κοριτσιών στα χέρια των τζιχαντιστών αλλά και την απόδρασή τους, με ελλειπτική γραφή, σύντομες βινιέτες και συνταρακτική ατμόσφαιρα.

Τέλος, θα περάσουμε τον σελιδοδείκτη μας σε μια ξεχωριστή διηγηματογράφο, τη Fleur Jaeggy (Είμαι ο αδελφός της ΧΧ, μτφρ. Στ. Παπασταύρου, Αγρα). Η Ελβετίδα που γράφει στα ιταλικά αναδιφά με ανατομική ειρωνεία στα ενδότερα αλλόκοτων, σχεδόν υπερβατικών κι ωστόσο άκρως ρεαλιστικών προσώπων, στα ενδότερα, εντέλει, μιας κοινωνίας εθισμένης στον πόνο.

Για μικρούς και νέους βιβλιόφιλους

Της ΕΛΕΝΗΣ ΣΒΟΡΩΝΟΥ

Με το 1821 να πρωταγωνιστεί στα ελληνικά βιβλία γνώσεων και τα αιώνια ερωτήματα που απασχολούν τα παιδιά και τους εφήβους να βρίσκουν νέες απαντήσεις από τη σύγχρονη ματιά συγγραφέων και εικονογράφων, η εκδοτική παραγωγή αντάμειψε, και με το παραπάνω, και τους πιο απαιτητικούς νέους αναγνώστες.

Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν με τη φαντασία τους να μεταμορφώνουν ένα δωμάτιο σ’ έναν ολόκληρο κόσμο με τα «θέλω» τους, αλλά το πιο σημαντικό βρίσκεται δίπλα τους (Ι. Σαμαρτζή, Τάτα; εκδ. Ικαρος).

Η αγάπη, η πιο σημαντική τροφή για ένα παιδί, θέλει τον κόπο της. Η μικρή σκαντζοχοιρίνα δείχνει τον δρόμο (Μ. Παπαγιάννη, εικ. Λ. Καραγεωργίου, Ο δρόμος για την αγάπη, εκδ. Πατάκης). Η αγάπη, όμως, για το ίδιο το βιβλίο δεν είναι δεδομένη. Για να το αγαπήσεις, θέλει να το δεις και σαν παιχνίδι, να ξεχάσεις το «κάθομαι φρόνιμα και διαβάζω» (Ντ. Φερ-Μ. Α.Κ. Κουαρέλο, Πώς διαβάζεται ένα βιβλίο; εκδ. Πατάκης και Σ. Παγώνα, εικ. Ν. Σταματιάδη, Μικρός οδηγός βιβλίων, εκδ. Ικαρος). Σημαίνει, επίσης, να επινοήσεις την ιστορία εσύ ο ίδιος σ’ ένα «σιωπηλό βιβλίο» με εξαιρετική εικονογράφηση (Μ. Καστριγιόν, Το μπαλκόνι, εκδ. Ποταμός).

Μεγαλώνοντας, δύσκολα θυσιάζεις την μπάλα για το βιβλίο. Εκτός κι αν τα συνδυάσεις (Ρ. Σαντιάγο, Τα ποδοσφαιρόνια, Το μυστήριο με τα Εφτά Αυτογκόλ, εκδ. Πατάκης). Ή με το κολύμπι. Οπως ένα γήπεδο ποδοσφαίρου, έτσι και μια πισίνα κολυμβητηρίου μπορεί να γίνει το πεδίο ενός πλούτου εμπειριών (B. Γκμέλιγκ, μτφρ. Π. Τσινάρη, Καλοκαίρι στην πισίνα, εκδ. Καστανιώτης).

Ολόκληρος ο κόσμος χωρά και σε ένα σχολείο. Το νέο βιβλίο της εξαιρετικής σειράς «Λέσχη Αλλόκοτων Πλασμάτων» μεταφέρει τη δράση σε ένα σχολείο που μοιάζει με τάγμα στρατού και όπου η επιτυχία είναι μονόδρομος (Γ. Παναγιωτάκης, Το νέο αίμα, εκδ. Πατάκης).

Μια εντελώς νέα ματιά στο θέμα της απώλειας προσφέρει ένας… ελέφαντας (P. Carnava, O ελέφαντας, εκδ. Παπαδόπουλος).

Τα οκτώ χρόνια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας μπορεί να γίνουν και μία συναρπαστική αφήγηση (Σ. Ζαραμπούκα, Επανάσταση 1821, εκδ. Πατάκης). Οι σχέσεις της σημερινής Ελλάδας, όμως, με τον αραβικό κόσμο ανιχνεύονται στα χρόνια του Διγενή Ακρίτα και δίνουν αναπάντεχα επίκαιρους καρπούς (Γ. Χατζόπουλος, Μάζεψε το θάρρος σου, Ανδώ, εκδ. Πατάκης).

Αν η εφηβεία κάνει μια παύση στο διάβασμα, δύο κοινωνικά μυθιστορήματα μπορεί να δελεάσουν το ανήσυχο αυτό αναγνωστικό κοινό, καθώς διέρχονται ένα πλήθος σημαντικών κοινωνικών ζητημάτων που βιώνουν ή βλέπουν οι νέοι γύρω τους στην Ελλάδα (Ε. Πριοβόλου, Φως σε μαύρο ουρανό, εκδ. Καστανιώτη) και ένα θέμα ακόμη ταμπού για την ελληνική βιβλιογραφία, την ομοφυλοφιλία (Μπ. Αλμπερτάλι, μτφρ. Γ. Παναγιωτάκης-Κ. Μιζάν, Ο Σάιμον ενάντια στην ανθρωπότητα, εκδ. Πατάκης) ενώ μια πρωτότυπη ματιά στην Επανάσταση μέσα από τους πίνακες του Π. Ζωγράφου για τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη (Μ. Ντεκάστρο, Μακρυγιάννης, εκδ. Καπόν) οξύνει το βλέμμα στην Επανάσταση.

Επιλογή βιβλίων αρχιτεκτονικής του 2020

Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ

Γιάννης Χωριανόπουλος, Θάνος Παγώνης, Στα ίχνη της μεσογειακής πόλης. Αστικότητα, σχεδιασμός και διακυβέρνηση στην αθηναϊκή μητρόπολη (Κριτική).

Με θεωρητική βάση το γκραμσιανό μοντέλο και με γερά θεμέλια στη διεξοδική τεκμηρίωση του κάθε «μονοπατιού», οι δύο συγγραφείς ξεδιαλύνουν ένα απίστευτο κουβάρι από κινήσεις που καταγράφονται για τη διαχείριση της μητροπολιτικής περιοχής της Αθήνας τα τελευταία τριάντα χρόνια, μια περίοδο εξαιρετικά κρίσιμη για μια Ελλάδα που αποκτά στενές σχέσεις με την Ε.Ε.

Sylvie Dumont, Βρυσάκι. Η εξαφάνιση μιας συνοικίας για την ανακάλυψη της Αρχαίας Αγοράς (Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα, Πρίνστον).

Το Βρυσάκι, μια παλιά συνοικία της Αθήνας, σβήστηκε από τον χάρτη το 1930, όταν κατεδαφίστηκε για να ανασκαφεί η Αρχαία Αγορά. Ζούσε μέσα στις αναμνήσεις παλιών κατοίκων και των απογόνων τους και μέσα στα αρχεία της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής.

Αμαλία Κωτσάκη και Κώστας Τσιαμπάος, επιμ., Το μοντέρνο βλέμμα στην «ελληνική» φύση (futura).

Εβδομη έκδοση, στη σειρά Τα Τετράδια του Μοντέρνου του do.co.mo.mo, σε συνεργασία με τη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Πολυτεχνείου Κρήτης, ασχολείται με ένα ακανθώδες και ελάχιστα μελετημένο κομμάτι της μοντέρνας αρχιτεκτονικής, τη σχέση της με τη φύση, μέσα από σειρά 20 ανακοινώσεων σε σχετική εκδήλωση στα Χανιά, μοιρασμένων σε δύο ομάδες, όσων ασχολούνται με την ελληνική φύση και όσων με μελέτες και έργα.

Καλλιόπη Κοντόζογλου, Project FIX. Αναβιώνοντας το μέλλον, ποταμός.

Πίσω από το τολμηρό εξώφυλλο του Π. Κοκκινιά, μια εξαιρετικά φροντισμένη εκδοτικά αφήγηση από την αρχιτέκτονα που έπαιξε κεντρικό ρόλο στη δημιουργία του, για όσα μεσολάβησαν στη δεκαετία 2007-17 σε ένα πολύπαθο έργο που ακόμα περιμένει τα επίσημα εγκαίνιά του.

Fotini Margariti, Le vestige dans le moderne à l’ombre de l’Acropole. La vision architecturale de Dimitris Pikionis (L’Harmattan).

Η εκτεταμένη, με πρωτότυπη ματιά, διεξοδική μελέτη των δύο κεντρικών έργων του Δημήτρη Πικιώνη, της διαμόρφωσης των λόφων γύρω από την Ακρόπολη και της Παιδικής Χαράς στη Φιλοθέη, με βάση την έννοια της μουσειακής συλλογής στον υπαίθριο χώρο.