Στις 11 και 15 Μαΐου του 2019 ο Θάνος Μικρούτσικος παρουσίασε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών δύο από τα εμβληματικότερα έργα όχι μόνο της δικής του δισκογραφίας, αλλά και της σύγχρονης ελληνικής μουσικής. «Ο Σταυρός του Νότου» και οι «Γραμμές των Οριζόντων», βασισμένα στη μελοποιημένη ποίηση του Νίκου Καββαδία, προσεγγίστηκαν με εντελώς νέα ματιά από τον σπουδαίο δημιουργό.
Mε τρία πιάνα επί σκηνής πίσω από τα οποία κάθονταν ο Μάξιμος Δράκος, ο Θοδωρής Οικονόμου και ο ίδιος φυσικά, με τον Θύμιο Παπαδόπουλο στα πνευστά, και τρεις σπουδαίους ερμηνευτές, τους Ρίτα Αντωνοπούλου, Χρήστο Θηβαίο, Κώστα Θωμαΐδη, η καλλιτεχνική επιτυχία του εγχειρήματος ήταν προδιαγεγραμμένη. Οσοι τυχεροί βρεθήκαμε τότε στο Μέγαρο δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τη μουσική πανδαισία της οποίας γίναμε κοινωνοί, την αγάπη και τη συγκίνηση, που ήταν διάχυτες τόσο πάνω στη σκηνή όσο και κάτω από αυτή, και το χειροκρότημα που δεν έλεγε να σταματήσει…
Το ευτύχημα είναι ότι αυτές οι στιγμές καταγράφτηκαν, καθώς ο Θάνος Μικρούτσικος δούλεψε όσο του επέτρεπε η κατάσταση της υγείας του και κατάφερε να ολοκληρώσει το υλικό που χρειαζόταν για την κυκλοφορία ενός CD, το οποίο θα προσπαθούσε να αποτυπώσει όλη τη μαγεία εκείνων των δύο βραδιών. Ετσι από τις αρχές Δεκεμβρίου κρατάμε στα χέρια μας το διπλό CD «Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία», το τελευταίο που επιμελήθηκε, το οποίο περιέχει την ηχογράφηση της συναυλίας στο Μέγαρο και κυκλοφορεί από το Ogdoo Music Group.
Με αφορμή αυτή την κυκλοφορία και τη συμπλήρωση σε λίγες μέρες ενός χρόνου απ’ όταν ο μεγάλος μας συνθέτης έφυγε από τη ζωή (28 Δεκεμβρίου 2019) μιλήσαμε με τη Ρίτα Αντωνοπούλου, τον Χρήστο Θηβαίο και τον Κώστα Θωμαΐδη, με τους οποίους δεν είχε απλώς μια σχέση συνεργασίας, αλλά κάτι πολύ βαθύ και ουσιαστικό που καθρεφτίζεται στα όσα λένε για εκείνον.
Προσπάθησε να κατακτήσεις το αδύνατο
● Πόσο συνέβαλε στη διαμόρφωσή σας ως καλλιτεχνών η συμπόρευση με έναν τόσο σπουδαίο δημιουργό και τι αποκομίσατε από αυτήν;
Ρίτα Αντωνοπούλου: Για μένα ήταν καθοριστική γιατί ο άνθρωπος αυτός με πίστεψε περισσότερο κι από εμένα την ίδια και ουσιαστικά με πήρε από το χέρι και με έβγαλε στη σκηνή και στον κόσμο, λέγοντας «ακούστε μια σπουδαία φωνή που θα γράψει Ιστορία…». Εγώ τότε έτρεμα κι έλεγα Θεέ μου, τι λέει, τι θα κάνω; Ομως αργότερα κατάλαβα το μεγαλείο της χειρονομίας του και την αληθινή του εμπιστοσύνη σε μένα. Μεγάλωσα μέσα στις μουσικές του κι ήταν για μένα άπιαστο όνειρο να βρεθώ στο πλάι του, πόσο μάλλον για τόσα χρόνια με δισκογραφία και μόνιμη συνεργασία. Ούτε που θα μπορούσα να το φανταστώ κι ας το ευχόμουν με όλη μου τη δύναμη! Εμαθα τόσα που μου είναι πολύ δύσκολο να τα καταθέσω μέσα σε λίγες λέξεις… Σίγουρα έμαθα την πειθαρχία και βούτηξα μαζί του με το ίδιο πάθος στη μουσική. Μπήκα σε έναν καινούργιο κόσμο και ανακάλυπτα τον εαυτό μου κάθε μέρα μέσα από την καθοδήγησή του. Αυτό νομίζω είδε και σε μένα, την τρέλα στο μάτι, και αναγνώρισε κάτι δικό του.
Χρήστος Θηβαίος: Τα πάντα! Πάνω απ’ όλα τη δύναμη να γράφω και να δημιουργώ.
Κώστας Θωμαΐδης: Εμένα με καθόρισε ως καλλιτέχνη. Ξεκίνησα μαζί του, τον γνώρισα όταν ήμουν 20 ετών και από τότε μέχρι το τέλος πορεύτηκα μαζί του. Ηταν ο μέντοράς μου, ο δάσκαλος, ο φίλος. Μου δίδαξε πώς να ζωντανεύω τις νότες μιας παρτιτούρας, πώς να διεισδύω μέσα σε ένα ποιητικό κείμενο για να νιώσω καλύτερα το νόημά του, κάτι που με απελευθέρωνε στην ερμηνεία.
● Πώς ήταν ο Θάνος Μικρούτσικος όταν προετοίμαζε μια συναυλία ή ηχογραφούσε έναν δίσκο; Θα τον χαρακτηρίζατε εύκολο ή δύσκολο συνεργάτη γενικότερα;
Ρ.Α.: Ανυπόμονος! Είναι η πρώτη λέξη που μου έρχεται στο μυαλό. Ασχολoύνταν με όλα από την αρχή μέχρι το τέλος και στην απόλυτη λεπτομέρεια. Ηταν ο καλύτερος συνεργάτης που θα μπορούσε να έχει κανείς. Εξάλλου όλοι ξέρετε ότι όταν ο Θάνος πίστευε σε κάποιον κάθε άλλο παρά φειδωλός ήταν στα λόγια του όταν τον παρουσίαζε στον κόσμο. Ηταν απόλυτος κι απολυταρχικός πολλές φορές, αλλά με έναν τρόπο που μπορούσες μόνο να ακολουθήσεις και να τον εμπιστευτείς γιατί ξέραμε όλοι ότι από πίσω υπήρχε πάντα η φλόγα και η αγάπη για το τραγούδι και τη μουσική. Ενας παθιασμένος συνεργάτης θα έλεγα και ακριβοδίκαιος.
Χ.Θ.: Και τα δύο. Πολύ επίμονος από τη μία, πολύ γενναιόδωρος από την άλλη. Δίδασκε και ταυτόχρονα μάλωνε. «Δίδασκε» εφηβεία πάνω στη σκηνή και πίσω απ’ το μικρόφωνο και σίγουρα είχε μια απόλυτα συμπαντική διάσταση όταν έπαιζε πιάνο. Ολα αυτά συγκροτούσαν έναν πολύτιμο δάσκαλο και συνεργάτη και έφερναν τη δύναμη του αποτελέσματος.
Κ.Θ.: Οργανωτικός με μαθηματική ακρίβεια. Εβαζε το πλαίσιο μέσα στο οποίο καλούμασταν να δουλέψουμε. Ηταν αυστηρός και επέμενε στη λεπτομέρεια. Καθοδηγούσε τους μουσικούς και τους τραγουδιστές και με τη διεύθυνσή του προσπαθούσε να βγάλει ό,τι καλύτερο είχαν οι συνεργάτες του. Οταν είχε το αποτέλεσμα που ονειρευόταν, αντιδρούσε σαν παιδί. Θα έλεγα πως δεν ήταν δύσκολος συνεργάτης, μεθοδικός ήταν και είχε το προτέρημα να είναι τυπικός με τον χρόνο, κάτι που στον χώρο της μουσικής παίζει μεγάλο ρόλο.
● Σίγουρα θα υπάρχουν στιγμιότυπα από τις δύο συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής που κρατάτε σαν φυλακτό στη θύμησή σας…
Ρ.Α.: Την αγκαλιά στο τέλος κι αυτό το «σ’ ευχαριστώ για όλα» που ξεστόμισε εκείνη τη στιγμή, αφοπλίζοντάς με, χωρίς να ξέρω τι να πω… Αν σου λέει αυτός ο άνθρωπος ευχαριστώ σε μια τέτοια συγκυρία και στιγμή, εσύ τι να πεις; Ακόμα και τώρα που το σκέφτομαι μόνο να κλάψω μπορώ σας ομολογώ. Και δεν θα ξεχάσω ποτέ, κι ευτυχώς και κανένας άλλος γιατί έχει καταγραφεί στην ηχογράφηση, το πάθος και την ενέργεια που έβγαζε σε κάθε νότα που έπαιζε. Μαγικές στιγμές, ιστορικές και η τιμή μου τεράστια που τις μοιράστηκα.
Χ.Θ.: Τα πάντα κρατάω σαν φυλακτό στη θύμησή μου. Αυτή η αυστηρότητα στα πλήκτρα, αυτή η προσήλωση στις νότες και στη μουσική και πάνω απ’ όλα αυτή η ελευθερία και η διαύγεια της ερμηνείας.
Κ.Θ.: Θα θυμάμαι πάντα αυτές τις δύο συναυλίες στις 11 και 15 Μαΐου του 2019. Συμμετείχα σε εκατοντάδες συναυλίες και θεατρικές παραστάσεις ερμηνεύοντας τη μουσική, τα τραγούδια του, τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό και έχω βιώσει σημαντικές στιγμές. Αυτό που ένιωσα στις συγκεκριμένες δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Ο Θάνος είχε μεγάλο πάθος, ένταση, πετούσε πάνω στη σκηνή, μας μετέδιδε όλη την ενέργειά του, μας ωθούσε κάθε στιγμή να υπερβαίνουμε τους εαυτούς μας.
Πριν από τις συναυλίες είχε επικοινωνήσει γραπτώς με όλους μας τονίζοντας πόσο σημαντικές ήταν για τον ίδιο, σημείωνε ότι μπορεί να είναι οι τελευταίες μας και θα ηχογραφηθούν. Μετά την πραγματοποίησή τους, παρ’ όλο που η υγεία του είχε επιδεινωθεί, δούλεψε για αρκετές μέρες στο στούντιο με τον τεχνικό ήχου αφήνοντας τις παρατηρήσεις του, έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι όπως το επιθυμούσε. Το CD που κρατάμε στα χέρια μας φέρει την υπογραφή του Θάνου.
● Ποιο ή ποια τραγούδια του θα έχουν πάντα θέση στο πρόγραμμα των live εμφανίσεών σας από αυτά τα δύο έργα και γιατί;
Ρ.Α.: Ε, νομίζω δικαιωματικά το «Καραντί», μιας και ήταν το πρώτο που ηχογραφήσαμε σε επανεκτέλεση με την Καμεράτα το 2007 και το πρώτο με το οποίο συνδυάστηκε το όνομά μου στις εμφανίσεις μας. Το άκουγα θυμάμαι χρόνια πριν και με μάγευε, χωρίς τότε να καταλαβαίνω και λέξη από ό,τι έλεγε! Κι όμως ήταν τέτοια η δύναμή του που μπορούσε να παρασύρει τον οποιονδήποτε να ταξιδέψει…
Χ.Θ.: Εκ των ων ουκ άνευ «Λύχνος του Αλαδδίνου», «W. G. Allum» και «Γυναίκα».
Κ.Θ.: Λίγο δύσκολα να διακρίνω κάποιο. Εχω μαζί τους συναισθηματικό δέσιμο μετά από τόσα χρόνια που τα ερμηνεύω. Μου θυμίζουν πολλές δυνατές στιγμές. Ιδιαίτερο δέσιμο έχω με τη «Γυναίκα» και το «Cambay’s Water».
● Υπάρχει η σκέψη να παρουσιάσετε το «Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία» το ερχόμενο καλοκαίρι ή όποτε οι συνθήκες το επιτρέψουν;
Ρ.Α.: Δεν έχει γίνει κάποια συζήτηση. Σίγουρα όμως όταν ανοίξουν τα πράγματα, θα είμαστε εδώ για να τιμήσουμε αυτόν τον σπουδαίο δημιουργό και τον ανεπανάληπτο άνθρωπο. Οσοι ζήσαμε και δουλέψαμε δίπλα του, θα είμαστε για πάντα οικογένειά του, θα τον κουβαλάμε μέσα μας και θα μας ορίζει απ’ όπου κι αν βρίσκεται.
Χ.Θ.: Μετά από συνεννόηση με τους μουσικούς και προεξάρχοντος του Θύμιου Παπαδόπουλου, ναι.
Κ.Θ.: Το ελπίζω, το επιθυμώ πολύ.
● Είμαστε εδώ και περίπου ενάμιση μήνα σε δεύτερο lockdown, το οποίο είναι πολύ πιο δύσκολο από το πρώτο εξαιτίας της κούρασης και της δυσφορίας από τη συνεχή θέσπιση μέτρων, που σχεδόν αμέσως αντικαθίστανται από άλλα μέτρα, και των κακών καιρικών συνθηκών λόγω χειμώνα. Εσείς πώς το βιώνετε;
«Είναι στο χέρι μας να βγούμε απ’ αυτόν τον Μεσαίωνα. Να ξαναβρούμε πάλι το φως μας»
Ρ.Α.: Σαν κάτι πρωτόγνωρο όπως όλοι. Σκεφτείτε ότι εγώ είχα να καθίσω σπίτι μου περισσότερο από μία βδομάδα πάνω από 17 χρόνια! Δουλεύω πολύ και σκληρά εδώ και πάρα πολλά χρόνια και δεν είχα συνειδητοποιήσει αυτό που σας λέω μέχρι τη δεύτερη εβδομάδα της πρώτης καραντίνας. Προσπαθώ μέσα σε αυτές τις απερίγραπτες συνθήκες, όπου καταλύονται ανθρώπινα δικαιώματα και ελευθερίες, να συνεχίζω με το να μην αφήνω τον εαυτό μου έρμαιο μιας κατάστασης. Δεν έχω τηλεόραση στο σπίτι μου τα τελευταία χρόνια και περνάω τον χρόνο μου με την κόρη μου και τον σύντροφό μου, ενώ παράλληλα μελετάω ξένες γλώσσες, ζωγραφίζω, μελετάω μουσική και διαβάζω βιβλία. Κάνω δηλαδή ό,τι μπορώ για να μην αφήνω τον χρόνο να κυλάει ανεκμετάλλευτος όσο μπορώ ακόμα κι έτσι να βγω κερδισμένη μέσα απ’ όλο αυτό.
Χ.Θ.: Προσπαθώ με σύνεση, με διαύγεια και προστασία στην οικογένειά μου.
Κ.Θ.: Βιώνω το lockdown όπως οι πιο πολλοί πολίτες. Εγκλεισμός στο σπίτι, με καθημερινή ήπια άθληση. Τα πρωινά ασχολούμαι με την εκπομπή «Πλανόδιες Μουσικές», που μεταδίδεται κάθε απόγευμα στις 5 από το Δεύτερο Πρόγραμμα της ΕΡΑ, και το απόγευμα με διαδικτυακά μαθήματα για το Ωδείο «Φ. Νάκας» όπου διδάσκω. Προσπαθώ να διαβάζω (σύμμαχος τα βιβλία) και ακούω μουσική. Ετσι γεμίζω τον χρόνο μου.
● Οι επιπτώσεις από την πανδημία στον πολιτισμό είναι τεράστιες και οι πιο δυσμενείς αφορούν τον χώρο της μουσικής, καθώς οι συναυλίες και οι εμφανίσεις στις μουσικές σκηνές προϋποθέτουν την εγγύτητα κι όχι την απόσταση. Ποια πιστεύετε ότι θα είναι η κατάσταση όταν θα τελειώσει αυτός ο εφιάλτης; Θεωρείτε ότι μπορούν να επανέλθουν τα πράγματα στην προ πανδημίας εποχή ή θα βρεθούμε μπροστά σ’ ένα εντελώς νέο, αχαρτογράφητο τοπίο;
Ρ.Α.: Δεν το γνωρίζω. Αυτό που μπορώ με σιγουριά να σας πω είναι ότι η επίθεση που δέχεται ο πολιτισμός είναι άδικη και αδικαιολόγητη. Πριν σταματήσουν όλα στα τέλη Σεπτεμβρίου, όπως πολύ καλά γνωρίζουν κι οι άνθρωποι που πήραν τις αποφάσεις, όλοι μας ήμασταν παραπάνω από τυπικοί στην τήρηση των μέτρων. Δεν υπήρχε καμία πιθανότητα να πάει κάτι στραβά σε μια παράσταση, γιατί ήταν όλος ο κόσμος βαθύτατα συνειδητοποιημένος και όλα γίνονταν στην εντέλεια. Ηταν αστείο να κάνουμε εμείς παραστάσεις με τον κόσμο με μάσκες και απόσταση 2 μέτρων ο ένας από τον άλλον και να επιστρέφουμε αεροπορικώς στην Αθήνα με ένα αεροπλάνο γεμάτο, που δεν μπορούσες να κουνηθείς… Το ίδιο και στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Τα μέτρα είναι τουλάχιστον αστεία και όπως φαίνεται και καθόλου αποτελεσματικά. Ο κόσμος διψάει για μουσική, για θέατρο, διψάει η ψυχή του κι αυτό δεν θα αλλάξει. Ο πολιτισμός δεν φιμώνεται, είναι εδώ και δυναμώνει και θα βγει με ορμή να καλύψει όλο αυτό το κενό.
Χ.Θ.: Ηδη βρισκόμαστε σε μια διαφορετική κατάσταση. Αλλά είναι στο χέρι μας να βγούμε απ’ αυτόν τον Μεσαίωνα. Να ξαναβρούμε πάλι το φως μας και να αρχίσουμε να ερμηνεύουμε το φως των άλλων.
Κ.Θ.: Το τοπίο αυτή τη στιγμή είναι αχαρτογράφητο. Το επάγγελμά μας, μαζί με πολλά άλλα, βρίσκεται σε αναστολή με τρομερές συνέπειες για τους εργαζόμενους και τις οικογένειές τους. Κανείς δεν ξέρει πότε θα επανέλθουμε στην κανονικότητα και όταν θα έρθει εκείνη η στιγμή δεν μπορώ να προβλέψω πότε ο καθένας μας δεν θα φοβάται να συγχρωτιστεί με άλλους ανθρώπους. Ζούμε πρωτόγνωρες καταστάσεις. Ονειρεύομαι τη μέρα που θα περπατάω χωρίς μάσκα, τη μέρα που θα αγκαλιάσω ξανά αγαπημένους φίλους.
«Ο κόσμος διψάει για μουσική, για θέατρο, διψάει η ψυχή του κι αυτό δεν θα αλλάξει. Ο πολιτισμός δεν φιμώνεται, είναι εδώ»
● «Ζούμε, προσπαθούμε, ονειρευόμαστε ώς την τελευταία στιγμή». Είναι το «πιστεύω» του Θάνου Μικρούτσικου ο τρόπος ν’ αντιμετωπίσουμε τις επιπτώσεις της πολυετούς οικονομικής και ανθρωπιστικής κρίσης και τα όσα δυστοπικά γέννησε τον τελευταίο χρόνο η πανδημία;
Ρ.Α.: Σοφές κουβέντες από έναν σοφό άνθρωπο που έζησε τη ζωή του ώς το μεδούλι. Δεν έχουμε κάτι άλλο…Προσπαθείς, ονειρεύεσαι και αγωνίζεσαι, ελπίζεις μέχρι τέλους. Σκέφτομαι ότι αν ήταν μαζί μας ο Θάνος, θα είχε βγει και στα κεραμίδια να κράζει για όλο αυτό που ζούμε.
Χ.Θ.: Αυτό ακριβώς σημαίνει ο τίτλος «Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία». Προσπάθησε να κατακτήσεις το αδύνατο.
Κ.Θ.: Το όνειρο δεν φυλακίζεται. Αν κυνηγάμε το όνειρο, συναντάμε καθημερινά ό,τι αγαπάμε ό,τι ποθούμε, όσο κι αν υπάρχει ομίχλη και βαρβαρότητα στην εποχή μας. Ο Καββαδίας έγραφε «να λυπάσαι όσους δεν ονειρεύονται».
«Προφητικός ο λόγος του δημιουργού στην εποχή μας»
«”Χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία” αυτό έλεγε σε κάθε του συναυλία ο Θάνος Μικρούτσικος, καλώντας τους νέους να ξεπεράσουν τις καταγεγραμμένες τους ικανότητες και να μη σταματήσουν να ονειρεύονται» γράφει η συγγραφέας Μαρία Παπαγιάννη, σύζυγος του Θάνου Μικρούτσικου, εξηγώντας το πνεύμα που διαπνέει την έκδοση αυτού του δίσκου και επισημαίνοντας πως «δεν θα μπορούσε να διαλέξει καλύτερο τρόπο για να αποχαιρετήσει το κοινό του». «”Γιατί αν αξίζει κάτι” έλεγε “είναι να προσπαθούμε πάντα να κατακτήσουμε το αδύνατο”. Κι είναι ακόμα πιο σημαντικό πως αυτό το έκανε ο ίδιος πράξη με τη ζωή του και το έργο του. Γιατί ο Θάνος Μικρούτσικος δεν σταμάτησε ποτέ να χορεύει πάνω στο φτερό του καρχαρία ακόμα και τις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής του δίνοντας σε όλους ένα ηχηρό μήνυμα. Ζούμε, προσπαθούμε, ονειρευόμαστε ώς την τελευταία στιγμή. […] Στην εποχή μας για άλλη μια φορά ο λόγος του δημιουργού μοιάζει προφητικός. Στις δύσκολες μέρες που περνάμε έχουμε ανάγκη το πάθος του Θάνου για να μπορούμε να ονειρευόμαστε ακόμα».
Πηγή
Author: Δώρα Σελλά
