Σὲ τὸν αὐτοφυᾶ,τὸν ἐν αἰθερίῳ
ῥύμβῳ πάντων φύσιν ἐμπλέξανθ’,
ὅν πέρι μὲν φῶς, πέρι δ’ ὀρφναία
νὺξ αἰολόχρως, ἄκριτός τ’ ἄστρων
ὄχλος ἐνδελεχῶς ἀμφιχορεύει
Με αυτά τα λόγια προλογίζει ο Παναγής Λεκατσάς το τελευταίο βιβλίο του, «Έρως» Eρμηνεία μίας μορφής της προϊστορικής και ορφικοδιονυσιακής θρησκείας)• μία αφιέρωση στον παντοδύναμο θεό Έρωτα που κρατά σε συνοχή τη Δημιουργία.
Δύσκολο να πιάσεις από κάπου το νήμα όχι για να τον κοινωνήσεις μα για να τον επι-κοινωνήσεις. Δεν είναι απλώς το ογκωδέστατο έργο του (μεγάλο μέρος του οποίου είναι είτε αφανισμένο είτε εξαντλημένο), η ευρυμάθεια και η πολυπραγμοσύνη του• είναι κυρίως η βαθύνοια, η εσωτερική ορμή και τα άλματα που πραγματώνει, είναι εντέλει η ολική ψυχική συμμετοχή στη γραφή που προϋποθέτουν γινωμένη εσωτερικότητα και ψυχικό συντονισμό. Είναι αλήθεια πως όσο και αν ο ίδιος προσπάθησε να εκλαϊκεύσει την έκφρασή του, τα εσωτερικά τοπία του παραμένουν, από αυτή την άποψη, δύσβατα.
Υπέρμαχος του δημοτικισμού, επιλέγει να εκφραστεί σε μία γλώσσα που βρίθει από μουσικότητα και εικόνα, επιφέροντας τομή στα ακαδημαϊκά στεγανά. Και έτσι, το έργο του πρωτοπόρου της ανθρωπολογίας και της θρησκειολογίας στη χώρα μας, ανοίγει την πόρτα στον καθένα, χωρίς κατά ανάγκη να είναι επιστήμονας, φτάνει να είναι εσωτερικά διατεθειμένος.
Η έρευνα έχει φυσικά αρχή, όχι όμως τέλος. Είναι πολύ φυσικό, καθώς προχωρά, νέα στοιχεία να έρχονται στο φως για να εμπλουτίσουν, να αναιρέσουν ή να αμφισβητήσουν ή να καταστήσουν τα προγενέστερα παρωχημένα. Ιδιαίτερα στην περίπτωση του Λεκατσά, τα πράγματα περιπλέκονται αφού εδώ έχουμε να κάνουμε με θέματα από τα οποία η σύγχρονη αντιληπτικότητα απέχει παρασάγγας, ήτοι την πρώιμη αρχαιότητα, την ανθρώπινη αυγή, όπου επιχειρεί να φτάσει ο Λεκατσάς.
Ευτυχώς από την άλλη, η ανθρώπινη ψυχή διαθέτει το συλλογικό ασυνείδητο• διέπεται από μοτίβα προαιώνια και αναλλοίωτα που απαντώνται από άκρη σε άκρη της γης στη συγκριτική θρησκειολογία και εθνολογία, ανοίγοντας έναν ευρύτερο δίαυλο με τα αρχέτυπα στα οποία επιμένει ο Λεκατσάς: τον Λαβύρινθο, τον Ιερό Γάμο, τη Φεγγαρολατρεία, την τριμερή Ψυχή, το θείο κάλεσμα, το θείο βρέφος, τον Διόνυσο-Ζαγρέα, αρχέτυπα διαισθητικά οικεία στον καλλιτέχνη, στον ταξιδιώτη μα και στον όποιο άνθρωπο συμβεί να ενεργοποιηθούν.
Ενώ μελετούσα το βιβλίο του «Το Κάλεσμα της Θεονύμφης», έπεσα πάνω στο άρθρο «Ο Μεγάλος Αγνοημένος» του κυρίου Γιάννη Μηλιάδη (ανθρωπολόγος-αρχαιολόγος) στο http://northithaca.blogspot.com , το οποίο και με παρακίνησε να έρθω σε επικοινωνία με τον Δήμο. Ιθάκης. Η κυρία Αλεξάνδρα Βαρβαρήγου μού γνωστοποίησε, ανάμεσα σε άλλα, την έκδοση του συγκεκριμένου βιβλίου που πραγματοποίησε εφέτος, με δικά του έξοδα, ο Δήμος Ιθάκης, το οποίο και μου απέστειλε. Πρόκειται για μία ιδιαίτερα καλαίσθητη έκδοση των εκδόσεων Gutenberg, έναν πλήρη οδηγό που καλύπτει όλο το φάσμα του έργου του Παναγή Λεκατσά, σε επιμέλεια των Χρίστου Αλεξίου (πανεπιστημιακός, συγγραφέας), Αριάδνης Γκάρτζιου-Τάττη, (Καθηγήτρια Τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων), Δημήτρη Ι. Κυρτάτα (πανεπιστημιακός, συγγραφέας) και Βασίλη Λεντάκη (πανεπιστημιακός).
Η πρωτοβουλία της έκδοσης ανήκει στον κύριο Χρίστο Αλεξίου, ο οποίος πρότεινε, με αφορμή τη συμπλήρωση των 47 τότε χρόνων από τον θάνατο του Παναγή Λεκατσά, τη διοργάνωση ενός επιστημονικού συνεδρίου που έλαβε χώρα μεταξύ 30 Ιουνίου και 2 Ιουλίου του 2017, στη γενέτειρά του Ιθάκη. Ο αναγνώστης θα βρει σε αυτόν τον τόμο, που συγκροτήθηκε από τα πρακτικά του συνεδρίου, μία συνολική αποτίμηση του μεταφραστικού, εθνολογικού, ανθρωπολογικού, λογοτεχνικού και θρησκειολογικού έργου του Παναγή Λεκατσά.
Κλείνοντας, θέλω να ευχαριστήσω τον Δήμο Ιθάκης, την κυρία Αλεξάνδρα Βαρβαρήγου και τον δήμαρχο Νικόλαο Ραδίτσα για την άμεση ανταπόκριση. Ακόμα, τον κύριο Χρίστο Αλεξίου, στενό φίλο και πρώτο εκδότη του κορυφαίου έργου του Παναγή Λεκατσά «Η Ψυχή. Η ιδέα της ψυχής και της αθανασίας της και τα έθιμα του θανάτου». Η αριστουργηματική αυτή και διεθνώς αναγνωρισμένη πραγματεία, πρωτοεκδόθηκε από το Εκδοτικόν Ινστιτούτον Αθηνών, το 1957, που διήυθυνε ο κύριος Αλεξίου. Η συνομιλία μου μαζί του, με τη χρωματισμένη από αγάπη φωνή του για τον φίλο, ήταν αφοπλιστική.
Ευχαριστώ επίσης τον κύριο Δημήτρη Κυρτάτα που υπήρξε αρωγός στην προσπάθειά μου να έχω μία κάποια παραπάνω πρόσβαση στην παρακαταθήκη του Λεκατσά.
Ευχόμαστε την επανέκδοση των βιβλίων του που δύσκολα πια βρίσκονται. Με τίποτα δεν θα παρέλειπα να παραπέμψω και στο σημαντικό συγγραφικό έργο της συντρόφου του Εύας Βλάμη, της γυναίκας που αφοσιώθηκε, ψυχή τε και σώματι, στο έργο του συντρόφου της, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα το δικό της, και την οποία ευτύχησε να έχει μέσα στο δύσκολο βιοπορισμό, τις σκληρές συνθήκες διαβίωσης και τις πολυμέτωπες προσπάθειες να τον αποσιωπήσουν, ο Παναγής Λεκατσάς.
Πηγή
Author:
