Οπισθοδρομικές ρυθμίσεις για το Οικογενειακό Δίκαιο

Το νομοσχέδιο για τη συνεπιμέλεια παρουσίασε χθες σε συνέντευξη Τύπου αλλά και στο υπουργικό συμβούλιο ο υπουργός Δικαιοσύνης Κ. Τσιάρας. Ηδη το τελευταίο διάστημα το νομοσχέδιο έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις όχι μόνο από σχεδόν όλες τις γυναικείες οργανώσεις αλλά και από κόμματα και φορείς που ασχολούνται με τα ζητήματα του Οικογενειακού Δικαίου και των δικαιωμάτων των γυναικών και των παιδιών.

Κοινό ψήφισμα κατά των αλλαγών αυτών είχαν υποβάλει ήδη από τον Νοέμβριο 16 γυναικείες οργανώσεις, σημειώνοντας τους μύθους για τη δήθεν προοδευτική σκοπιά των αλλαγών και επισημαίνοντας τις πιέσεις από συλλόγους πατεράδων. Παρά λοιπόν τις θριαμβευτικές αρχικές ανακοινώσεις και την απαραίτητη ολόθερμη στήριξη συγκεκριμένων μέσων, ο υπουργός υποχώρησε τουλάχιστον στην αδιανόητη διάταξη για την υποχρεωτική συνεπιμέλεια.

«Το νομοσχέδιο αποτελεί μια παιδοκεντρική μεταρρύθμιση που στοχεύει στη ρύθμιση γονέων – τέκνων με κύριο γνώμονα το συμφέρον του παιδιού», τόνισε χθες ο Κ. Τσιάρας, συμπληρώνοντας ότι «ο νόμος του 1983 (επί κυβέρνησης Α. Παπανδρέου) χρήζει αλλαγών και βελτιώσεων». Κι αυτό παρά την κοινή εδώ και χρόνια διαπίστωση ότι ο συγκεκριμένος νόμος είναι από τους πλέον προοδευτικούς σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι διαμαρτυρίες πατεράδων, που πραγματικά χωρίς να έχουν σε βάρος τους αδικήματα περνούν λίγο χρόνο με τα παιδιά τους ή κάποιων άλλων που αποσκοπούν να συναρτηθεί ο επιπλέον χρόνος με το ζήτημα της διατροφής, ήταν η αφετηρία για την απόφαση να αλλάξει ο νόμος του Οικογενειακού Δικαίου.

Δυστυχώς στο κομβικό θέμα της κακοποίησης της γυναίκας ή των παιδιών το νέο νομοσχέδιο έχει μια επικίνδυνη χαλαρότητα. Η θεσμοθέτηση της αφαίρεσης της επικοινωνίας ή και της επιμέλειας από έναν γονέα μόνο σε περίπτωση τελεσιδικίας είναι απαράδεκτη, γιατί η τελεσιδικία τέτοιων δικαστικών διαμαχών παίρνει 8 με 9 χρόνια με τον σημερινό ρυθμό απονομής της δικαιοσύνης.

Επιπλέον, αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις πρόνοιες της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης και οι γυναικείες οργανώσεις θα προσβάλουν αυτή τη διάταξη γιατί αποτελεί σίγουρη εξασφάλιση του κακοποιητή. Εξάλλου, όλοι οι σοβαροί νομικοί έχουν υποστηρίξει ότι ο νόμος δεν μπορεί να προκαταλαμβάνει τις δικαστικές αποφάσεις, γιατί αυτό συνεπάγεται μια οριζόντια αντιμετώπιση των οικογενειών και όχι εξατομικευμένη μέσω των δικαστηρίων.

Σύμφωνα με τον υπουργό, το νομοσχέδιο εισάγει 5 βασικές καινοτομίες:

1. Εδράζεται στην αρχή της μη διάκρισης των γονέων. Οι δύο γονείς θα ασκούν από κοινού την επιμέλεια, θα είναι χωρίς διάκριση η γονική μέριμνα για το παιδί.

2. Εντάσσεται η μέθοδος της διαμεσολάβησης, η οποία υπάρχει στο δικαιικό σύστημα όλων των χωρών αλλά για πρώτη φορά στο ελληνικό. Για πρώτη φορά εισάγεται η υποχρέωση των γονέων να προσφεύγουν αρχικά σε «οικογενειακό διαμεσολαβητή» σε περίπτωση που διαφωνούν για ζητήματα του ανήλικου παιδιού τους. Αν δεν βρεθεί λύση με τον τρόπο αυτό, τότε θα επιλαμβάνεται η Δικαιοσύνη.

3. Νομοθετείται για πρώτη φορά το τεκμήριο επικοινωνίας. Προβλέπεται ο χρόνος επικοινωνίας του παιδιού με κάθε γονέα να αντιστοιχεί στο 1/3 του συνολικού χρόνου. Το υπόλοιπο 1/3 είτε θα το συμφωνήσουν οι γονείς, είτε ο οικογενειακός διαμεσολαβητής, είτε η Δικαιοσύνη. Π.χ. για τον περιορισμό ή τον αποκλεισμό της επικοινωνίας αυτής απαιτείται να έχουν μεσολαβήσει σοβαροί λόγοι, όπως η αμετάκλητη καταδίκη του γονέα για ενδοοικογενειακή βία ή εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας.

4. Θεσπίζονται αντικειμενικά κριτήρια κακής άσκησης γονικής μέριμνας (μη καταβολή διατροφής, μη συμμόρφωση σε δικαστικές αποφάσεις κ.ά.).

5. Μέσω ειδικών προγραμμάτων με την Εθνική Σχολή Δικαστών θα επιμορφωθούν 900 δικαστικοί λειτουργοί μέχρι τον Ιούνιο.

Επισήμανε, τέλος, ο Κ. Τσιάρας ότι με διαμεσολάβηση, μαχητό τεκμήριο και αρμόδιους δικαστές θα δημιουργηθεί μια διαφορετική κουλτούρα, η οποία θα ωθήσει τα αντιμαχόμενα μέρη να αναζητήσουν κοινή λύση πριν προσφύγουν στη Δικαιοσύνη. Το μήνυμα είναι: Δεν θέλουμε αντιδικία, θέλουμε συμφωνία.

Σε ερώτηση για το ποια είναι η διαφορά με την από κοινού επιμέλεια (που ισχύει ήδη) απάντησε ότι σήμερα η άσκηση της γονικής μέριμνας αποφασίζεται από τον δικαστή και είναι η πρώτη φορά σε ένα νομοσχέδιο που περιγράφεται σαφώς ότι αυτή ασκείται από δύο άτομα από κοινού!

Ιδιαίτερα σημαντική θεωρεί τη διάταξη που προβλέπει ότι το δικαστήριο αναθέτει τη γονική μέριμνα με γνώμονα το συμφέρον του παιδιού, σεβόμενο την ισότητα μεταξύ των γονέων ώστε να αποφεύγονται οι διακρίσεις εξαιτίας ιδίως του φύλου, του σεξουαλικού προσανατολισμού, της φυλής, της γλώσσας, της θρησκείας, της κοινωνικής προέλευσης ή της περιουσίας. Παράλληλα προβλέπεται ότι πριν από κάθε απόφαση που θα αφορά τη γονική μέριμνα, το δικαστήριο μπορεί να ζητήσει τη γνώμη του παιδιού.

Παρά τις όποιες βελτιώσεις, οι γυναικείες οργανώσεις, που πραγματοποίησαν χθες συμβολική διαμαρτυρία στη Βουλή, κάθε άλλο παρά έχουν πεισθεί και ζητούν από τα κόμματα να καταψηφίσουν ως αναχρονιστικό και πολύ συντηρητικό το νέο νομοσχέδιο. Αποψή τους είναι ότι στην πράξη οι ρυθμίσεις του θα βλάψουν τα δικαιώματα των γυναικών αλλά και των παιδιών. Για παράδειγμα, ο πατέρας που κακοποιεί τα μέλη της οικογένειάς μέχρι να τελεσιδικήσει η όποια απόφαση θα έχει δικαιώματα επικοινωνίας και γονικής φροντίδας!

Ενα βασικό λάθος είναι η θέσπιση του 1/3 του χρόνου του κάθε παιδιού έτσι γενικά, χωρίς να αναφέρεται ποιος θα είναι ο χρόνος αυτός στο καθημερινό του πρόγραμμα, αλλά κυρίως χωρίς την υποχρέωση να αξιολογείται αυτό από το δικαστήριο. Οι ψυχολογικές έννοιες, όπως περιγράφονται, είναι θολές και ασαφείς και επομένως δεν καθορίζουν το πότε θα επέρχεται η αναγκαστική αφαίρεση της γονικής μέριμνας.

Μπορεί ως κίνητρο του νομοθέτη να εμφανίζεται το καλό του παιδιού και η ελεύθερη επικοινωνία με τους γονείς του, όμως σε τελική ανάλυση αφαιρείται ουσιαστικά η γονική μέριμνα.

Η επιβολή της υποχρεωτικής συμφωνίας των γονέων σε θέματα υγείας, εκπαίδευσης κ.λπ. το πιο πιθανό είναι ότι θα προκαλέσει ακόμα μεγαλύτερη ένταση ανάμεσα στους χωρισμένους γονείς.