Ολοκαύτωμα χωρίς δικαίωση

«Εάν εσένα δεν σε βρει το βόλι, όταν συναντάς ανθρώπους στον δρόμο θα λες καλημέρα και από εμένα, και όταν πίνεις κρασί θα πίνεις κρασί και από εμένα, και όταν ακούς τον παφλασμό των κυμάτων θα τον ακούς και για μένα, όταν ακούς το θρόισμα των φύλλων, θα το ακούς και για μένα, και όταν χορεύεις θα χορεύεις και για μένα. Μπορώ να ξεχάσω;» 
Μανώλης Γλέζος

Οι μαυροφορεμένες γυναίκες της Κατοχής. Oι μαυροφορεμένες φιγούρες μετά την Κατοχή. Γυναίκες ως αρχαίες τραγωδοί, αμίλητες, με σφιγμένα δόντια και με πείσμα. Η ζωή πρέπει να συνεχιστεί. Οχι γι’ αυτές αλλά για τα παιδιά τους. Οχι γι’ αυτές αλλά στη μνήμη αυτών που χάθηκαν, που εκτελέστηκαν, που βασανίστηκαν, που εκτοπίστηκαν, που αντιστάθηκαν. 3.700 πόλεις και χωριά που ισοπεδώθηκαν στα Ολοκαυτώματα, 408.000 σπίτια που καταστράφηκαν με πάνω από ένα εκατομμύριο αστέγους.

Μια χώρα ολοκαύτωμα στα αντίποινα του ολοκληρωτικού πολέμου της ναζιστικής Γερμανίας, με ενάμισι εκατομμύριο νεκρούς, τραυματίες και ανάπηρους. Και η ελληνική πολιτεία στάθηκε αρωγός στα θύματα; Κατέγραψε τις συμφορές; Διεκδίκησε αποζημιώσεις; Οι προτεραιότητες του μετεμφυλιακού κράτους ήταν σε κάθε περίπτωση διαφορετικές. Οσοι αντιστάθηκαν πλήρωσαν βαρύ τίμημα, κρίθηκαν ένοχοι, η Ιστορία παραχαράχτηκε, θύτες και θύματα εξομοιώθηκαν και οι οφειλές της Γερμανίας προς τη χώρα εν πολλοίς παραμερίστηκαν.

Χώρες με ασύγκριτα μικρότερο αριθμό θυμάτων διεκδίκησαν και έλαβαν ασύμμετρες για τα δεδομένα αποζημιώσεις. Εμείς περιοριστήκαμε στον ρόλο του επαίτη, ευγνώμονες μάλιστα για τα σποραδικά ψίχουλα που δόθηκαν. Στις δε ρηματικές διακοινώσεις της χώρας, η Γερμανία, ηγέτιδα δύναμη της Ευρώπης χάρη και στη Συμφωνία του Λονδίνου του 1953, απαντά, όπως συνηθίζει, ασεβώς και με αλαζονεία.

Η μνήμη όμως, όσο και αν διαιρέθηκε, όσο και αν επιχειρήθηκε η διαγραφή της, παραμένει ζωντανή και επίμονη. Γιατί πάντα θα υπάρχουν αυτοί οι ονειροπόλοι ξεροκέφαλοι που θα απαιτούν δικαίωση. Εστω και 77 χρόνια μετά. Που θα απαιτούν αξιοπρέπεια, την αξιοπρέπεια μιας ολόκληρης χώρας. Διότι τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας είναι απαράγραπτα.

Στα ολοκαυτώματα της χώρας, αυτό των Καλαβρύτων κατέχει δεσπόζουσα θέση στην τοπογραφία του τρόμου της ναζιστικής θηριωδίας.

Στο αφιέρωμα που ακολουθεί μια νέα σκηνοθέτις, με το δικό της βαρύ φορτίο μνήμης, μας δίνει την αφορμή να θυμηθούμε το ολοκαύτωμα της πόλης, τον μακρύ αγώνα προσωπικοτήτων για τις διεκδικήσεις των γερμανικών αποζημιώσεων, αλλά και τη μεγάλη τιμή της καταγραφής μιας συγκλονιστικής μαρτυρίας επιζώντος. Η ίδια με το ντοκιμαντέρ της φιλοδοξεί να μας υπενθυμίσει: 3.368 αγωγές ιδιωτών στα Καλάβρυτα. Και καμία δικαίωση…

Οκτώβρης- Δεκέμβρης 1943

Το χρονικό της θηριωδίας

Στη συλλογική μνήμη των κατοίκων των Καλαβρύτων, ο τόπος τους φέρει έναν εξαιρετικά ισχυρό συμβολισμό. Εκεί, σύμφωνα με τον μύθο, ξεκίνησε στο Μοναστήρι της Αγίας Λαύρας η Επανάσταση του 1821. Εναν αιώνα και λίγα χρόνια μετά η ελευθερία χανόταν από έναν νέο κατακτητή. Οι Γερμανοί στις 13 Δεκεμβρίου του 1943 σκότωσαν όλο τον ανδρικό πληθυσμό (διασώθηκαν ελάχιστοι), πυρπόλησαν τα σπίτια, ισοπέδωσαν όλη την κωμόπολη. Τι είχε όμως προηγηθεί;

Κατά τη διάρκεια της ιταλογερμανικής κατοχής στην Πελοπόννησο και συγκεκριμένα στην ευρύτερη περιοχή Αιγιαλείας Καλαβρύτων η αντιστασιακή δράση ήταν εντυπωσιακή. Τα σαμποτάζ και οι αντάρτικες ενέδρες θορύβησαν τους Γερμανούς και η κατατρόπωση των αντιστασιακών ομάδων κρίθηκε ως απολύτως αναγκαία.

Σύμφωνα με την έκθεση της 117ης Μεραρχίας Κυνηγών, που συντάχθηκε τον Νοέμβρη του 1943, «ολόκληρη η Πελοπόννησος πρέπει να θεωρείται σήμερα συμμορίτικη περιοχή. Οι διαρκείς επιθέσεις δείχνουν ότι και εκεί όπου υπάρχουν συγκεντρωμένα γερμανικά στρατεύματα δεν μπορεί να γίνεται λόγος για ειρηνοποίηση της χώρας. Η ορεινή ενδοχώρα είναι υπό την πλήρη κυριαρχία των συμμοριτών. Εκεί αυτές αποτελούν κράτος εν κράτει και ασκούν απεριόριστα την κομμουνιστική κυβερνητική εξουσία τους… Εδρες του ΕΛΑΣ το Δομέστικο (19 χιλιόμετρα έξω από την Πάτρα), τα βουνά της Μεσσηνίας και ο Ταΰγετος…».

Αναφορικά με τη χαρτογράφηση των «συμμοριών» στην Πελοπόννησο, βρίσκει κανείς στις γερμανικές αναφορές ενδιαφέροντα στοιχεία. Στην περιοχή της Αιγιάλειας και των Καλαβρύτων, σύμφωνα με την αναφορά, βρίσκονταν τρεις ομάδες ανταρτών: Η πρώτη, με αρχηγό τον Βλάση Ανδρικόπουλο, με 200-300 άντρες, σε μια ευρύτερη περιοχή έξω από τα Καλάβρυτα. Η δεύτερη, με τον καπετάνιο Μίχο και 400-500 άντρες, στα Καλάβρυτα και στο Λεωνίδιο. Η τρίτη, με τον καπετάνιο Πελοπίδα και 500 άντρες, στα Καλάβρυτα-Μαζέικα» (διδακτορική διατριβή «Μνημονικοί τόποι και δημόσια ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ελλάδα – μια συγκριτική προσέγγιση», Αννα Μαρία Δρουμπούκη, Αθήνα, Μάρτιος 2014).

Τον Οκτώβρη του ’43, ο διοικητής του τάγματος στο Αίγιο λαμβάνει διαταγή από τον διαβόητο διοικητή Πελοποννήσου Λε Σουίρ να αποστείλει έναν λόχο 97 ατόμων για ανίχνευση της περιοχής Καλαβρύτων και Μαζέικων.

Στις παρυφές του χωριού Κερπινή, λίγο έξω από τα Καλάβρυτα, ο ΕΛΑΣ, που είχε πληροφορηθεί για την επιχείρηση, εξαπέλυσε επίθεση κατισχύοντας κατά κράτος και αιχμαλωτίζοντας παράλληλα 81 άνδρες που ανήκαν στο 1 τάγμα του συντάγματος καταδρομών. Οι Γερμανοί όμηροι έμειναν στα Μαζέικα συνολικά εφτά εβδομάδες. Ακολούθησαν ατελέσφορες διαπραγματεύσεις για την ανταλλαγή των αιχμαλώτων μεταξύ του καπετάνιου του ΕΛΑΣ Μίχου και των Γερμανών κατακτητών.

Εν τω μεταξύ:

«Στις 22/10 διατάχθηκαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον του ΕΛΑΣ στις περιοχές της Καλαμάτας, της Μεγαλόπολης, της Σπάρτης, της Τρίπολης και της Πάτρας. Στην Καλαμάτα συνελήφθησαν 1.100 Ελληνες, στη Σπάρτη 270, στην Πάτρα 1.500. Τα αντίποινα συνεχίστηκαν όλο τον Νοέμβριο, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εκτέλεση 18 κομμουνιστών στην Τρίπολη. Στις 22 και 23/10 πιάστηκαν 3.000 άτομα από τις περιοχές Πάτρας, Κορίνθου, Τρίπολης, Σπάρτης, Καλαμάτας και Μεγαλόπολης, που στάλθηκαν για καταναγκαστική εργασία στο Ράιχ…..» (Αννα Μαρία Δρουμπούκη).

Τον Νοέμβρη επίσης εκτελούνται είκοσι κομμουνιστές, ενώ στις 29 Νοέμβρη βομβαρδίζεται το χωριό Σκεπαστό όπου ήταν η έδρα της διοίκησης του ΕΛΑΣ, ενώ ο Λε Σουίρ διατάσσει την Επιχείρηση Καλάβρυτα. Ως απάντηση ο ΕΛΑΣ εκτελεί τους 78 ομήρους.

«Η εκτέλεση πραγματοποιήθηκε στις 7 Δεκεμβρίου στη θέση Μαγέρου, έξω απ’ τον οικισμό Μάζι. Οι όμηροι τουφεκίστηκαν και τα πτώματά τους ρίχτηκαν σε μια χαράδρα. Γλίτωσαν δύο μόνο, ένας Αλσατός και ένας Αυστριακός. Στις 8 Δεκεμβρίου η αντίδραση του Λε Σουίρ υπήρξε άμεση: “Ως άμεσο αντίποινο διατάσσεται η εκτέλεση του ανδρικού πληθυσμού και η πυρπόληση των γύρω χωριών”. Ηδη στις 8 Δεκεμβρίου είχε ξεκινήσει η υλοποίηση της διαταγής στους Ρωγούς, την Κερπινή, τη Ζαχλωρού και το Μέγα Σπήλαιο με τρόπο αδυσώπητο (58 άντρες εκτελέστηκαν στους Ρωγούς, 37 στην Κερπινή, 31 στη Ζαχλωρού και ολοκληρωτική καταστροφή της μονής του Μεγάλου Σπηλαίου). Τα αντίποινα συνεχίστηκαν σε μικρότερη κλίμακα στην ευρύτερη περιοχή, καθώς στην Τρίπολη εκτελέστηκαν τριάντα κομμουνιστές ως απάντηση στον φόνο ενός Γερμανού στρατιώτη…Χαράματα της 9ης Δεκεμβρίου μπήκαν οι πρώτες μονάδες στα Καλάβρυτα…» (Αννα Μαρία Δρουμπούκη, διδακτορική διατριβή).

Διαβάστε ολοκληρο το Αφιέρωμα για τη σφαγή των Καλαβρύτων

▶ Τότε ήμασταν εμείς, αύριο ίσως να είσαι εσύ και τα παιδιά σου ● Ο Γιώργος Δημόπουλος, ετών 91, έζησε τη φρίκη του ολοκαυτώματος. Τότε ήταν παιδί 13 ετών.
▶ Η δεύτερη «σφαγή» ● Επαιτώντας τη φιλανθρωπία
▶ Η προπαγάνδα ● Η ευθύνη στους κομμουνιστές
▶ Αντί αποζημιώσεων, ψίχουλα ● Στους δικαιούχους καταβλήθηκε μόλις το 55% της αποζημίωσης που τους είχαν επιδικάσει τα πρωτοδικεία
▶ Πηγή έμπνευσης οι 3.368 αγωγές ● Ως φόρο τιμής στα θύματα, στην ιστορία του τόπου της και στη μνήμη του πατέρα της, η σκηνοθέτις Ισμήνη Σακελλαροπούλου ετοιμάζεται για την υλοποίηση ενός ντοκιμαντέρ