Οι… «πολύ δημοκράτες» απειλούν με πραξικόπημα

«Ολες οι εναλλακτικές λύσεις είναι στο τραπέζι». Οι πολεμικές δηλώσεις που συνήθιζαν Ντόναλντ Τραμπ και Μάικ Πομπέο να εξαπολύουν κατά της Βενεζουέλας επαναλήφθηκαν ξανά τη Δευτέρα από τον αυτοανακηρυγμένο μεταβατικό πρόεδρο της χώρας Χουάν Γουαϊδό.

Σε συνέντευξή του μετά τις βουλευτικές εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου -που μποϊκόταρε αφήνοντας άνετο έδαφος στην κυβέρνηση για να κερδίσει την απόλυτη πλειοψηφία της Βουλής-, ο ηγέτης της κατακερματισμένης πλέον αντιπολίτευσης επανέλαβε πως δεν αποκλείει τη χρήση βίας για να αναγκάσει τον Νικολάς Μαδούρο να εγκαταλείψει την εξουσία.

Ο Γουαϊδό, όπως άλλωστε κι ο Πομπέο, κατήγγειλε νοθεία. Αλλά το αποτέλεσμα, μετά την απόφαση μεγάλου τμήματος της αντιπολίτευσης να μη συμμετάσχει και τις χαμηλές δημοσκοπικές επιδόσεις εκείνων των κομμάτων που κατέβασαν τελικά λίστες, ήταν αναμενόμενο. Με συμμετοχή μόλις 31%, το PSUV και ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλος πήραν το 68,43% αυτών των ψήφων. Δεν πρόκειται για κανέναν θρίαμβο, αφού είναι η χαμηλότερη συμμετοχή που έχει σημειωθεί σε βουλευτικές εκλογές στη διάρκεια της μπολιβαριανής διαδικασίας, με εξαίρεση εκείνες του 2005 όπου δεν ξεπέρασε το 25,26%.

Στις βουλευτικές του 2010 η συμμετοχή ήταν 66,54% και ο κυβερνητικός συνασπισμός πήρε 5,423 εκατ. ψήφους, ενώ σε εκείνες του 2015, όταν η αντιπολίτευση κέρδισε τον έλεγχο του Κοινοβουλίου, η συμμετοχή έφτασε στο 74,25% και το κυβερνών κόμμα με τους συμμάχους του, παρότι έχασε τις εκλογές, αύξησε τις ψήφους του στα 5,625 εκατομμύρια. Σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση κατέκτησε 3,5 εκατομμύρια ψήφους, χάνοντας περισσότερα από 2 εκατομμύρια (ή το 39%) από τους ψηφοφόρους του.

Αν η αποχή ήταν τόσο μεγάλη δεν είναι μόνο γιατί 4,5 εκατ. πολίτες έχουν εγκαταλείψει τη χώρα ή επειδή απείχε ένα σημαντικό τμήμα της αντιπολίτευσης, αλλά κυρίως γιατί κομμάτια της βάσης της όπως και της βάσης των τσαβίστας έχουν απογοητευτεί από τον τρόπο που ασκείται η πολιτική και από την έλλειψη αποτελεσματικών προτάσεων και λύσεων ενώ πασχίζουν να επιβιώσουν σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία της βαθιάς οικονομικής κρίσης. Μια κρίση που έχει επιδεινωθεί δραματικά από τον αμερικανικό αποκλεισμό, με τη χώρα να έχει χάσει από το 2014 το 99% των συναλλαγματικών της εσόδων, ιδίως από το πετρέλαιο, λόγω των αμερικανικών κυρώσεων. Το 2020 σημαδεύτηκε από περιόδους μεγάλης έλλειψης βενζίνης, προβλήματα σε βασικές υπηρεσίες όπως η παροχή ηλεκτρισμού και νερού, αύξηση των τιμών, υποτίμηση και υπερπληθωρισμό.

Το αποτέλεσμα ωστόσο δεν παύει να είναι ακόμη ένα σήμα κινδύνου που δεν μπορεί να αγνοήσει η κυβέρνηση. Ομως δεν συνιστά νίκη ούτε για τον Γουαϊδό. Επαιξε στρατηγικά το χαρτί της αποχής – έκκληση που προπαγανδίστηκε επί μήνες από ΗΠΑ, Ε.Ε. και την ομάδα (των συντηρητικών κυβερνήσεων) της Λίμα, χώρες και θεσμοί που δεν αναγνωρίζουν αυτές τις εκλογές ως «στερούμενες δημοκρατικών εγγυήσεων». Και προσπαθεί να καρπωθεί το σύνολο της αποχής ως πολιτικό του κεφάλαιο ενώ αποδυναμώνεται.

Σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν, η αντιπολίτευση είναι πλέον πολυδιασπασμένη και ο Γουαϊδό δεν εκπροσωπεί σημαντικό αριθμό κομμάτων της. Συγχρόνως έχει χάσει σημαντικά ερείσματα και στον πληθυσμό, τάση που βάθυνε μετά την αποτυχημένη «επιχείρηση Γεδεών» για στρατιωτική εισβολή στη χώρα υπό τον συντονισμό και με τη συμμετοχή Αμερικανών πεζοναυτών.

Τώρα, μιλώντας ξανά για νοθεία, κάλεσε τους οπαδούς του να μετάσχουν σε «λαϊκή διαβούλευση», ένα είδος δημοψηφίσματος που ξεκίνησε τη Δευτέρα σε κινητά και μέσα κοινωνικής δικτύωσης και θα ολοκληρωθεί στις 12 Δεκεμβρίου με μια «μεγάλη διαδήλωση» διαμαρτυρίας που θα επικυρώσει το αποτέλεσμα. Μια διαδικασία συμβολικού χαρακτήρα, χωρίς μηχανισμούς ελέγχου της συμμετοχής και των αποτελεσμάτων, με την οποία καλούνται οι συμμετέχοντες να απαντήσουν σε τρεις ερωτήσεις: αν απορρίπτουν τις εκλογές της 6ης Δεκεμβρίου, αν ζητούν την απομάκρυνση του Μαδούρο και νέες ελεύθερες εκλογές και αν συναινούν «να ενεργοποιηθεί η διεθνής κοινότητα για να διασωθεί η δημοκρατία στη χώρα».

Πρόκειται για ακόμη μία από τις πρωτοβουλίες εντυπωσιασμού χωρίς πολιτικό αντίκρισμα και προοπτική, περισσότερο μιντιακές παρά ρεαλιστικές, όπως τις συνηθίζει. Ευελπιστεί έτσι να εξασφαλίσει το μέλλον του, που είναι πλέον αβέβαιο. Τον Ιανουάριο αναλαμβάνει στη μεν χώρα το νέο Κοινοβούλιο και λήγει η θητεία του ως προέδρου του σώματος, θέση που του επέτρεψε να επικαλεστεί το Σύνταγμα για να αυτοανακηρυχθεί «μεταβατικός πρόεδρος». Στις δε ΗΠΑ αναλαμβάνει μια νέα κυβέρνηση και δεν είναι διόλου βέβαιο ότι ο Τζο Μπάιντεν θα διατηρήσει τη στενή σχέση που είχε ο Ντόναλντ Τραμπ με τον Γουαϊδό. Πόσο μάλλον όταν ακόμη και ο Τραμπ τους τελευταίους μήνες είχε αποστασιοποιηθεί από τον φιλόδοξο Βενεζουελάνο πολιτικό με τις πολλές υποσχέσεις καθεστωτικής αλλαγής και τα ελάχιστα αποτελέσματα.

Δυσοίωνο το μέλλον που μπορεί να του επιφυλάσσεται, ιδίως όταν οι περισσότεροι αναλυτές που κλήθηκαν από την Deutsche Welle να σχολιάσουν τις εξελίξεις, ανάμεσά τους και ο Χεσούς Σεγκίας της δημοσκοπικής Datincorp, συμφωνούν πως «με ή χωρίς αυτές τις εκλογές, τόσο Ρεπουμπλικανοί όσο και Δημοκρατικοί συμφωνούν πως πρέπει να αλλάξει η πολιτική που ασκήθηκε στη Βενεζουέλα κι αυτό θα συνέβαινε ακόμη κι αν κέρδιζε ο Τραμπ».

Μια πραγματικότητα που απειλεί να αφήσει εκτός πολιτικού παιχνιδιού τον Γουαϊδό ως βασικό πυλώνα αυτής της αναποτελεσματικής έως τώρα προσέγγισης μετωπικής σύγκρουσης. «Το πιθανότερο είναι αντί για πολεμικές τυμπανοκρουσίες να υπάρξει μια λογική διαπραγματεύσεων για μια δημοκρατική, κοινά συμφωνημένη διέξοδο που δεν θα θέτει ως αναγκαστική προϋπόθεση την άμεση έξοδο του Μαδούρο. Αυτό είναι κάτι πιο εφικτό».