Ντόναλντ Τραμπ: ο πρόεδρος των ΗΠΑ που απαξιώνει την επιστήμη

Το γεγονός ότι στις ΗΠΑ η πανδημία της νόσου COVID-19 πλήττει πολύ περισσότερο και πολύ βαρύτερα τους πιο φτωχούς και μη λευκούς Αμερικανούς πολίτες καθιστά πολύ πιο εύκολο το έργο του Τραμπ να πείσει τους συντηρητικούς ψηφοφόρος του ότι για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης έχει κάνει τα καλύτερα. Μια πολύ καθησυχαστική προπαγάνδα που, εντούτοις, διαψεύδεται καθημερινά από τα γεγονότα.

Την επόμενη Τρίτη, η ψηφοφορία για τις προεδρικές εκλογές θα δείξει στον Τραμπ ότι η πολιτική του να υποτιμά συστηματικά την επιστήμη καθόλου δεν έπεισε το μεγαλύτερο μέρος της επιστημονικής κοινότητας της χώρας του. Γιατί, άραγε, οι κορυφαίοι Αμερικανοί επιστήμονες και τα διεθνούς κύρους επιστημονικά περιοδικά απορρίπτουν από κοινού και δημόσια την επιστροφή του Τραμπ στην προεδρία, υποστηρίζοντας πια ρητά τον υποψήφιο των Δημοκρατικών; Με αυτή τους την κίνηση οι κορυφαίοι επιστημονικοί θεσμοί και επιστήμονες διαψεύδουν, στην πράξη, τον μύθο περί της κοινωνικής και πολιτικής ουδετερότητας της επιστήμης.

Ποιο είναι το κόστος της αντιεπιστημονικής πολιτικής του;

Λόγω του εξαιρετικά υψηλού αριθμού θανάτων και μολύνσεων από τη νόσο COVID-19, οι ΗΠΑ έχουν δεχτεί το βαρύτερο πλήγμα από τη νέα πανδημία συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες. Μέχρι τώρα, στις ΗΠΑ έχουν μολυνθεί περισσότεροι από 9.039.170 άνθρωποι, από τους οποίους πάνω από 232 χιλιάδες έχουν πεθάνει με διαγνωσμένη την παρουσία του νέου κορονοϊού στο σώμα τους.

Σύμφωνα μάλιστα με τα πιο δυσοίωνα επιστημονικά μοντέλα για την πορεία της πανδημίας στις ΗΠΑ, τους επόμενους τέσσερεις μήνες (μέχρι τοn Φεβρουάριο) προβλέπεται ότι ο αριθμός των θανάτων ίσως ξεπεράσει τις 500.000.

Διόλου περίεργο, λοιπόν, που η πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ του Ρεπουμπλικανού Ντόναλντ Τραμπ και του Δημοκρατικού Τζο Μπάιντεν για τις προεδρικές εκλογές την επόμενη Τρίτη 3 Νοεμβρίου έχει εστιαστεί κυρίως στην ολοφάνερα αποτυχημένη διαχείριση της πανδημίας από τον σημερινό πρόεδρο. Στις δριμύτατες αλλά δικαιολογημένες επιθέσεις του αντιπάλου του, ο Τραμπ απαντά αμετανόητος: «Αναλαμβάνω την πλήρη ευθύνη σχετικά με την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορονοϊού. Αλλά δεν είναι δικό μου φταίξιμο που ο ιός ήρθε εδώ, η Κίνα φταίει»!

Σε μια εξοργιστικά αφελή όσο και προκλητική προσπάθεια να υποβαθμίσει τους μελλοντικούς κινδύνους και τις καταστροφικές συνέπειες της πανδημίας, ο απερχόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ προβάλλει τον εαυτό του ως «σούπερμαν» που, μολονότι μολύνθηκε ο ίδιος από τον κορονοϊό, τελικά τον κατατρόπωσε, εύκολα και κυρίως ανώδυνα.

Εκτοτε, σε όλες τις προεκλογικές εμφανίσεις του, δεν χάνει ευκαιρία να απαξιώνει με τρόπο επιδεικτικό τα υγειονομικά μέτρα κατά του κορονοϊού και να χλευάζει με υπεροψία τους φόβους όσων Αμερικανών τηρούν διαρκώς τις αποστάσεις και φοράνε μάσκες επειδή φοβούνται την πανδημία. Χωρίς να υπάρχει, τουλάχιστον για τον πρόεδρό τους, επαρκής λόγος γι’ αυτήν τη φοβική συμπεριφορά.

Ενα πολύ κακόγουστο πολιτικό σόου ανδροκρατικής αλαζονείας που θα φαινόταν γελοίο αν δεν ήταν τραγικά άκαιρο, λόγω της συστηματικής απαξίωσης των δεδομένων της επιστήμης στις αποφάσεις του «πλανητάρχη» και της εγκληματικής αδιαφορίας του για την υγεία των πολιτών του.

Από τις 20 Ιανουαρίου 2017, όταν εγκαταστάθηκε στον Λευκό Οίκο ως ο 45ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Ντόναλντ Τραμπ έδειξε σε όλους ότι η ανάπτυξη της επιστήμης δεν θα ήταν στις προτεραιότητές του. Ηδη από την αρχή της θητείας του επέβαλε δραστικές περικοπές στη χρηματοδότηση πολλών τομέων της επιστημονικής έρευνας, στους οποίους, μέχρι τότε, οι Αμερικανοί επιστήμονες κυριαρχούσαν διεθνώς.

Οι αντιεπιστημονικές πολιτικές του Τραμπ

Ενδεικτικό της αδιαφορίας ή μάλλον της δυσπιστίας του Τραμπ απέναντι στην επιστήμη και τους επιστήμονες είναι ότι χρειάστηκε 19 μήνες για να ορίσει τον «κατάλληλο» σύμβουλο για θέματα επιστήμης του προέδρου των ΗΠΑ. Και αυτό παρά το γεγονός ότι οι πρώτες επιλογές του νέου προέδρου αφορούσαν θέματα επιστήμης που αμφισβητήθηκαν εντονότατα και απορρίφθηκαν από το σύνολο σχεδόν της αμερικανικής επιστημονικής κοινότητας.

Πράγματι, οι ατεκμηρίωτες επιστημονικά και κοινωνικά σκοταδιστικές πολιτικές επιλογές του Τραμπ συνάντησαν αμέσως σφοδρότατες αντιδράσεις από τους κορυφαίους ακαδημαϊκούς θεσμούς των ΗΠΑ, από βραβευμένους με Νόμπελ επιστήμονες, αλλά και από τα κορυφαία αμερικανικά επιστημονικά περιοδικά (βλ. και σχετικό πλαίσιο).

Στα τέσσερα χρόνια της προεδρίας του, αυτή η απορριπτική στάση των Αμερικανών επιστημόνων εκδηλώθηκε ενίοτε και με μαζικές διαδηλώσεις πολιτών, δηλαδή με πορείες διαμαρτυρίας κατά της αντιεπιστημονικής πολιτικής του Τραμπ και υπέρ της ελεύθερης -από μικροπολιτικά και αμιγώς οικονομικά συμφέροντα- ανάπτυξης της επιστημονικής σκέψης και έρευνας.

Την καταγγελία των επιστημονικά ατεκμηρίωτων αποφάσεων του Λευκού Οίκου, καθώς και την ενημέρωση των πολιτών για τις συνέπειες αυτών των αποφάσεων ανέλαβαν οι προοδευτικές και ιδιαίτερα δραστήριες επιστημονικές οργανώσεις των ΗΠΑ, όπως η Αμερικανική Ενωση για την Προαγωγή της Επιστήμης (American Association for the Advancement of Science) κ.ά., οι οποίες, από το 2017 και τα επόμενα τρία χρόνια, οργάνωσαν και πραγματοποίησαν από κοινού την περίφημη «Πορεία για την Επιστήμη» στην Ουάσινγκτον και σε άλλες μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ.

Παρά το πλήθος εκδηλώσεων διαμαρτυρίας, οι ιδεοληπτικές εμμονές του Τραμπ κατά της επιστήμης και κυρίως οι πρακτικές συνέπειες από την εφαρμογή τους άσκησαν καταστροφική επίδραση αφού εμπόδισαν την ανάπτυξη παραγωγικότατων τομέων της αμερικανικής επιστημονικής έρευνας.

Για να αναφέρουμε, πολύ συνοπτικά, τα σοβαρότερα επιστημονικά ατοπήματα της προεδρίας Τραμπ αρκεί να θυμηθούμε ότι από την αρχή της θητείας του έκανε ό,τι μπορούσε για να περικόψει τη χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας στην οικολογία, στην υγεία, στις περιβαλλοντικές και κλιματικές καταστροφές του περιβάλλοντος και, ευρύτερα, στη μη εφαρμοσμένη έρευνα, δραστηριότητες τις οποίες θεωρούσε… πεταμένα λεφτά.

Εξάλλου, ποτέ δεν έκρυψε και δεν έχανε ευκαιρία να το επαναλαμβάνει δημόσια ότι τόσο για την υπερθέρμανση του πλανήτη από την οικολογική καταστροφή όσο και για την πανδημία του κορονοϊού ευθύνεται η… Κίνα. Η υπερθέρμανση του πλανήτη, σύμφωνα με τον Τραμπ, είναι ένα «κόλπο της Κίνας», ένα συνωμοτικό σχέδιο της κινεζικής οικονομίας «για να εμποδίσει την αμερικανική βιομηχανία να είναι ανταγωνιστική» και για να καταστρέψει τις οικονομίες των δυτικών χωρών.

Οσο για την τρέχουσα πανδημία που απειλεί τους Αμερικανούς, είναι πεπεισμένος ότι και αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από ένα σατανικό σχέδιο του Πεκίνου. Ισως γι’ αυτό, επί μήνες, ο πρόεδρος των ΗΠΑ επέμενε να αποκαλεί τον κορονοϊό SARS CoV-2 «ο κινεζικός ιός» (the Chinese virus)!

Εκτός, όμως, από αυτή την εσωτερική -καθαρά εθνικιστική-λαϊκιστική- προπαγάνδα, οι αντιεπιστημονικές αποφάσεις του Τραμπ έβλαψαν και εξακολουθούν να βλάπτουν σοβαρά την εικόνα και τη θέση των ΗΠΑ διεθνώς.

Τυπικό δείγμα της (αυτο-)καταστροφικής προεδρίας του Τραμπ ήταν οι νέοι νόμοι που ψηφίστηκαν για μια λιγότερο αυστηρή προστασία των ζωικών ειδών και του φυσικού περιβάλλοντος, που απειλούνται άμεσα με εξαφάνιση από τις ανθρώπινες δραστηριότητες.

Σε αυτή τη στάση πλήρους αδιαφορίας για το φυσικό περιβάλλον και τη ζωή μέσα σε αυτό εντάσσεται και η απόφαση, πριν από έναν χρόνο, της κυβέρνησης Τραμπ να ζητήσει επίσημα από τον ΟΗΕ να εξαιρεθούν οι ΗΠΑ από τη «Συμφωνία του Παρισιού», δηλαδή από τα διεθνώς συμφωνημένα μέτρα κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη λόγω της οικολογικής καταστροφής. Αυτή η νέα αντιοικολογική πολιτική των ΗΠΑ εκφράστηκε απερίφραστα τον περασμένο Δεκέμβριο, οδηγώντας σε πλήρη αποτυχία τη Διεθνή Διάσκεψη της Μαδρίτης.

Πλήρης η ρήξη μεταξύ Τραμπ και επιστήμης

Το τελικό, όμως, χτύπημα το έδωσε ο Τραμπ με τον λαϊκιστικό τρόπο που επέλεξε να (μην) αντιμετωπίσει αμέσως και με όλα τα μέσα που διέθετε τη σοβαρή υγειονομική κρίση από τη διάδοση της νόσου COVID-19.

Μια ανορθολογική στάση απαξίωσης των δεδομένων της βιοϊατρικής, που μοιραία οδήγησε τις ΗΠΑ στη δεινότατη πρώτη θέση μεταξύ των χωρών που πλήττονται από τον κορονοϊό, λόγω της καταστροφικής πολιτικής που υιοθετήθηκε για την αντιμετώπισή του.

Eτσι, όταν η πανδημία έφτασε στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Τραμπ και η ρεπουμπλικανική κυβέρνησή του επιχείρησαν με κάθε τρόπο να υποτιμήσουν τον κίνδυνο. Αλλοτε χαϊδεύοντας τα αυτιά των ψηφοφόρων τους με παραμύθια περί δήθεν επικείμενων θαυματουργών εμβολίων και θεραπειών και άλλοτε παραποιώντας τα ανησυχητικά επιδημιολογικά δεδομένα, υποβαθμίζοντας σκοπίμως την αξία των ιχνηλατήσεων της νόσου μέσω ειδικών τεστ.

Οταν, όμως, η σκληρή πραγματικότητα διέψευδε αυτά τα τεχνάσματα συγκάλυψης του προβλήματος, τότε ο πρόεδρος Τραμπ και οι συνεργάτες του απειλούσαν με απόλυση τους ειδικούς επιστήμονες και τους γιατρούς που διαφωνούσαν και, διά νόμου, τους απαγόρευσε να μιλούν ελεύθερα στα ΜΜΕ γι’ αυτά τα θέματα.

Μια πολιτική προσέγγιση της επιστήμης που έχει μακρά και σκοτεινή ιστορία, αφού, πολύ πριν γίνει πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Τραμπ ήταν γνωστό ότι αντιμετώπιζε με μεγάλη καχυποψία τους επιστήμονες και ότι είχε κατ’ επανάληψη υποστηρίξει διάφορα σκοταδιστικά σενάρια, όπως π.χ. αυτό περί του σοβαρού κινδύνου να γίνουν τα παιδιά αυτιστικά εξαιτίας των εμβολίων!

Υπό αυτή την έννοια, η αντιεπιστημονική στάση του Τραμπ απέναντι στην πανδημία ήταν αναμενόμενη, αφού ήταν πεπεισμένος ότι πρόκειται για κάτι σαν «γριπούλα», για την αντιμετώπιση της οποίας θα αρκούσε ένα καλό απολυμαντικό σώματος ή, έστω, η ακτινοβόληση με υπεριώδεις ακτίνες, σύμφωνα με πραγματικές δηλώσεις του προέδρου των ΗΠΑ.

Πάντως, αυτή η εξόφθαλμα αντιεπιστημονική στάση του απέναντι στην πανδημία είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Πράγματι, υπάρχει ένα πολύ ενδιαφέρον ερευνητικό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Columbia που ονομάζεται «Ανιχνευτής Αποσιωπήσεων της Επιστήμης» (βλ. Silencing Science Tracker). Ενα υπολογιστικό πρόγραμμα ειδικά σχεδιασμένο για τη λεπτομερή καταγραφή όλων των αντιεπιστημονικών ενεργειών του τελευταίου προέδρου των ΗΠΑ.

Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτό το πρόγραμμα, ο Τραμπ, από το 2017 μέχρι σήμερα, έχει επιχειρήσει τουλάχιστον 450 φορές να υποτιμήσει, να υποβιβάσει και να παραποιήσει τα δεδομένα της επιστήμης: 72 περιπτώσεις αφορούσαν προσπάθειες μείωσης χρηματοδότησης ορισμένων ερευνών, 145 πράξεις λογοκρισίας, 43 πράξεις κατάφωρης παρεμπόδισης ή χειραγώγησης των αποτελεσμάτων κ.ο.κ.

«Ποτέ άλλοτε δεν υπήρξε ένας τέτοιος ενορχηστρωμένος πόλεμος εναντίον του φυσικού περιβάλλοντος και εναντίον της επιστήμης», όπως πολύ χαρακτηριστικά δήλωσε, σχολιάζοντας αυτά τα γεγονότα, η Christine Todd Whitman, μια γνωστή Ρεπουμπλικανή επιστήμονας.

Κάθε άλλο παρά έκπληξη, λοιπόν, θα πρέπει να προκαλεί το γεγονός ότι πια υπάρχει πλήρης διάσταση απόψεων μεταξύ του Τραμπ και της αμερικανικής επιστημονικής κοινότητας. Ενα πολιτικό διαζύγιο που έχει πια μετατραπεί σε πόλεμο της επιστήμης εναντίον της σκοταδιστικής πολιτικής που στις ΗΠΑ, σήμερα, εκπροσωπείται από τον Τραμπ.

Γιατί τα επιστημονικά περιοδικά καταψηφίζουν τον Τραμπ;

Ο μύθος περί της κοινωνικής και άρα πολιτικής ουδετερότητας της επιστημονικής γνώσης προϋποθέτει ότι οι επιστήμονες δεν επηρεάζονται από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες μέσα στις οποίες δρουν. Μια ειδυλλιακή κατάσταση «αντικειμενικής ουδετερότητας» που δυστυχώς διαψεύδεται καθημερινά.

Η πιο πρόσφατη απόδειξη για το ότι αυτό το ιδεολόγημα της κοινωνικής ουδετερότητας της επιστήμης και των επιστημόνων είναι μόνο ένα βολικό κοινωνικό μύθευμα ήρθε αυτόν τον μήνα από τις ΗΠΑ. Οπου, εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού, πολλοί επώνυμοι Αμερικανοί επιστήμονες, σπουδαίοι πανεπιστημιακοί θεσμοί και τα κορυφαία επιστημονικά περιοδικά της χώρας εγκατέλειψαν τη βολική σιωπή της επιστημονικής ουδετερότητας και τάχθηκαν ομόφωνα και κυρίως δημόσια κατά της εμφανώς καταστροφικής διαχείρισης της νέας υγειονομικής απειλής από τον πρόεδρο Τραμπ και τους συμμάχους του.

Ετσι, για παράδειγμα, στις 8 Οκτωβρίου, το διεθνούς κύρους ιατρικό περιοδικό «New England Journal of Medicine» αποφάσισε, για πρώτη φορά στα 208 χρόνια που κυκλοφορεί, να σπάσει τη μακρά σιωπή του για τα πολιτικά δρώμενα δημοσιεύοντας ένα πολύ εντυπωσιακό κύριο άρθρο γνώμης του περιοδικού (editorial), που ζητά ρητά την αλλαγή προέδρου και κυβέρνησης επειδή είναι «επικίνδυνα ανίκανοι» στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Γράφουν, μάλιστα, ρητά ότι στις εκλογές του Νοεμβρίου «δεν μπορούμε να τους υποστηρίξουμε ούτε να συμβάλουμε στον θάνατο χιλιάδων ακόμη Αμερικανών από COVID-19 αν τους επιτρέψουμε να μείνουν στις θέσεις τους».

Ανάλογες πολιτικές θέσεις διατύπωσε, πριν από μερικές ημέρες, και το άλλο κορυφαίο και διεθνούς κύρους αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό, το «Nature», που καλούσε ρητά τους αναγνώστες του να καταψηφίσουν τον Τραμπ, κρίνοντας τον συνολικό απολογισμό της προεδρίας του ως «ντροπιαστικό». Επομένως, αυτή την τόσο κρίσιμη στιγμή, προτρέπουν τους αναγνώστες τους να υποστηρίξουν εκλογικά τον υποψήφιο των Δημοκρατικών.

Ομως και στο «Scientific American», το πιο διάσημο περιοδικό επιστημονικής εκλαΐκευσης στον κόσμο, εμφανίστηκαν στα τεύχη του Σεπτεμβρίου και του Οκτωβρίου άρθρα που καλούν τους αναγνώστες τους να καταψηφίσουν στις 3 Νοεμβρίου τον Τραμπ «για να θέσουν ένα τέλος στις επιθέσεις κατά της επιστήμης», όπως ρητά γράφουν στο άρθρο του Σεπτεμβρίου που υπογράφουν ο διευθυντής και οι αρχισυντάκτες του περιοδικού.

Σε αυτές τις αντιδράσεις κατά του Τραμπ θα πρέπει να συνυπολογίσουμε ότι, πριν από έναν μήνα, 81 Αμερικανοί επιστήμονες βραβευμένοι με Νόμπελ δημοσίευσαν μια επιστολή που είχαν όλοι συνυπογράψει, στην οποία δηλώνουν ανοιχτά ότι καταδικάζουν τις αντιεπιστημονικές θέσεις του Τραμπ και ότι θα ψηφίσουν τον υποψήφιο των Δημοκρατικών Τζο Μπάιντεν.