Πριν από περίπου μισή χιλιετία, στην Καχαμάρκα του σημερινού Περού, μια μικρή ισπανική δύναμη 168 ανδρών αντιμετώπισε 80.000 εμπειροπόλεμους στρατιώτες των Ίνκας.
Το αποτέλεσμα αυτής της αναμέτρησης, παραδόξως, ήταν η συντριπτική νίκη των Ισπανών κονκισταδόρων που οδήγησε τελικά στην κατάρρευση της τεράστιας Αυτοκρατορίας των Ίνκας. Αυτή η μάχη ήταν ένα κομβικό κεφάλαιο στο σημαντικό και ρηξικέλευθο βιβλίο του Jared Diamond «Όπλα, μικρόβια και ατσάλι» (εκδ. Κάτοπτρο).
Στο «Όπλα, μικρόβια και ατσάλι» ο Jared Diamond κατέρριψε μια σειρά από ρατσιστικές θεωρίες και απέδειξε το πώς οι Ευρασιατικοί πολιτισμοί κατάφεραν να κυριαρχήσουν σε όλον τον κόσμο και να κατακτήσουν την Αμερική, την Αφρική και την Ωκεανία. Όχι επειδή μια φυλή ήταν ανώτερη από μια άλλη, αλλά λόγω ενός πολυσύνθετου παζλ που ξεκινούσε από το πώς έβρισκαν τροφή οι πρώτες κοινωνίες και έφτανε στα δεσμά της Γεωγραφίας ενός τόπου, που μέχρι σήμερα παραμένει πρωταρχικός παράγοντας για τη διεθνή πολιτική σκηνή.
Μετά από 20 χρόνια, ο βραβευμένος με Πούλιτζερ συγγραφέας Jared Diamond επιστρέφει με ένα νέο συναρπαστικό και εξίσου ρηξικέλευθο έργο, που διαβάστηκε από πάρα πολλούς και προτείνεται από ακαδημαϊκούς, δημοσιογράφους και πολιτικούς σε όλον τον κόσμο.
Το «Έθνη σε Αναταραχή» (Upheaval στα αγγλικά) είναι ένα βαθύτερο ταξίδι στη διαμόρφωση όλου του κόσμου μέσα από την ιστορία, τη γεωγραφία, τη βιολογία, την εθνογραφία, την επιδημιολογία και την κοινωνιολογία. Αλλά πάνω από όλα, στη διαμόρφωση του κόσμου μέσα από θεμελιώδεις κρίσεις.
Εξετάζοντας εκατοντάδες επιστημονικούς παράγοντες και μελετώντας μακροσκοπικά τα δεδομένα της Ιστορίας, ο Jared Diamond αναλύει τις καταστροφικές κρίσεις που μπορεί να απειλήσουν την ίδια την ύπαρξη ενός κράτους και τις αιτίες που κρύβονται πίσω τους. Αυτή η σύνθεση που κάνει χρησιμοποιώντας μια τόσο ευρεία δεξαμενή επιστημών είναι ίσως μοναδική στον κόσμο και είναι αυτή που κάνει το «Έθνη σε Αναταραχή» τόσο ξεχωριστό.
Το βιβλίο ξεκινάει από τον Ρωσοφινλανδικό πόλεμο, ταξιδεύει στις ρίζες της σύγχρονης Ιαπωνίας, ζει τις συγκλονιστικές στιγμές του πραξικοπήματος Πινοσέτ στη Χιλή το 1973, φτάνει στην άλλη άκρη της υδρογείου στην τέταρτη σε πληθυσμό χώρα του κόσμου, την Ινδονησία, επισκέπτεται τους Αβορίγινες της Αυστραλίας και ιχνηλατεί την επανένωση των δύο Γερμανιών το 1990.
Ας πάρουμε ένα μικρό παράδειγμα από την περίπτωση της Χιλής. Μέχρι λίγα χρόνια πριν το πραξικόπημα η Χιλή ήταν μια χώρα με ισχυρές δημοκρατικές παραδόσεις. Πώς μπορεί να εξηγηθεί μια τόσο απότομη αλλαγή κατεύθυνσης και να εγκαθιδρυθεί χούντα για 17 χρόνια; Και αφού η Δημοκρατία επανέλθει, πώς μπορεί η Χιλή και άλλες χώρες να αντιμετωπίσουν ένα αποτρόπαιο παρελθόν;
Σήμερα, τρεις δεκαετίες μετά την πτώση του Πινοσέτ, η Χιλή παλεύει ακόμα με την κληρονομιά της κυβέρνησης αυτής. Κάποιοι βασανιστές και ανώτεροι αξιωματικοί έχουν φυλακιστεί, αλλά οι κορυφαίοι στρατιωτικοί ηγέτες έμειναν ουσιαστικά αλώβητοι. Πολλοί Χιλιανοί σήμερα, μολονότι εκφράζουν τη λύπη τους για τα βασανιστήρια, εξακολουθούν να θεωρούν το πραξικόπημα ως απαραίτητο και αναπόφευκτο.
Ειδικά για τους Αμερικάνους, η Χιλή θέτει ένα τρομακτικό ερώτημα (πέρα από την εμπλοκή τους στα πολιτικά της ξένης χώρας). Οι ΗΠΑ, όπως και η Χιλή, έχουν ισχυρή δημοκρατική παράδοση. Η εκχώρηση αυτής της παράδοσης σε μια δικτατορία φαινόταν τελείως αδιανόητη στους Χιλιανούς το 1967, όπως φαίνεται αδιανόητη σε πολλούς Αμερικάνους σήμερα. Όμως συνέβη στη Χιλή, και εκ των υστέρων διαπιστώνουμε ότι τα προειδοποιητικά σημάδια εκεί ήταν ορατά. Θα μπορούσε κάτι ανάλογο να συμβεί στις ΗΠΑ;
Όμως οι κρίσεις που απειλούν ένα ολόκληρο έθνος, δεν είναι οι μοναδικές δύσκολες στιγμές στις οποίες καλούνται να ανταπεξέλθουν οι πολίτες του. Κάνοντας ένα βήμα πιο κοντά, ο Jared Diamond εξετάζει το πώς ψυχολογικά ένας μεμονωμένος άνθρωπος αντιμετωπίζει μια κρίση η οποία απειλεί την ύπαρξή του και με ποιον τρόπο αυτή η προσέγγιση μπορεί να εφαρμοστεί σε μεγαλύτερες ομάδες ή ακόμα και έθνη.
Η καταστροφή από τη σωτηρία απέχουν ελάχιστα και η μελέτη του κοινού παρελθόντος που έχουμε ως ανθρωπότητα, είναι ίσως ο μοναδικός δρόμος για να αντιμετωπίσουμε τις τωρινές κρίσεις και τις κρίσεις που έρχονται. Η απειλή μιας πανδημίας δεν είναι κάτι νέο στον κόσμο, ούτε ένας πόλεμος. Το καίριο ερώτημα που τίθεται από τον συγγραφέα είναι αν μπορούμε να διδαχτούμε από τα λάθη του παρελθόντος. Και η απάντηση για τον κάθε πολίτη της χώρας από εμάς μέχρι τον κύριο Μητσοτάκη και τον κύριο Τσίπρα είναι απλή και ταυτόχρονα απίστευτα πολύπλοκη.
Χρειάζεται πολύς χρόνος για έναν μόνο άνθρωπο να απαντήσει στην ερώτηση «Ποιος είμαι;» και χρειάζεται πολύ περισσότερος χρόνος για ένα Έθνος, που αποτελείται από εκατομμύρια άτομα χωρισμένα σε ομάδες με διαμετρικά αντίθετη άποψη της ταυτότητας του Έθνους τους, να κατανοήσει: «Ποιοι είμαστε;»
Το μόνο σίγουρο είναι ότι διαβάζοντας το βιβλίο του Jared Diamond, θα είστε σε έναν καλό δρόμο για να αναζητήσετε τις απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα.
Πηγή
Author:
