Μουσικές για δύο «αθλητικά» πιάνα

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ 19.01.2021, 21:21

Στο πλαίσιο των δωρεάν αναμεταδόσεων συναυλιών από την πλατφόρμα Megaron online, το κρατικό Μέγαρο Μουσικής Αθηνών πρόσφερε επί ένα διήμερο ανάρτηση ενός πολύ ωραίου ρεσιτάλ με έργα ρομαντικού ρεπερτορίου για δύο πιάνα τα οποία ερμήνευσαν εξαιρετικά δύο ακμαίοι Ελληνες πιανίστες, ο Βασίλης Βαρβαρέσος και η Αλεξία Μουζά (14 & 15/1/2021).

Το πρόγραμμα περιλάμβανε τις «Παραλλαγές σε ένα θέμα του Χάιντν» του Μπραμς, τη «Φαντασία για δύο πιάνα Πόργκι & Μπες» των Γκρέιντζερ/Γκέρσουιν και τη «Σουίτα αρ.2 για δύο πιάνα» του Ραχμάνινοφ. Και οι τρεις είναι συνθέσεις από αυτές που αναδεικνύουν τις δεξιοτεχνικές ικανότητες κάθε πιανίστα αλλά και το δέσιμο των δύο ως ντούο.

Ωστόσο, σε κάθε μία από αυτές οι απαιτήσεις στην εκτέλεση και η έμφαση στην ερμηνεία διαφέρουν. Στον καθαρόαιμα ρομαντικό Γερμανό Μπραμς δεσπόζουν το μυώδες, λιτό, σχεδόν μαθηματικής καθαρότητας, συντεταγμένο ξετύλιγμα της φραστικής και το ερέθισμα της ευρηματικής παράλλαξης του βασικού θέματος. Στον (ας τον πούμε) Αμερικανό Γκέρσουιν προφανής, κύριος στόχος είναι η κατά το δυνατόν πιστότερη και ηχητικά πλουσιότερη μετάπλαση της μελωδικής μουσικής της «νέγρικης» όπερας σε βιρτουοζίστικη πιανιστική παρτιτούρα. Τέλος, στον υστερορομαντικό Ρώσο Ραχμάνινοφ η πιανιστική γραφή –παρότι κρύβει από πίσω της ηχητικά τοπία συμφωνικών διαστάσεων– στοχεύει στη διάπλαση ατμοσφαιρών και τροφοδοτεί αδιάλειπτα την ανταγωνιστική συμπορεία των δύο σολίστ· ταυτόχρονα, βέβαια, υπομνηματίζει συνεχώς τη μουσική ροή με αναφορές στη γραφή των γνωστών κοντσέρτων.

Στην αναμέτρησή τους με αυτή τη δέσμη υψηλών απαιτήσεων, Βαρβαρέσος και Μουζά συμπορεύτηκαν με άριστο συντονισμό σε κοινό μήκος κύματος: έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους, έπαιξαν με ανήμερο αθλητικό σφρίγος και πέτυχαν ένα πάρα πολύ καλό αποτέλεσμα που τροφοδότησε αμείωτα το ενδιαφέρον με ερεθίσματα, συγκρατώντας τον ακροατή μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή για περισσότερο από μία ώρα· άθλος όχι αμελητέος σε καιρό παρατεταμένου εγκλεισμού!

Το δίδυμο ρεσιτάλ ξεκίνησε με τις «Παραλλαγές σε ένα θέμα του Χάιντν, έργο 56β» του Μπραμς, πρώτη γραφή του αντίστοιχου συμφωνικού έργου γνωστού και ως «Παραλλαγές του Αγίου Αντωνίου» που κάποτε ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές στους αρχιμουσικούς. Αρχίζοντας επίσημα και νηφάλια με την εκτενή έκθεση του βασικού θέματος –που, σήμερα πια, ξέρουμε ότι δεν είναι καν του Χάιντν!– έπαιξαν τις διαδοχικές παραλλαγές αποδίδοντας άριστα τη διακύμανση του χαρακτήρα των διαδοχικών παραλλαγών: επίσημες, εμβατηριακής ωστικής ορμής, «βηματιστές», ρυθμικά σφιχτές και εμφατικές ή επιτηδευμένα χαλαρωμένες, με πυκνώσεις και αραιώσεις της γραφής, με στιβαρές ή αιθέριες δυναμικές.

Γραμμένη από τον Αυστραλοαμερικανό Γκρέιντζερ το 1951, η «Φαντασία για δυο πιάνα επάνω σε θέματα από την όπερα Πόργκι & Μπες» μεταφράζει αριστοτεχνικά σε βιρτουοζίστικο πιανιστικό ήχο την υπερκινητική, άλλοτε φασαριόζικη, άλλοτε χαμηλόφωνη γραφή της πρωτότυπης παρτιτούρας της «νέγρικης» όπερας του Γκέρσουιν με τις τζαζίστικες αποχρώσεις. Βαρβαρέσος και Μουζά έπαιξαν τις γεμάτες νευρώδεις μεταπτώσεις παραγράφους δράσης με εξωστρεφές αθλητικό σφρίγος και λάμψη, ενώ στα λυρικά μέρη –με αποκορύφωμα το διάσημο «Summertime»– μαλάκωσαν και χαλάρωσαν έντεχνα το παίξιμό τους αποδίδοντας σαγηνευτικά την αισθησιακή τζαζίστικη συνισταμένη της μουσικής.

Το δίδυμο ρεσιτάλ ολοκληρώθηκε με τη «Σουίτα για δύο πιάνα, αρ.2, έργο 17» του Ραχμάνινοφ σε μια δυναμικά φορτισμένη ανάγνωση για την οποία οι δύο πιανίστες αντάλλαξαν θέσεις, με τον Βαρβαρέσο να παίζει στο αριστερό πιάνο και τη Μουζά στο δεξί. Την πλούσια, σαφώς πυκνότερα διατυπωμένη μουσική γραφή με τη χυμώδη, διακατεχόμενη από υποβόσκουσα «σλάβικη» μελαγχολία μελωδική φραστική απέδωσαν εύστοχα με εργαλείο τη ρευστότητα του παιξίματος. Ωστόσο αυτό δεν απέβη σε βάρος της καθαρότητας, κάτι που θα παρήγε ήχο λασπώδη, υπονομεύοντας την εσωτερική μικροδραματουργία της αρμονίας της μουσικής.

Επιπλέον φρόντισαν ιδιαίτερα τις σποραδικά και συχνά απροσδόκητα ανακύπτουσες παραγράφους βιρτουοζίστικης αιχμής, στοιχείο κυρίαρχο στον Ραχμάνινοφ, ενώ χειρίστηκαν πειστικά τις πλατιές δομές κλιμάκωσης και αποκλιμάκωσης της μουσικής. Ενα διαδικτυακό ρεσιτάλ που μας έκανε για λίγο να ξεχάσουμε την παρατεταμένη αποκοπή από τη χαρά της ζωντανής μουσικής ζωής.