Με έντονο πολιτικό χρώμα επί βασιλείας Οθωνα

Μοιραστειτε το

Σε εκείνους τους πρώτους εορτασμούς η συμμετοχή του κόσμου ήταν πολύ μεγάλη, ενώ ιδιαίτερη συγκίνηση προκαλούσε η παρουσία αγωνιστών της Επανάστασης.

Εντονο πολιτικό χρώμα είχαν τα χρόνια της βασιλείας του Οθωνα οι πρώτοι εορτασμοί της 25ης Μαρτίου από την καθιέρωσή της ως εθνικής γιορτής. Ιδιαίτερα, το 1848, τη χρονιά που συγκλονίστηκε η Ευρώπη από δημοκρατικές επαναστάσεις με στόχο την κατάργηση των παλαιών μοναρχικών δομών και το 1861 – 1862, στην κορύφωση του αντιοθωνικού κινήματος, οι πολιτικές εκδηλώσεις επισκίασαν τον εορτασμό της έναρξης της απελευθερωτικής επανάστασης του 1821.

Μάλιστα, το 1848, μια αντιμοναρχική διαδήλωση διαλύεται αιματηρά από απόσπασμα του ιππικού, ενώ το 1861, το αντιοθωνικό συμπόσιο των φοιτητών του Πανεπιστημίου που ονομάστηκε «μυστικός δείπνος της ανεξαρτησίας», απασχόλησε και γαλλικά έντυπα.

Γενικά, πάντως, σε εκείνους τους πρώτους εορτασμούς η συμμετοχή του κόσμου ήταν πολύ μεγάλη, ενώ ιδιαίτερη συγκίνηση προκαλούσε η παρουσία αγωνιστών της Επανάστασης, αν και πολλές φορές αφήνονταν από τους τελετάρχες παραγκωνισμένοι!…

Κάτι τέτοιο έγινε το 1838 στον πρώτο εορτασμό της 25ης Μαρτίου ως εθνικής γιορτής και προκάλεσε δυσμενείς εντυπώσεις.

«Μας εφάνη λυπηρόν εις τοιαύτην ως την χθεσινήν ημέραν να βλέπωμεν στερούμενους θέσεων αναλόγων τους πρωταγωνιστάς της Ελληνικής ελευθερίας» έγραφε η εφημερίδα «Φήμη», αναφέροντας ενδεικτικά το μέλος της Φιλικής Εταιρείας και αγωνιστή Λάμπρο Νάκο ή Νάκου από τη Λιβαδειά, τον αγωνιστή Πάνο Αναγνωστόπουλο, τον συνιδρυτή της Φιλικής Εταιρείας Εμμαν. Ξάνθο και τον Κονδάκη (μάλλον επρόκειτο για τον Αναγνώστη Κονδάκη και όχι για τον γιο του Ανδρέα – και οι δύο σημαντικοί αγωνιστές, ο πρώτος και με πολιτική δράση).

Αυτός ο πρώτος εορτασμός είχε μεγάλη και ενθουσιώδη συμμετοχή του κόσμου αν και το Διάταγμα του Οθωνα για την καθιέρωση της 25ης Μαρτίου ως ημέρα του εορτασμού της επετείου της έναρξης της επανάστασης εκδόθηκε μόλις 10 ημέρες νωρίτερα, στις 15 Μαρτίου.

Οπως αναφέρεται στο Διάταγμα, η συγκεκριμένη μέρα κρίθηκε καταλληλότερη για να καθιερωθεί ως εθνική γιορτή, τιμώντας την έναρξη «του υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνος του Ελληνικού έθνους», καθώς συνέπιπτε με τη μεγάλη εορτή του Ευαγγελισμού.

Ωστόσο, τα επόμενα χρόνια πολλοί αμφισβήτησαν την ορθότητα της επιλογής αυτής της ημερομηνίας. Κάποιοι φαίνεται να αντέτειναν ότι και πριν από την 25η Μαρτίου είχαν προηγηθεί αρκετές επαναστατικές ενέργειες, με κορυφαίες την απελευθέρωση της Καλαμάτας από τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη (23.3.1821) και την έναρξη της επανάστασης στη Πάτρα (22.3.1821) και άλλοι, με πιο τοπικιστικά κριτήρια -που ήταν έντονα εκείνα τα χρόνια-, θεωρούσαν ότι αυτή την ημερομηνία τιμάτο η έναρξη της επανάστασης στην Πελοπόννησο και όχι στα νησιά ή στη Στερεά Ελλάδα (σχετικό άρθρο στην εφ. «Ανεξάρτητος» 1843).

Στο θέμα κάνει εκτενή αναφορά ο Επαμεινώνδας Κ. Κυριακίδης {Ιστορία του Σύγχρονου Ελληνισμού, Αθήνα 1892, τόμος Α΄ σελ. 336 – 340} και ορθά σημειώνει ότι «μεγάλα γεγονότα ως της Επαναστάσεως αναμφιβόλως δεν έχουσι μίαν και μόνην αρχήν, αποτελούνται δ’ εκ πληθύος συμβεβηκότων κατά το μάλλον ή ήττον ταυτοχρόνων».

Ακόμα αναφέρει ότι στη γενιά των αγωνιστών υπήρξε η αντίληψη ότι ο ξεσηκωμός γενικεύτηκε στις 25 Μαρτίου, όπως προέκυπτε και από διάφορα στοιχεία (φυλλάδια, ποιήματα κ.ά.) και αυτό δεν αμφισβητήθηκε από αγωνιστές που βρίσκονταν εν ζωή.

Πάντως, όπως έγραψαν εφημερίδες της εποχής (εφ. «Αθηνά», φ. 1.4.1839) παρότι «η εορτή αύτη εθεσπίσθη αυτοσχεδίως και απροσδοκήτως» η απόφαση του Οθωνα ικανοποίησε το λαϊκό αίσθημα, ιδιαίτερα επειδή επί 17 χρόνια δεν υπήρξε καμία μέριμνα για να εορταστεί η επέτειος της έναρξης του Αγώνα της Ανεξαρτησίας (εφ. «Η Φήμη», 26.3.1838).

Αυτό φάνηκε και από τη μεγάλη συμμετοχή του λαού στον πρώτο εορτασμό καθώς άρχισαν να καταφθάνουν «αγεληδόν» -κατά εφημερίδα της εποχής- στην πρωτεύουσα οι κάτοικοι των γύρω περιοχών (Μενίδι, Μαρούσι, Μεσόγεια κ.ά.) φορώντας «τας λευκάς των ενδυμασίας, με σημαίας ανυψωμένας, με μουσικάς και με κραυγάς ευθυμίας».

Η επίσημη δοξολογία στον τότε μητροπολιτικό ναό της Αγίας Ειρήνης, στην οδό Αιόλου, ξεκίνησε στις 9 το πρωί με την άφιξη του βασιλικού ζεύγους, που έγινε δεκτό με επευφημίες από το πλήθος αν και τα επόμενα χρόνια γνώρισε και την «παγωμάρα» του λαού.

Από τους ξένους διπλωμάτες βρίσκονταν οι πρέσβεις Αγγλίας, Γαλλίας, Ισπανίας και Σβεκίας (Σουηδίας). Απουσίαζαν ο πρέσβης της Ρωσίας, εξαιτίας της διαταραχής των σχέσεών της με την Ελλάδα, και της Αυστρίας, που θεωρούνταν αναμενόμενο λόγω της εχθρικής στάσης της απέναντι στην Επανάσταση. Εκπληξη προκάλεσε η για αδιευκρίνιστους λόγους απουσία του πρέσβη της Βαυαρίας.

Την αμέσως επόμενη χρονιά ο εορτασμός έγινε «άνω κάτω».

Αρχικά, αναβλήθηκε καθώς η 25η Μαρτίου συνέπιπτε με το Μέγα Σάββατο και διαδόθηκε ότι η γιορτή της ανεξαρτησίας θα γινόταν τη Δευτέρα του Πάσχα. Ομως, ο γραμματέας Εσωτερικών (υπουργός Εσωτερικών) δεν εξέδωσε πρόγραμμα για τη τελετή και ενώ διάφοροι διοικητές του κράτους (νομάρχες), ανάμεσά τους και ο διοικητής Αττικής και ο δήμαρχος Αθηναίων ζητούσαν απ’ αυτόν οδηγίες, δεν έλαβαν απάντηση.

Τελικά, έφτασε η ημέρα και ο Οθωνας με την Αμαλία πήγαν στο ναό Αγίας Ειρήνης με τη συνήθη πομπή τους αλλά οι παρευρεθέντες δημόσιοι υπάλληλοι ήταν λίγοι, διότι η διαταγή για να συγκεντρωθούν δόθηκε αργά το απόγευμα της προηγουμένης και δεν βρέθηκαν όλοι.

Σε αυτόν τον εορτασμό έγινε άλλο ένα ατόπημα, αυτό από την πλευρά του κλήρου, που οι εφημερίδες (εφ. «Αθηνά» φ.1.4.1839) χαρακτήρισαν ως «προσβολή», καθώς οι ιερείς «ούτε εμνημόνευσαν εκείνους υπέρ των οποίων συνήλθον, εκείνους οίτινες εθυσίασαν την ζωήν των υπέρ της πατρίδος και υπέρ αυτής της θρησκείας».

Εορτασμοί με πολιτικά μηνύματα

Από τον επόμενο χρόνο (1840) οι εορτασμοί αρχίζουν να παίρνουν πολιτικό χρώμα. Ετσι, σε κάποιες εφημερίδες (π.χ. «Αιών») διαβάζουμε αρθρογραφία, όπου συνδέεται το μήνυμα του εορτασμού της 25ης Μαρτίου με τη χορήγηση Συντάγματος ενώ αίσθηση προκαλεί, εκείνη τη χρονιά, η απουσία από την επίσημη δοξολογία του «γέρου του Μοριά» Θεόδωρου Κολοκοτρώνη.

Ως δικαιολογία για την ηχηρή απουσία προβλήθηκε, λίγες μέρες αργότερα, ότι ο Κολοκοτρώνης δεν μπόρεσε να παραβρεθεί επειδή το προηγούμενο βράδυ είχε διοργανώσει γλέντι στο σπίτι του με τη συμμετοχή συμπολεμιστών του και δεν μπορούσε το πρωί να βρεθεί στην εκκλησία.

Το 1842 και ενώ ο στρατηγός Μακρυγιάννης, υπέρμαχος της χορήγησης Συντάγματος, έχει δημοσιοποιήσει με επιστολή του στην εφημερίδα «Αιών» (φ.15.3.1842) ότι τέθηκε από την κυβέρνηση του Οθωνα υπό παρακολούθηση, στο πλαίσιο του στολισμού κτιρίων για τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου κυριαρχεί μια μεγάλη αφίσα σ’ ένα ξενοδοχείο, στην οποία αναφέρονται τόποι διαφόρων μαχών της Επανάστασης, με τρόπο ώστε τα αρχικά γράμματά τους να σχηματίζουν τη φράση «ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΒΑΣΙΛΕΥ».

Επίσης, κυκλοφορεί ποίημα του φιλελεύθερου καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεόδωρου Γ. Ορφανίδη με τίτλο «Ο Πρωτομάρτυς Ρήγας και η Ελληνική Επανάστασις», το οποίο «εκίνησε πολύ την προσοχήν», σύμφωνα με εφημερίδες, καταλήγοντας με την παραίνεση για τη χορήγηση Συντάγματος:

«(….) Πλην είθε να μετριασθή αναλγησία τόση,
Κι’ ακτίς τερπνή Συντάγματος τα όρη να χρυσώση,
Κ’ είθε διά του ΟΘΩΝΟΣ να κρατηθή το δάκρυ
Το ήδη ετοιμόρροπον στων οφθαλμών την άκρη». {1}

Την επόμενη χρονιά (1843), που ο εορτασμός γίνεται λίγες μέρες μετά τον θάνατο του Κολοκοτρώνη και μερικούς μήνες πριν αναγκαστεί ο Οθωνας να χορηγήσει Σύνταγμα, φαίνεται ότι μεταξύ μαθητών και ορισμένων φοιτητών του Πανεπιστημίου κυκλοφορεί ένα σατιρικό ποίημα με αποτέλεσμα σε κάποιες μαθητικές συγκεντρώσεις να υπάρξει επέμβαση της Χωροφυλακής.

Επίσης, το 1848, τη χρονιά που συγκλονίζεται η Ευρώπη από δημοκρατικά κινήματα, με στόχο την κατάργηση των παλαιών μοναρχικών δομών και τη δημιουργία ανεξάρτητων εθνικών κρατών, ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου γίνεται ευκαιρία αντιμοναρχικών εκδηλώσεων.

Οπως γράφει, τεκμηριωμένα, ο ιστορικός Τάσος Βουρνάς, έπειτα από ένα συμπόσιο φοιτητών του Πανεπιστημίου και άλλων πολιτών σε ξενοδοχείο ξεκίνησε, γύρω στις 8 το βράδυ, μεγάλη διαδήλωση από το καφενείο «Ωραία Ελλάς», στη διασταύρωση των οδών Ερμού και Αιόλου.

Οι διαδηλωτές φωνάζοντας συνθήματα υπέρ του Συντάγματος, της επαναστατημένης Ιταλίας και της Γαλλίας, κατευθύνθηκαν διά της οδού Ερμού προς την πλατεία Συντάγματος. Εκεί, ξαφνικά, ένα απόσπασμα του ιππικού κρατώντας στα χέρια τα ξίφη τους, επιτέθηκε εναντίον των διαδηλωτών για να τους διαλύσει, προκαλώντας πανικό και τραυματίζοντας διερχόμενους πολίτες.

«Μόλις επλησίασαν εις το τέλος της Ερμαϊκής οδού, όθεν έμελλαν να εισέλθωσιν εις την πλατείαν του Συντάγματος, αίφνης, κατά διαταγήν αξιωματικού τινός του ιππικού, ως λέγεται, περίπολος τις εξ επτά ιππέων επιπίπτει με τα ξίφη κατά του αόπλου πλήθους. Καταπατούνται οι άνθρωποι ένεκα της ταραχής, θέλοντες να φύγουν. Πολλοί έπαθον [τραυματίστηκαν] κυρίως και μάλιστα γυναίκες και παιδία. Η διαγωγή αύτη των ιππέων επροξένησεν εντύπωσιν δυσάρεστον», έγραφε η εφημερίδα «Καρτερία». {2}

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1861, και ενώ έχει αρχίσει να «φουντώνει» το αντιοθωνικό κίνημα, ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου παίρνει, για μια ακόμα φορά, έντονο πολιτικό χρώμα.

Το πρωί, ο Οθωνας κατά την άφιξη του στην εκκλησία, έρχεται αντιμέτωπος με την ψυχρή υποδοχή του πλήθους. Οι εφημερίδες γράφουν ότι ο λαός υποδέχτηκε το βασιλικό ζεύγος «εν πλήρη ησυχία και σιγή». {3}

Το γαλλικό περιοδικό «Ιλουστρασιόν» σε ανταπόκρισή του από την Αθήνα γράφει ότι ο Οθωνας «ήτο ωχρότατος και το βλέμμα του εφαίνετο αναζητούν κανέν φιλικόν πρόσωπον εν τω μέσω του σιωπηλού παρά την συνήθειάν του λαού».

Μετά την επιστροφή του στα ανάκτορα ο Βαυαρός, κάνοντας μια απέλπιδα προσπάθεια ν’ αντιστρέψει το κλίμα, στέλνει απεσταλμένο στον ναύαρχο Κωνσταντίνο Κανάρη, προτείνοντάς του ισόβια επιχορήγηση 12.000 δραχμών και τη παρασημοφόρησή του με τον Μεγαλόσταυρο του Σωτήρος.

«Ο ήρως των Ψαρρών τον εδέχθη με το μειδίαμα εις τα χείλη.

Πήγαινε να είπης εις τον Κύριον -του είπεν- ότι ο Κανάρης δεν δύναται να δεχθή τίποτε, από εξουσίαν, η οποία εις μεν το εσωτερικόν επεβουλεύθη την ελευθερίαν, εις δε το εξωτερικόν έχει διακυβεύσει την αξιοπρέπειαν της χώρας…

«Είμαι πτωχός, αλλ’ έχω πεποίθησιν εν τω μέλλοντι εις την αγαπητήν μου Ελλάδα. Το Εθνος μιαν ημέραν θα τείνη την χείραν εις την σύζυγον και τα τέκνα, τα οποία αφήνω εις την ανέχειαν.

»Μόλις η είδησις αυτή διεδόθη ανά την πόλιν, πλήθος αμέτρητον διήλθε κάτω από τα παράθυρα του Κανάρη, ο οποίος ηναγκάσθη να εξέλθη εις τον εξώστην του πενιχρού οικίσκου του, διά να ευχαριστήση εκείνους που τον ανευφήμουν ως ελευθερωτήν του Εθνους». {4}

Το ίδιο βράδυ περίπου 200 νέοι αφού έψαλαν τον «Υμνο στην Ελευθερία» έκαναν διαδήλωση στην Αθήνα μέχρι που περικυκλώθηκαν από απόσπασμα του πεζικού και του ιππικού και αναγκάστηκαν να διαλυθούν.

Κατά τη φιλορωσική εφημερίδα «Αιών», οι διαδηλωτές κατευθύνθηκαν ειρηνικά προς τη φωταγωγημένη ρωσική πρεσβεία, φωνάζοντας συνθήματα υπέρ της Ρωσίας, ενώ σύμφωνα με το γαλλικό περιοδικό «συνεκροτήθησαν εν Αθήναις ζωηραί και θορυβωδέσταται διαδηλώσεις, εχθρικαί προς το καθεστώς και την εξουσίαν».

«Το μυστικό δείπνο της Ανεξαρτησίας»

Το αξιοσημείωτο ήταν εκείνη την ημέρα στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις, ακόμα και του εξωτερικού, όπου υπήρχαν ελληνικές κοινότητες, όπως π.χ. στο Λονδίνο, η πραγματοποίηση συμποσίων, στα οποία οι συνδαιτυμόνες «διατύπωσαν υπέρ της εθνικής αποκαταστάσεως ευχάς και ιδέας» και τόνισαν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί «να υποφέρη αγογγύστως την καταπάτησιν των συνταγματικών θεσμών».

Στην ουσία επρόκειτο για προπαρασκευή αντιοθωνικών κινήσεων. Γι’ αυτό η εφημερίδα «Αιών», που στήριζε αυτή την πλευρά, ζητούσε «μη πιστεύση η κυβέρνησις ότι διά των διωγμών, των φυλακίσεων, των ειργμών και του φόβου δύναται να έλθη εις ευάρεστον και σωτήριον αυτής αποτέλεσμα».

Πάντως, δύο μήνες αργότερα, θ’ ακολουθήσει κύμα συλλήψεων στρατιωτικών και πολιτών.

Στην Αθήνα, το ένα συμπόσιο έγινε στο ξενοδοχείο «Αμερική» και συμμετείχαν δικηγόροι και έμποροι και το άλλο, στο ξενοδοχείο «Παρνασσός», που βρισκόταν απέναντι από την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, στην οδό Αιόλου και συμμετείχαν κυρίως φοιτητές του Πανεπιστημίου και κάποιοι καθηγητές, σίγουρα ο καθηγητής Βοτανικής και ποιητής Θεόδωρος Γ. Ορφανίδης.

Το φοιτητικό συμπόσιο έγινε αντικείμενο εκτενούς ρεπορτάζ στο περιοδικό «Ιλουστρασιόν», όπου χαρακτηρίστηκε ως το «μυστικό δείπνο της Ανεξαρτησίας».

Στην αίθουσα υπήρχαν ελληνικές σημαίες περιστοιχισμένες από την αγγλική, τη γαλλική και τη ρωσική, ενώ υπήρχε και μια μεγάλη σημαία της Ιταλίας, που τότε αγωνιζόταν για την ανεξαρτησία της.

Αίσθηση, όμως προκάλεσε η τοποθέτηση σε ένα βάθρο προτομών των Κολοκοτρώνη, Μιαούλη και Κουντουριώτη, οι οποίες είχαν σκεπαστεί με μαύρο πανί, σε ένδειξη πένθους για τη συμμετοχή των παιδιών τους στην κυβέρνηση του Οθωνα με πρωθυπουργό τον Αθαν. Μιαούλη. Αντίθετα, ανάμεσα σε εικόνες ηρώων της Επανάστασης υπήρχε ανθοστολισμένη και μια εικόνα του ήρωα του Ιταλικού πολέμου της ανεξαρτησίας Τζουζέπε Γκαριμπάλντι.

Τον επόμενο χρόνο έγινε η έξωση του Οθωνα από την Ελλάδα…


Πηγές:

{1} Η έκδοση του ποιήματος έγινε «εκ της τυπογραφίας Π.Κ. Παντελή», στην Αθήνα το 1842. Το φυλλάδιο σε ψηφιακή μορφή προέρχεται από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη «Ανέμη» του Πανεπιστημίου Κρήτης
{2} Τάσος Βουρνάς, Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας, τόμος Α΄, εκδόσεις Πατάκη, σελ. 320-321
{3} εφ. «Αιών» φ. 29.3.1861, από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων
{4} εφ. «Ελληνικός Ταχυδρόμος» φ. 25.3.1927, από την Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων

Πηγή
Author: Σταύρος Μαλαγκονιάρης

spot_img
spot_img
spot_img
spot_img

Σχετικα Αρθρα

Η δική μου αποτίμηση των χθεσινών εκλογών

Οι σχεδόν 215.000 πολίτες που συμμετείχαμε χτες στις εκλογές...

Μας ξαγρυπνά το όνειρο

Η ζωή μας είναι γεμάτη από όνειρα, όνειρα που...

Συλλήψεις υπουργών στον Νίγηρα, εκκενώνουν Γάλλοι και Ιταλοί

Ραγδαίες εξελίξεις μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα στον Νίγηρα, που...

Απίστευτη αναλγησία από την μνημονιακότερη Κυβέρνηση …

Τους τελευταίους μήνες αυτή η υποταγμένη, μνημονιακότερη  κυβέρνηση των...