Από θεσμοθετημένους πόρους που ήδη σωρεύονται για τους σκοπούς της αντιμετώπισης των συνεπειών της δημογραφικής γήρανσης στο ασφαλιστικό σύστημα (ΑΚΑΓΕ), από τον κρατικό προϋπολογισμό και από το «μέρισμα ανάπτυξης» θα καλυφθεί το κόστος της μεταρρύθμισης των επικουρικών συντάξεων, διαβεβαιώνει ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Παναγιώτης Τσακλόγλου.
Με συνέντευξή του στην «Εφ.Συν.» προαναγγέλλει διάλογο πριν από την κατάθεση της μεταρρύθμισης στη Βουλή το πρώτο δίμηνο του ’21 και αποδίδει τον τεράστιο όγκο των εκκρεμών συντάξεων στα προβλήματα της ενοποίησης Ταμείων στον ΕΦΚΑ η οποία είχε περισσότερο εικονικό χαρακτήρα.
● Αναλαμβάνοντας τα καθήκοντά σας είχατε δηλώσει ότι όταν ανακοινώθηκε η υφυπουργοποίησή σας, άλλοι έλεγαν «καλή επιτυχία» και άλλοι «καλό κουράγιο». Μάλιστα τότε δηλώσατε ότι κατανοείτε και τους μεν και τους δε γιατί από τη φύση του πρόκειται για ένα «δύσκολο» υπουργείο. Τρεις μήνες μετά ποια είναι η σοβαρότερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε μέχρι σήμερα;
Τα υπουργικά καθήκοντα είναι από τη φύση τους συνδεδεμένα με την αντιμετώπιση προκλήσεων. Σε μια εποχή πρωτόγνωρης παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης, οι προκλήσεις αυτές αποκτούν άλλες διαστάσεις, πιο φορτισμένες. Το αντικείμενο του υπουργείου Εργασίας είναι από τη φύση του «δύσκολο». Πρέπει διαρκώς να ισορροπείς και να βρίσκεις τη χρυσή τομή ανάμεσα στα αιτήματα του σήμερα και τις ανάγκες τού αύριο, στην ανάγκη να στηρίζεις τα εισοδήματα των εργαζομένων και των συνταξιούχων, μέσα στο στενό δημοσιονομικό πλαίσιο και υπολογίζοντας ταυτόχρονα τις επιπτώσεις στα εισοδήματα των μελλοντικών εργαζομένων και συνταξιούχων, αλλά και στις προοπτικές ανάπτυξης της οικονομίας. Αυτά τα διλήμματα φαίνονται πολύ πιο πιεστικά στον τομέα ευθύνης μου, δηλαδή αυτόν των κοινωνικών ασφαλίσεων.
Το ασφαλιστικό είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την εθνική οικονομία και την προοπτική όλων μας. Αυτό μου φαίνεται αυτονόητο, αλλά για πολλούς συμπολίτες μας δεν είναι. Συχνά όσο πιο σύνθετα είναι τα ζητήματα τόσο πιο απλουστευτικές είναι οι λύσεις που προτείνονται από ορισμένες πλευρές στον δημόσιο διάλογο, ενώ επίσης συχνά κοινή συνισταμένη αυτών των «λύσεων» είναι η διατήρηση του status quo και –τολμώ να πω– ακόμα και μια φοβική στάση απέναντι σε οποιαδήποτε αλλαγή.
Πέρα από αυτά, στη σημερινή συγκυρία, σοβαρές δυσκολίες έχουν ανακύψει με την καθημερινή διαχείριση των συνεπειών της πανδημίας. Νομίζω, όμως, ότι αν δούμε τα συγκριτικά αποτελέσματα μελετών όπως αυτές του ΟΟΣΑ, η Ελλάδα έχει αντιμετωπίσει τις προκλήσεις στους τομείς ευθύνης του υπουργείου Εργασίας με αρκετά μεγάλη επιτυχία.
● Ως υφυπουργός αρμόδιος για θέματα Κοινωνικής Ασφάλισης γνωρίζετε ότι οι εκκρεμότητες για όλες τις κατηγορίες συντάξεων προσεγγίζουν τις 300 χιλιάδες. Πώς θα λυθεί το πρόβλημα;
Πράγματι, αυτό είναι ένα χρόνιο πρόβλημα και κανείς δεν μπορεί να είναι ικανοποιημένος με τις παρατηρούμενες καθυστερήσεις. Η σταδιακή ενοποίηση όλων των φορέων κοινωνικής ασφάλισης που επιχειρήθηκε την προηγούμενη δεκαετία και κατέληξε στην ίδρυση του ΕΦΚΑ ήταν μια κίνηση προς τη σωστή κατεύθυνση. Ομως, τελικά, και λυπάμαι που το λέω, η ενοποίηση δεν είχε προχωρήσει παρά μόνο σε επίπεδο «ταμπέλας» στις εισόδους των υποκαταστημάτων, ενώ από κάτω επικρατούσε απορύθμιση.
Οι κανόνες των Ταμείων που συγχωνεύτηκαν στον ΕΦΚΑ κάθε άλλο παρά ενιαίοι ήταν και οι νομοθετικές αλλαγές της τελευταίας δεκαετίας περιέπλεξαν την κατάσταση ακόμα περισσότερο. Σε πολλές περιπτώσεις οι κανόνες δεν εφαρμόστηκαν καθόλου ή εφαρμόστηκαν με στρεβλό τρόπο, όπως στην περίπτωση των παράλληλων και διαδοχικών συντάξεων. Και το ΣτΕ έκρινε προβλέψεις του νόμου 4387/2016 αντισυνταγματικές, κάτι στο οποίο προσαρμοστήκαμε ταχύτατα. Τέλος, ούτε οι νέες τεχνολογίες είχαν χρησιμοποιηθεί επαρκώς ώστε να επιταχυνθεί η απονομή συντάξεων.
Σήμερα και με πολύ αντίξοες συνθήκες διορθώνουμε τα κακώς κείμενα. Τα θέματα της αντισυνταγματικότητας αποκαταστάθηκαν, προχωράμε στη λειτουργία του ΕΦΚΑ ως ενιαίου φορέα, με απλούς, σαφείς και οριζόντιους κανόνες υπαγωγής και παροχών και ταυτόχρονα, στον ΕΦΚΑ συντελείται σημαντική πρόοδος στην ψηφιοποίηση της ασφαλιστικής ιστορίας και την παραμετροποίηση των υφιστάμενων κανόνων ώστε σταδιακά να καταλήξουμε στη γρήγορη, ψηφιακή απονομή των συντάξεων. Εν πάση περιπτώσει, η εκκαθάριση των εκκρεμοτήτων αποτελεί βασική προτεραιότητα της διοίκησης του ΕΦΚΑ και προς αυτή την κατεύθυνση έχουν γίνει μεγάλες προσπάθειες, παρά τα προβλήματα που εκ των πραγμάτων θέτει η κρίση της πανδημίας στη λειτουργία του οργανισμού.
● Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η μέση σύνταξη (κύρια και επικουρική) είναι 930 ευρώ. Σας ικανοποιεί αυτό το επίπεδο συντάξεων;
Κυρία Κοψίνη, μη λησμονούμε ότι το σημερινό συνταξιοδοτικό σύστημα είναι σχεδόν αποκλειστικά διανεμητικό. Δηλαδή, το ύψος των συντάξεων σχετίζεται άμεσα με το ύψος του μέσου μισθού. Σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, ο μέσος μισθός πλήρους απασχόλησης ύστερα από εισφορές κοινωνικής ασφάλισης είναι λίγο πάνω από 1.000 ευρώ τον μήνα, επίπεδο το οποίο σίγουρα δεν είναι ικανοποιητικό, αν λάβουμε υπόψη ότι αναφερόμαστε σε εργαζομένους παραγωγικής ηλικίας που έχουν παιδιά να αναθρέψουν και επιβαρύνονται με σημαντικά οικογενειακά βάρη.
Η μέση σύνταξη δεν είναι παρά αντανάκλαση των σχετικά χαμηλών μισθών. Δεν μπορείς να έχεις ικανοποιητικές συντάξεις χωρίς να έχεις ικανοποιητικούς μισθούς. Το κλειδί για την ευημερία και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου είναι η οικονομική ανάπτυξη. Αυτή θα φέρει περισσότερες και καλύτερα αμειβόμενες δουλειές που θα υποστηρίξουν με τη σειρά τους υψηλότερες συντάξεις. Παρεμπιπτόντως, ακριβώς αυτόν τον διττό στόχο έχει η επιχειρούμενη μεταρρύθμιση της επικουρικής ασφάλισης. Σχεδιάζουμε ένα ασφαλιστικό που θα δρα ως μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας, δηλαδή ένα ασφαλιστικό σύστημα με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον προς όφελος τόσο των εργαζομένων όσο και των συνταξιούχων.
Παράλληλα, όμως, θα είναι και ένα σύστημα που θα διασφαλίζει καλύτερη επάρκεια των μελλοντικών επικουρικών συντάξεων για τους νέους εργαζομένους, σε σχέση με αυτό που έχουμε σήμερα. Με λίγα λόγια, μιλάμε για μια μεταρρύθμιση με το βλέμμα στους νέους ασφαλισμένους και στην ανάπτυξη.
● Συμφωνείτε με την πρόταση της έκθεσης Πισσαρίδη, το επίπεδο της συνταξιοδοτικής δαπάνης από το 15,6% του ΑΕΠ (25,5 δισ. ευρώ) που είναι σήμερα να μειωθεί στο 12% (19,6 δισ.);
Κατ’ αρχάς, ο στόχος και της έκθεσης Πισσαρίδη είναι ισχυρότερη και υγιέστερη οικονομία, υψηλότεροι μισθοί και ικανοποιητικότερες συντάξεις. Η έκθεση δεν κάνει λόγο για άμεση μείωση του ποσοστού των συντάξεων στο ΑΕΠ.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, μετά τις περικοπές του νόμου 4387/2016 (νόμος Κατρούγκαλου) και παρά τις αυξήσεις που προέκυψαν από τον νόμο 4670/2020 (νόμος Βρούτση), χωρίς καμία αλλαγή στην υφιστάμενη νομοθεσία η συνταξιοδοτική δαπάνη υπολογίζεται ότι θα αποκλιμακωθεί στο 13,1% του ΑΕΠ το 2030 και στο 12% το 2060. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα έχουμε μείωση των συντάξεων σε πραγματικούς όρους. Απλώς, οι συντάξεις θα αυξάνονται βραδύτερα από το ΑΕΠ.
Αλλωστε, χαμηλότερη από 12% του ΑΕΠ είναι η δαπάνη για συντάξεις σε χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία, η Ολλανδία και η Γερμανία, στις οποίες πολύ θα θέλαμε να μοιάζουμε τόσο ως προς τις συντάξεις όσο και ως προς την οργάνωση του κοινωνικού τους κράτους.
● Ο πρωθυπουργός σάς ανέθεσε την ευθύνη να καταρτίσετε το σχέδιο μεταρρύθμισης των επικουρικών συντάξεων. Πότε θα κατατεθεί στη Βουλή;
Εργαζόμαστε ούτως ώστε το σχετικό νομοσχέδιο να κατατεθεί στη Βουλή κατά το πρώτο τρίμηνο του 2021 και να συνοδεύεται από αναλογιστική μελέτη, μελέτη των μακροοικονομικών επιπτώσεων της μεταρρύθμισης και ανάλυση βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους. Φυσικά και θα συζητήσουμε τόσο με τους κοινωνικούς εταίρους όσο και με τους εκπροσώπους όλων των κομμάτων. Επίσης, παρότι η πανδημία δυσκολεύει αφάνταστα την άμεση επικοινωνία, θα ήθελα να ενημερώσω τόσο προκατόχους μου όσο και εκπροσώπους επιστημονικών σωματείων αλλά και ειδικούς που έχουν ασχοληθεί κατά καιρούς με το ασφαλιστικό ζήτημα στη χώρα μας. Κανείς δεν θα αιφνιδιαστεί. Νομίζω ότι θα συμφωνήσετε πως η δημοκρατία τρέφεται από τον δημόσιο διάλογο και την ανταλλαγή τεκμηριωμένων επιχειρημάτων, ενώ προϋπόθεση κάθε σοβαρής αλλαγής για το μέλλον της χώρας είναι ο ειλικρινής και νηφάλιος διάλογος.
Πάντως, θα ήθελα να τονίσω ότι η σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος δεν συνδέεται με περικοπές, ενώ ο νέος νόμος για την επικουρική σύνταξη δεν θα επηρεάζει τις κύριες συντάξεις. Ο νόμος αλλάζει το σύστημα της επικουρικής ασφάλισης προς όφελος των νέων εργαζομένων, χωρίς να θίγει τις συντάξεις των νυν συνταξιούχων.
Με βάση την εμπειρία των μακροχρόνιων αποδόσεων κεφαλαιοποιητικών συστημάτων άλλων χωρών, αναμένουμε ότι με την προτεινόμενη μεταρρύθμιση οι νέες επικουρικές συντάξεις θα είναι αρκετά υψηλότερες από αυτές που χορηγεί σήμερα το διανεμητικό σύστημα.
● Πότε ολοκληρώνονται οι μελέτες, αναλογιστική, μακροοικονομική και βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους;
Το χρονοδιάγραμμά μας προβλέπει ολοκλήρωση αυτών των μελετών μέσα στο επόμενο δίμηνο, ώστε να κατατεθούν μαζί με το σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή, και αυτό συνιστά καινοτομία στα κοινοβουλευτικά μας χρονικά.
● Ενα ερώτημα που προκύπτει είναι το κόστος μετάβασης από το διανεμητικό σύστημα που ισχύει σήμερα στο νέο κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Εχετε καταλήξει στο ύψος του κόστους;
Προφανώς, η εκτίμηση του κόστους θα προκύψει από τις παραπάνω μελέτες. Το κόστος αυτό οφείλεται στο ότι οι συντάξεις του υφιστάμενου συστήματος δεν θα γνωρίσουν καμία περικοπή, αλλά θα καταβάλλονται ως εάν οι εισφορές των νέων συνταξιούχων κατευθύνονταν στο παλαιό σύστημα. Ομως, πρέπει να τονιστεί εμφατικά ότι το κόστος αυτό, που θα προκύψει από την αναλογιστική μελέτη, είναι το «ακαθάριστο» κόστος της μετάβασης.
Σε σημαντικό βαθμό, οι πόροι του νέου Ταμείου θα επενδυθούν στην εγχώρια οικονομία και θα δώσουν ώθηση στις επενδύσεις. Αυτές, με τη σειρά τους, οδηγούν σε υψηλότερους ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης, υψηλότερα επίπεδα απασχόλησης, υψηλότερους μισθούς και, συνακόλουθα, υψηλότερα φορολογικά έσοδα και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Μην ξεχνάτε ότι με κάθε μονάδα αύξησης του ΑΕΠ, τα δημόσια έσοδα αυξάνονται κατά κάτι περισσότερο από 0,5%. Μόνο όταν αφαιρεθούν αυτά τα έσοδα από το «ακαθάριστο» κόστος μετάβασης προκύπτει το καθαρό κόστος, το οποίο σε βάθος χρόνου είναι αρνητικό – δηλαδή τα οφέλη υπερκαλύπτουν το κόστος.
Επιπρόσθετα, το υψηλότερο ΑΕΠ επηρεάζει αρνητικά τον λόγο χρέους/ΑΕΠ και, επομένως, θετικά, τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους.
● Πώς και από ποιον θα καταβληθεί αυτό το κόστος;
Λογιστικά, το κόστος αυτό θα καλυφθεί από θεσμοθετημένους πόρους που ήδη σωρεύονται για τους σκοπούς της αντιμετώπισης των συνεπειών της δημογραφικής γήρανσης στο ασφαλιστικό σύστημα (ΑΚΑΓΕ), αλλά και τον κρατικό προϋπολογισμό. Ομως, στην πράξη, εκτιμώ ότι οι εκπονούμενες μελέτες θα δείξουν πως ένα πολύ μεγάλο μέρος του κόστους θα καλυφθεί από το «μέρισμα ανάπτυξης» που θα προκύψει από την επιτάχυνση της αναπτυξιακής διαδικασίας.
«Είναι υπό συζήτηση αν το νέο επικουρικό θα ενταχθεί ή όχι στον ΕΦΚΑ»
● To νέο Ταμείο επικούρησης θα είναι δημόσιο και αυτοτελές ή θα αποτελεί διεύθυνση του ΕΦΚΑ;
Αρχικά να ξεκαθαρίσουμε ότι το νέο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης θα είναι δημόσιο. Η απόφαση λειτουργίας του εντός ή εκτός του e-ΕΦΚΑ είναι σαφώς ένα θέμα προς συζήτηση, αλλά, θα τολμούσα να πω, περισσότερο επιχειρησιακής φύσης. Για παράδειγμα, από τη μία μεριά, το πλεονέκτημα ένταξης του νέου Ταμείου στον e-ΕΦΚΑ θα ήταν ότι όλο το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης θα βρίσκεται κάτω από την ίδια στέγη.
Από την άλλη μεριά, ένα πολύ σοβαρό μειονέκτημα είναι ότι ο e-ΕΦΚΑ δεν έχει εμπειρία διαχείρισης κεφαλαίων, ειδικά του ύψους των προς επένδυση κεφαλαίων που αναμένεται να συγκεντρώσει σταδιακά το νέο Ταμείο. Επαναλαμβάνω, όμως, ότι αυτό είναι περισσότερο ένας επιχειρησιακός προβληματισμός. Αυτό που είναι, ωστόσο, κρίσιμο σε κάθε περίπτωση είναι να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή ανεξαρτησία στη διαχείριση των πόρων του νέου Ταμείου, μακριά από πολιτικές παρεμβάσεις.
Πηγή
Author: Χριστίνα Κοψίνη
