Θεατές μπροστά στην ωμή βία

Μοιραστειτε το

Το πέρασμα στη βίαιη πράξη λαμβάνει τη μορφή απάντησης σε μια ταπείνωση, μέρος μιας γενικότερης απόγνωσης σε μια κοινωνία που δεν δίνει νόημα, ασφάλεια και αγάπη.

Γιατί τόσα θυμικά ξεσπάσματα, βιαιοπραγίες και βωμολοχίες; Για ποιο λόγο έχουμε την τάση να επιρρίπτουμε την ευθύνη στον εξωτερικό κόσμο για την αταξία τού είναι μας; Γιατί δύο ανήλικοι απαντούν με άγριο ξυλοδαρμό σε ένα κάλεσμα προσβλητικό ή μη για την τήρηση του γράμματος του νόμου;

Η επιθετικότητα είναι -σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία- εγγεγραμμένη βαθιά στο είναι του υποκειμένου. Δομεί, δηλαδή, τον ψυχισμό μας. Κι όμως, αν υπάρχει κάτι που δεν έχει γίνει ακόμα αντικείμενο ενδελεχούς θεωρητικής επεξεργασίας αυτό είναι η βία.

Το παρατηρεί η σπουδαία πολιτική φιλόσοφος Χάνα Αρεντ στο «Περί βίας», όπου εμβαθύνει στο θέμα των σχέσεων εξουσίας και βίας, που είχε ήδη θέσει στην «Ανθρώπινη Κατάσταση».

Η εικόνα ωμής βίας στο μετρό με τους δύο εφήβους να ξυλοκοπούν άγρια τον σταθμάρχη, μας υπενθύμισε πως η βία της καθημερινής ζωής δεν αφορά μόνο τις κοινωνίες σε πόλεμο.

Επιβεβαιώνοντας την πεποίθηση της Αρεντ πως « η λατρεία της βίας δεν περιορίζεται σε μικρές μειοψηφίες πολεμοκάπηλων και εξτρεμιστών, ενώ η δημόσια αποστροφή για τη βία που ακολούθησε τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εξανεμίστηκε σταδιακά».

Ισως γιατί, όπως υποστήριζε ο Σίγκμουντ Φρόιντ, ο άνθρωπος είναι ευτυχισμένος όταν ικανοποιεί τις σεξουαλικές και επιθετικές του ενορμήσεις, με αποτέλεσμα ο πολιτισμός να είναι αυτός που δημιουργεί την ηθική συνείδηση θέτοντας τη συνθήκη που θα ωθήσει το άτομο να παραιτηθεί από την ικανοποίηση των ενορμήσεων μέσα από τη μετουσίωσή τους σε ωφέλιμες για την κοινωνία πρακτικές.

Μήπως τότε δεν έχουμε έναν πολιτισμό, ικανό να γίνει το αυτοάνοσο της ενόρμησης του θανάτου, της ροπής στο αρνητικό;

Το περιστατικό ωμής βίας στο μετρό, με τους δύο εφήβους να απαντούν με γρονθοκοπήματα και κλοτσιές «σε μια προσβολή τιμής» -όπως επικαλέστηκε ο συνήγορος υπεράσπισής τους-, αναδεικνύει τη μετάλλαξη κοινωνικού δεσμού, σε μια χώρα όπου ο κανόνας αντιμετωπίζεται ως ο νόμος του Αλλου, όπου το κύριο σημαίνον δεν είναι αξιόπιστο ώστε να εξασφαλίσει τη συγκατάθεση όλων στην υποταγή στον πολιτικό και κοινωνικό δεσμό, όπου το ίδιο το κράτος δείχνει ενίοτε να μη σέβεται τον δημοκρατικό θεσμό, δεδομένου πως συχνά ο νόμος που ψηφίζεται δεν εφαρμόζεται και πάντα υπάρχει «ένας γνωστός κάθε ελληνικής οικογένειας για να ξελασπώσει την όποια κατάσταση διά της μη νομίμου οδού».

Γι’ αυτό οφείλουμε να διεισδύουμε στην κοινωνική και πολιτισμική πολλαπλότητα και παραγωγικότητα της βίας, να διερευνήσουμε την έννοια της επιθετικότητας και να της προσδώσουμε επιστημονικότητα.

Η επιθετική ενόρμηση, σύμφυτη με την κοινωνικοποίηση κάθε ατόμου, βρίσκεται στην αρχή κάθε εγκληματικής πράξης. Δεν αρκεί, ωστόσο, για την πραγμάτωσή της. Γνωρίζουμε, δηλαδή, πως η βία ως ενδογενής ροπή πηγάζει από την ορμή κατακυριάρχησης και πως η πολιτισμική εξέλιξη του ανθρώπινου είδους -βάσει της φροϊδικής θεωρίας- είναι εκείνη που προστατεύει την ανθρώπινη συμβίωση από τη βλάβη μέσω της ανθρώπινης ενόρμησης για καταστροφή.

Αυτό σημαίνει πως η διάρρηξη των διαγενεακών δεσμών, είτε σε διαπροσωπικό είτε σε θεσμικό επίπεδο, έχει προηγηθεί της διολίσθησης στη βία. Το πέρασμα στη βίαιη πράξη λαμβάνει τη μορφή απάντησης σε μια ταπείνωση, μέρος μιας γενικότερης απόγνωσης σε μια κοινωνία που δεν δίνει νόημα, ασφάλεια και αγάπη. Και το υποκείμενο της βίας αντλεί απόλαυση από την πράξη του.

Η επιθετικότητα σχετίζεται, εξάλλου, με τον ναρκισσιστικό τρόπο ταύτισης και αυξάνεται -τόσο σε συχνότητα όσο και σε ένταση- όσο απουσιάζουν οι πρακτικές ικανοποίησης του ιδεώδους του εγώ, δηλαδή, οι πρακτικές που συγκροτούν τις συνθήκες που συντελούν στη συνάρθρωση του κοινωνικού ιστού.

Είναι σύνηθες, όταν υπάρχει κοινωνική βιοπολιτική δυσφορία, να επιζητάμε -σε συνειδητό ή ασυνείδητο επίπεδο- την απόλαυση που γεννά η εμπειρία άσκησης της βίας. Με όλες της τις μορφές.

Και στην ελληνική κοινωνία, εδώ και καιρό ο κοινωνικός δεσμός αναπλάθεται με έναν τρόπο σχεδόν στρατοπεδικό, ενώ επιβάλλεται ένα νέο είδος σχετίζεσθαι και καινούργιοι τρόποι παράδοσης του ανθρώπου στην ανυπαρξία.

Ο σύγχρονος άνθρωπος έρχεται ολοένα και περισσότερο αντιμέτωπος με τη ρωγμή του και προβαίνει με μεγαλύτερη ευκολία σε πράξεις που κάνουν την αλυσίδα με τον έξω κόσμο να διαρραγεί. Οπως τα δύο ανήλικα αδέλφια, που απολαμβάνουν όχι μόνο τη βίαιη πράξη αλλά και την συν-κάλυψη της οικογένειας, δηλαδή ενός κοινωνικού θεσμού.

Είναι γεγονός πως η επιθετικότητα δεν μπορεί να εξαλειφθεί από τον άνθρωπο. Μπορεί όμως να μετουσιωθεί σε πράξη εξανθρώπισης μέσα από ένα περιβάλλον αρκούντως προστατευτικό και όχι άκρως επιτρεπτικό.

Ο Γάλλος φιλόσοφος και ψυχαναλυτής Φελίξ Γκουαταρί έγραφε πως η πολιτική και οι ασύνειδες διαμορφώσεις είναι άρρηκτα δεμένες, ενώ κάθε πολίτευμα αντιστοιχεί σε έναν τύπο ψυχικής διαμόρφωσης.

Σε ποιον τύπο ψυχικής διαμόρφωσης αντιστοιχεί το δικό μας πολίτευμα και κατ’ επέκταση η δική μας κοινωνία;

Οι απαντήσεις θα πρέπει να αναζητηθούν στον τρόπο που εγγραφόμαστε στον κοινωνικό δεσμό, στους όρους με τους οποίους εγκαθιδρύεται η σχέση με τον κοινωνικό Αλλο και, εν συνεχεία, στη σχέση κοινωνικής παθογένειας και υποκειμενικής (ψυχο)παθολογίας.

Με δεδομένο πως η βία, η οποία δεν απουσιάζει από καμία κοινωνία, εκφράζει πάντα κάποια μορφή σχέσης με τον Αλλο, ενώ χρειάζεται πάντα κοινό για την επιβεβαίωση της δύναμής της.

Υπάρχει, λοιπόν, η βία που είδαμε. Και η βία που δεν βλέπουμε. Οπως υπάρχουν πολλές μορφές βίας, ακόμα και στο εσωτερικό του ίδιου πολιτισμού.

Το «βίαιο πέρασμα στην πράξη» έγινε για ακόμα μια φορά θέαμα. Και εμείς ήμασταν και πάλι θεατές και συνεπώς κατά κάποιον τρόπο συνένοχοι… Αν υπάρχει, ωστόσο, κάτι που συνιστά παραίτηση από την επιθετικότητα αυτό είναι ο διάλογος, όπως σημείωνε ο Ζακ Λακάν.

Πηγή
Author:

spot_img
spot_img
spot_img
spot_img

Σχετικα Αρθρα

Η δική μου αποτίμηση των χθεσινών εκλογών

Οι σχεδόν 215.000 πολίτες που συμμετείχαμε χτες στις εκλογές...

Μας ξαγρυπνά το όνειρο

Η ζωή μας είναι γεμάτη από όνειρα, όνειρα που...

Συλλήψεις υπουργών στον Νίγηρα, εκκενώνουν Γάλλοι και Ιταλοί

Ραγδαίες εξελίξεις μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα στον Νίγηρα, που...

Απίστευτη αναλγησία από την μνημονιακότερη Κυβέρνηση …

Τους τελευταίους μήνες αυτή η υποταγμένη, μνημονιακότερη  κυβέρνηση των...