Η ώρα της αλήθειας για τις σχέσεις Ε.Ε. – Ερντογάν

Σχεδόν όλο τον προηγούμενο χρόνο ο Τούρκος πρόεδρος Τ. Ερντογάν απευθυνόταν προς την Ε.Ε. με ύβρεις και απειλές, ενώ οι κυβερνητικοί και κομματικοί αξιωματούχοι επιδίδονταν σε μια άνευ προηγουμένου πλειοδοσία αρνητικών χαρακτηρισμών. Ο νέος χρόνος, ως εκ θαύματος, έκανε την τουρκική ηγεσία να αλλάξει στάση και ενώ την έβλεπε σαν «αποτυχημένη Ενωση σε αποδρομή», τώρα δηλώνει ότι «το μέλλον της Τουρκίας είναι στην Ευρώπη».

Από το 2016 οι σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας διέρχονται φάση συνεχούς επιδείνωσης, χρόνια πριν από την έκρηξη της τουρκικής προκλητικότητας στην Ανατολική Μεσόγειο εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου. Στην επόμενη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. στα τέλη Μαρτίου οι ευρω-τουρκικές σχέσεις θα τεθούν εκ νέου στο τραπέζι, καθώς η επανεκκίνηση των διερευνητικών συνομιλιών Ελλάδας-Τουρκίας και η επικείμενη άτυπη πενταμερής για το Κυπριακό δημιουργούν τυπικά το πλαίσιο επαναπροσέγγισης της Ευρώπης με την Αγκυρα.

Εντούτοις οι διερευνητικές ελληνοτουρκικές επαφές από τη φύση της διαδικασίας δεν ορίζουν τη συνέχεια του διαλόγου για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών και κατ’ επέκταση την τήρηση από την τουρκική πλευρά των διεθνών κανόνων και των ευρωπαϊκών αρχών. Επιπλέον το πρόβλημα στις ευρω-τουρκικές σχέσεις δεν περιορίζεται στην προκλητικότητα της Αγκυρας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, σε διμερείς διαφορές όπως επιμένει να το παρουσιάζει η τουρκική διπλωματία, αλλά αγγίζει ακόμη και τις θεμελιώδεις σταθερές της Ε.Ε., τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου.

Λίγες ημέρες πριν υποδεχτεί στις Βρυξέλλες τον Τούρκο ΥΠΕΞ, Μ. Τσαβούσογλου, ο εκπρόσωπος Εξωτερικών της Ε.Ε. Ζ. Μπορέλ μιλώντας στην Ευρωβουλή παραδέχτηκε ότι η Τουρκία «θα πρέπει να σημειώσει επειγόντως πρόοδο στον σεβασμό των θεμελιωδών δικαιωμάτων τα οποία αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο των ευρω-τουρκικών σχέσεων». Ολες οι εκθέσεις των ευρωπαϊκών θεσμών είναι αρνητικές για τις επιδόσεις της Τουρκίας και η έκθεση που πρόκειται να παρουσιάσει στη σύνοδο του Μαρτίου ο Ζ. Μπορέλ δεν γίνεται να τις παραβλέψει.

Η υιοθέτηση της λεγόμενης θετικής ατζέντας από τους 27 χωρίς όρους θα ισοδυναμούσε με επιβράβευση της αυταρχικής πολιτικής του Τ. Ερντογάν και αδιαφορία για τις αποφάσεις των Ευρωπαϊκών Δικαστηρίων, του Ευρωκοινοβουλίου αλλά ακόμη και των προηγούμενων Ευρωπαϊκών Συμβουλίων. Την Δευτέρα συνεδριάζει το Συμβούλιο Εξωτερικών της Ε.Ε. όπου αναμένεται να γίνει η πρώτη επανεκτίμηση της πορείας των ευρω-τουρκικών σχέσεων, υπό το πρίσμα και της επανεκκίνηση των διερευνητικών συνομιλιών Ελλάδας-Τουρκίας.

Για την Αθήνα είναι σαφές ότι αυτή η εξέλιξη είναι μόνο ένα βήμα για την αποκλιμάκωση της έντασης, πλην όμως, όπως επισημαίνει στη συνέντευξή του στην «.ΕφΣυν.» ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας αυτή η διαδικασία δεν έχει μυθικές διαστάσεις και βεβαίως δεν συνιστά διαπραγμάτευση για τη διευθέτηση του θέματος της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Ως προς το θέμα της αδιάκοπης τουρκικής προκλητικότητας στην Κύπρο, οι πληροφορίες θέλουν τη Γαλλία να υποβάλει κατάλογο πρόσθετων κυρώσεων κατά της Τουρκίας.

Με ενδιαφέρον αναμένεται επίσης η συζήτηση για το προσφυγικό, που από το 2015 χρησιμοποιείται ως πολιτικό εργαλείο από την Αγκυρα. Θέμα επικαιροποίησης ή νέας συμφωνίας δεν τίθεται λέει ο Ν. Δένδιας, καθώς η Τουρκία δεν έχει τηρήσει τη συμφωνία του 2016, δίνοντας απάντηση στη δήλωση του Μ. Τσαβούσογλου ότι θα δεχτεί πίσω παράτυπους μετανάστες από την Ελλάδα μετά τη σύνοδο κορυφής του Μαρτίου.

Με ορίζοντα τη Σύνοδο του Μαρτίου η Ελλάδα επιδιώκει να στείλει ξεκάθαρα μηνύματα προς την Τουρκία αλλά και προς τους εταίρους της Ε.Ε. και τους συμμάχους στο ΝΑΤΟ και πρωτίστως ότι η τουρκική επιθετικότητα δεν είναι ζήτημα ελληνοτουρκικών σχέσεων.

Προς αυτή την κατεύθυνση κρίσιμη θεωρείται η επιρροή της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ, καθώς τα δύο πρώτα μηνύματα από τον υποψήφιο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας Α. Μπλίνκεν, το ένα προς την Αγκυρα για το ενδεχόμενο επέκτασης των κυρώσεων για τους S-400 και το δεύτερο προς την Αθήνα για την εμβάθυνση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων, αναμένεται να έχουν συνέχεια στη σύνοδο των υπουργών Αμυνας του ΝΑΤΟ τον επόμενο μήνα και στη σύνοδο των υπουργών Εξωτερικών πριν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Μάρτιο.

Η προσέγγιση της Τουρκίας με την Ε.Ε. είναι η μόνη ορατή λύση για τον Τ. Ερντογάν προκειμένου να μη βρεθεί σε απομόνωση και εκτραχυνθεί περαιτέρω η πορεία της τουρκικής οικονομίας. Από την άλλη το ουσιαστικό ζήτημα για την Ε.Ε. δεν είναι να υποβάλει την Τουρκία σε δοκιμασία, αλλά το πώς μπορεί να επιβάλει τους ευρωπαϊκούς όρους συνεργασίας στην τουρκική ηγεσία, εάν όντως επιθυμεί μια νέα σελίδα θετική και όχι γεμάτη με προσβολές και προκλήσεις.

Επαφές Τσαβούσογλου με Γενς Στόλτενμπεργκ και Σαρλ Μισέλ

Ο Μηχανισμός Αποτροπής Σύγκρουσης στην Ανατολική Μεσόγειο βρέθηκε στο επίκεντρο της συζήτησης μεταξύ του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών και του γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ. Κατά τη δεύτερη μέρα των συναντήσεών του στις Βρυξέλλες, ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου πραγματοποίησε επίσης επαφές με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, αλλά και με τον εισηγητή του φακέλου της Τουρκίας στο Ευρωκοινοβούλιο Σάντσεθ Αμόρ.

Σύμφωνα με εκπρόσωπο του ΝΑΤΟ, ο Γενς Στόλτεμπεργκ συζήτησε για «τις συνεχιζόμενες προσπάθειες επί του μηχανισμού απεμπλοκής και τη μείωση των κινδύνων για θερμό επεισόδιο και ατύχημα στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και άλλα ζητήματα ασφαλείας». Από την πλευρά του ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου είπε ότι το ΝΑΤΟ «πρέπει να ενισχύσει περαιτέρω την ενότητα και την αλληλεγγύη εντός της Συμμαχίας» και τόνισε ότι «η Τουρκία αναλαμβάνει κρίσιμους και ηγετικούς ρόλους στην εξασφάλιση της αποτροπής και της άμυνας της Συμμαχίας και θα συνεχίζει να υποστηρίζει το ΝΑΤΟ στις αποστολές στο Αφγανιστάν και το Ιράκ».

Στις Βρυξέλλες βρέθηκε και αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας & διευθυντής Υποθέσεων Ε.Ε. Φαρούκ Καϊμακτσί, ο οποίος συναντήθηκε με τη γενική διευθύντρια Εσωτερικών Υποθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μονίκ Παριά σε σχέση με την αναθεώρηση της συμφωνίας της 18ης Μαρτίου για τη διαχείριση του μεταναστευτικού και τον διάλογο για τη φιλελευθεροποίηση των θεωρήσεων (βίζας). Ο ίδιος δήλωσε ότι «η σταθερότητα και η ασφάλεια στην Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ ξεκινούν στα νοτιο-ανατολικά σύνορα της Τουρκίας».