Η τελική μορφή του Π.Δ. με μια δόση κουτοπονηριάς παρακάμπτει, για παράδειγμα, τη σαφέστατη σύσταση η επεξεργασία ήχου και εικόνας να γίνεται μόνο σε «ιδιαιτέρως σοβαρά» ποινικά εγκλήματα και διευρύνει την γκάμα αδικημάτων. ● Υπονομεύεται ο σεβασμός των συνταγματικών δικαιωμάτων ιδιωτικότητας και συνάθροισης.
Στο γενικό κλίμα αυταρχισμού-καταστολής αλλά και στενής επιτήρησης των πολιτών με κάθε μέσο και πρόσχημα, που διαπερνά σχεδόν κάθε νομοθέτημα της κυβέρνησης, το ειδικότερο θέμα της παρακολούθησης και καταγραφής προσωπικών δεδομένων απασχολεί καθημερινά την επικαιρότητα, ειδικά όταν παραβιάζονται κατάφωρα το Σύνταγμα και οι νόμοι προστασίας των δικαιωμάτων του πολίτη.
Με την «ευκολία» που παρέχουν τα προεδρικά διατάγματα (που αφορούν τη νομοθετική διευθέτηση μιας εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης, χωρίς την πρότερη έγκριση της Βουλής) ετοιμάστηκε και υπογράφηκε το καλοκαίρι από τρεις υπουργούς κι έναν υφυπουργό το σχέδιο Π.Δ. για τη «Χρήση συστημάτων επιτήρησης με τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους».
Για το σχέδιο αρχικά γνωμοδότησε η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα με πολλές παρατηρήσεις για την ανάγκη τροποποίησης ορισμένων διατάξεων ώστε να είναι συμβατές με το εθνικό και ευρωπαϊκό δίκαιο προστασίας δεδομένων. Χωρίς να γίνει ποτέ γνωστό ποιες παρατηρήσεις ενσωματώθηκαν, το σχέδιο διαβιβάστηκε στη συνέχεια στο Ε’ Τμήμα του ΣτΕ, ενώ τελικά δημοσιεύτηκε σε ΦΕΚ στις 10.9.2020.
Σκοποί της εγκατάστασης και λειτουργίας συστημάτων επιτήρησης με τη λήψη ή καταγραφή ήχου ή εικόνας σε δημόσιους χώρους, σύμφωνα με το Π.Δ., είναι η αποτροπή και καταστολή των αξιόποινων πράξεων που προβλέπονται στο άρ. 14 του ν. 3917/2011 αλλά και στη διαχείριση της κυκλοφορίας ιδιαίτερα σε έκτακτες καταστάσεις.
Ανατρέχοντας όμως στην πολυσέλιδη γνωμοδότηση του ΣτΕ (30/7/2020) και διαβάζοντας τις παρατηρήσεις και τις υποδείξεις, διαπιστώνει κανείς ότι αφενός στο αρχικό σχέδιο υπήρχε αληθινό χάος παραβιάσεων δικαιωμάτων του πολίτη και αφετέρου ότι το ΣτΕ προσπάθησε να βάλει φραγμό στις αχαλίνωτες επιδιώξεις του υπ. ΠροΠο με την τήρηση ελάχιστον διαδικαστικών εγγυήσεων παρακολούθησης και καταγραφής πολιτών και σεβασμού των συνταγματικών δικαιωμάτων ιδιωτικότητας και συνάθροισης. Μεταξύ των παρατηρήσεων:
● «Η πρόβλεψη, όπως είναι διατυπωμένη, ενέχει ασάφεια και αοριστία ως προς τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί. Πρέπει, επομένως, να ρυθμιστεί κατά τρόπο συγκεκριμένο η διασφάλιση της δυνατότητας επίβλεψης της διαδικασίας εστίασης της εικόνας από τον αρμόδιο εισαγγελέα πρωτοδικών […]»
● «Η χρήση συστημάτων επιτήρησης κατά τη διάρκεια συναθροίσεων συνιστά μέτρο που μπορεί να επηρεάσει την άσκηση του συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματος του συνέρχεσθαι (άρθρο 11 του Συντάγματος) και, λαμβανομένου υπ’ όψιν ότι τα δεδομένα που συλλέγονται στην περίπτωση αυτή είναι πιθανόν να ανήκουν σε ειδικές κατηγορίες προσωπικών δεδομένων, το θεμιτό της επεξεργασίας προϋποθέτει τη διασφάλιση μειζόνων εγγυήσεων»
● «Η λήψη και επεξεργασία δεδομένων ήχου είναι δυνατόν να αφορά την επικοινωνία μεταξύ δύο ή περισσοτέρων προσώπων, τίθεται, στην περίπτωση αυτή, ζήτημα εφαρμογής των διατάξεων του άρθρου 19 παρ. 1 του Συντάγματος, εφ’ όσον και στο μέτρο που πρόκειται περί επικοινωνίας η οποία καλύπτεται από την εγγύηση του απορρήτου των επικοινωνιών. Σύμφωνα με την ανωτέρω συνταγματική διάταξη, ο νόμος ορίζει τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων».
● «Πρέπει, όμως, περαιτέρω να προβλεφθεί ότι η επεξεργασία δεδομένων ήχου, τουλάχιστον κατά το μέρος που τα δεδομένα αυτά αφορούν προστατευόμενη κατά το άρθρο 19 του Συντάγματος επικοινωνία, είναι επιτρεπτή για τη διακρίβωση όχι οποιουδήποτε, αλλά μόνον των ιδιαιτέρως σοβαρών εκ των μνημονευομένων στο άρθρο 3 του σχεδίου ποινικών αδικημάτων, τα οποία πρέπει να προσδιορισθούν στο κείμενο του σχεδίου».
Ειδικά σε ό,τι αφορά το τελευταίο αυτό σκέλος των υποδείξεων, η τελική μορφή του Π.Δ. με μια δόση κουτοπονηριάς παρακάμπτει τη σαφέστατη υπόδειξη. Αντί λοιπόν, όπως λέει το ΣτΕ, να γίνει επιλογή μόνο των «ιδιαιτέρως σοβαρών» από τα αναφερόμενα στο άρ. 14 του νόμου 2011 εγκλήματα, κάνει αναφορά συλλήβδην σε άρθρα του Ποινικού Κώδικα(!) με πολύ ευρύτερη γκάμα αδικημάτων (περιέχουν βαριά κακουργήματα αλλά και «ελαφρά» πλημμελήματα).
Π.χ., αναφέρονται αδικήματα όπως ασελγείς χειρονομίες, διατάραξη τάξης, εμπρησμός από αμέλεια, κλοπή, διέγερση σε απείθεια, εγκωμιασμός εγκλήματος, εξαναγκασμός σε απεργία, διατάραξη κοινής ειρήνης κ.λπ. που δεν εμπίπτουν με κανέναν τρόπο στα «ιδιαιτέρως σοβαρά» εγκλήματα για τα οποία δίνεται η δυνατότητα χρήσης προσωπικών δεδομένων από τις κάμερες.
Το άρθρο του νόμου όμως ορίζει σαφώς ότι: «εφόσον η καταγραφή αυτή συνεπάγεται την επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, επιτρέπεται μόνο για τη διαφύλαξη της εθνικής άμυνας, την προστασία του πολιτεύματος και την αποτροπή εγκλημάτων προδοσίας της χώρας, την αποτροπή και καταστολή εγκλημάτων που συνιστούν επιβουλή της δημόσιας τάξης, εγκλημάτων βίας, εμπορίας ναρκωτικών, κοινώς επικίνδυνων εγκλημάτων, εγκλημάτων κατά της ασφάλειας των συγκοινωνιών και εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας, όταν με βάση πραγματικά στοιχεία συντρέχουν επαρκείς ενδείξεις ότι τελέσθηκαν ή πρόκειται να τελεσθούν τέτοιες πράξεις και τη διαχείριση της κυκλοφορίας».
Αγνοήθηκε στην ουσία η υπόδειξη του ΣτΕ για τον προσδιορισμό των «ιδιαιτέρως σοβαρών» εγκλημάτων και σε κάθε περίπτωση είναι δυνατόν μια προσφυγή οποιουδήποτε πολίτη να οδηγήσει σε διαπίστωση αντισυνταγματικότητας.
Τέλος, για κάθε ενδιαφερόμενο είναι καλό να γνωρίζει ότι στο τελικό κείμενο του Π.Δ. προβλέπονται και τα «Δικαιώματα υποκειμένων της επεξεργασίας» (άρ. 10, Π.Δ. 7520) μεταξύ των οποίων είναι το ότι ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να ενημερώνει το κοινό με κάθε πρόσφορο μέσο ότι πρόκειται να εισέλθει σε χώρο που εμπίπτει στην εμβέλεια εγκατεστημένων ή φορητών συστημάτων επιτήρησης.
Πηγή
Author: Αντα Ψαρρά
