Σε ένα οργιώδες διπλωματικό παρασκήνιο τις τελευταίες εβδομάδες, ορισμένα κρίσιμα ζητήματα για όσα συνέβησαν στην ανατολική Μεσόγειο πήραν την πορεία τους! Για όλους; Mόνο η κυβέρνηση της Κύπρου εμφανίζεται… ανάδελφη και αταίριαστη με τις εξελίξεις, πατώντας ακόμα σε δύο βάρκες.
Η Ελλάδα και η Τουρκία εγκαινίασαν έναν νέο γύρο διερευνητικών συνομιλιών για τις διαφορές στις θαλάσσιες ζώνες. Μάλιστα με δημόσια τοποθέτηση, ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης δεσμεύτηκε σε διαδικασία με προκαθορισμένο τέλος τη Χάγη, όπως ζήτησαν επίμονα οι Ευρωπαίοι μεσολαβητές και η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ. Παράλληλα, ο Τούρκος ΥΠΕΞ Μ. Τσαβούσογλου σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις δεσμεύτηκε δημόσια για προσφυγή σε διεθνές επιδιαιτητικό δικαστήριο.
Σε μια παράλληλη κίνηση, ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες προανήγγειλε τη δική του παρέμβαση, γνωστοποιώντας την πρόθεσή του τον Οκτώβριο να συγκαλέσει τη Διάσκεψη για την Κύπρο με σύνθεση 5+1, δηλαδή τη διαπραγμάτευση με τη συμμετοχή υπό την αιγίδα του ΟΗΕ των δύο Κοινοτήτων της Κύπρου, των τριών Εγγυητριών Δυνάμεων και με παρατηρητή την Ε.Ε.
Η τροπή των συζητήσεων με άξονα «αποκλιμάκωση – διάλογος» προκαλεί έντονη νευρικότητα στη Λευκωσία. Για αρκετό καιρό εστίασε όλη την ενέργειά της πάνω σε ένα εντελώς διαφορετικό σενάριο: την αντίδραση της Ε.Ε. με τη μορφή επιβολής κυρώσεων στην Τουρκία για όσα συμβαίνουν σε αμφισβητούμενες θάλασσες, οριοθετημένες και μη. Η επέκταση των μονομερών ενεργειών της Τουρκίας το καλοκαίρι από τις κυπριακές θάλασσες μέχρι τις εικαζόμενες ελληνικές ζώνες έδωσε κάποια ώθηση στη λογική περί πιθανών κυρώσεων. Ιδίως υπό την απειλή ενός θερμού επεισοδίου. Ομως, το «μαστίγιο» αυτό δεν υπήρξε ποτέ κυρίαρχη επιλογή ούτε καν διαζευκτική.
Οπως φάνηκε από τα γεγονότα, η τακτική κυρώσεων -ακόμα και ασήμαντων ως προς το περιεχόμενο ή την επίδρασή τους πάνω στην Τουρκία– κυριαρχούσε μόνο στο μυαλό της Λευκωσίας που μέχρι τώρα έθεσε δύο διοικητικά στελέχη της ΤPAO στη λίστα. Αυτό δεν αφορά μόνο το ΥΠΕΞ και τον Ν. Χριστοδουλίδη, αλλά προσωπικά τον πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη, που του έδωσε οδηγίες στο Συμβούλιο Υπουργών (21/9) να επιμένει, μάλιστα έναντι κάθε τιμήματος. Ετσι εξελίχθηκε η πλέον ατυχής έως και καταστροφική διασύνδεση με κυπριακό βέτο στις κυρώσεις εναντίον του καθεστώτος Λουκασένκο της Λευκορωσίας.
Αντιθέτως προς τη Λευκωσία, η ελληνική κυβέρνηση, έστω και με περιπετειώδη τρόπο, απέφυγε να ακολουθήσει την κυπριακή γραμμή. Αρχισε να εξετάζει σοβαρά την οδό του διαλόγου από τον Ιούλιο – τριμερής μυστική συνάντηση στο Βερολίνο. Τελικώς, ύστερα από την κορύφωση της αντιπαράθεσης με το «Ορούτς Ρέις» και ζυγίζοντας το συμφέρον της, η Αθήνα πήρε την απόφαση να προχωρήσει στη γραμμή «διάλογος – Χάγη», κερδίζοντας χρόνο για επανατοποθέτησή της σε όλο το φάσμα της ευρωπαϊκής πολιτικής της: ηρεμία με την Τουρκία, επικέντρωση ξανά στην ανάκαμψη από την πανδημία που ταλανίζει τη χώρα.
Πατώντας σε δύο βάρκες
Δεν είναι βέβαιο κατά πόσο η Λευκωσία έχει κατασταλάξει σε μια πιο σαφή γραμμή για τους επόμενους μήνες για το Κυπριακό και το μέλλον του νησιού. Με την ομιλία που έκανε ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης δείχνει να ταλαντεύεται ανάμεσα στην πιεστική πραγματικότητα και σε θέσεις που έχουν ξεπεραστεί από καιρό. Πέρα από τους υψηλούς ρητορικούς τόνους που δεν συγκινούν κανέναν στο διεθνές ακροατήριο, ο πρόεδρος Ν. Αναστασιάδης εξέφρασε την «απαρασάλευτη θέση» του: «παραμένουμε δεσμευμένοι να επαναρχίσουμε αμέσως την ειρηνευτική διαδικασία, σύμφωνα με τη σχετική αλληλοκατανόηση που επετεύχθη με τον Γενικό Γραμματέα και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη στις 25 Νοεμβρίου 2019…».
Εν συνεχεία, έθεσε μια σειρά από προϋποθέσεις που σχετίζονται, όπως ανέφερε, «είτε με παράνομες γεωτρήσεις στην Αποκλειστική Οικονομική μας Ζώνη είτε με απειλές για επικείμενο άνοιγμα τις περιφραγμένης πόλης των Βαρωσίων, που βρίσκεται υπό τουρκικό στρατιωτικό έλεγχο…». Εκανε λόγο για «συνθήκες εκφοβισμού και απειλών» και κατηγόρησε την Αγκυρα ότι θέτει ως αφετηρία μιας νέας διαπραγμάτευσης τη γραμμή ατζέντα «δύο κρατών» ή «συνομοσπονδίας» (ανακοίνωση τουρκικού ΥΠΕΞ και δηλώσεις Μ. Τσαβούσογλου).
Επιχειρηματολόγησε επίσης για τα θέματα διαμοιρασμού υδρογονανθράκων, επαναλαμβάνοντας την πρότασή του: το Ταμείο που θα ιδρύσει η Κυπριακή Δημοκρατία θα προσφέρει στους Τουρκοκύπριους μερίδιο από τα έσοδα μέσω ενός «δεσμευμένου λογαριασμού με βάση την αναλογία πληθυσμού των (μελλοντικών) συνιστώντων κρατών»: «τα εν λόγω έσοδα θα μπορούσαν να απελευθερωθούν προς όφελος των Τουρκοκυπρίων ακόμα και πριν από τη λύση του Κυπριακού προβλήματος…»
Ο Κύπριος πρόεδρος δεν δείχνει να ευθυγραμμίζεται με όσα επίκεινται και κρίνονται ως κατεπείγοντα από τον ΟΗΕ, αλλά αφέθηκαν στο ράφι, όπως οι συνομιλίες του ΟΗΕ για την επίλυση του Κυπριακού. Ο Αντόνιο Γκουτέρες σε καμία περίπτωση δεν θα εισέλθει απλώς σε ένα νέο γύρο συνομιλιών, αλλά καθορίζει μια διαδικασία «διαφορετική από το παρελθόν», με ξεκαθάρισμα σε άμεσο χρόνο όσων δεσμεύουν την κάθε πλευρά. Θα πρόκειται για καταληκτική κι όχι «ατέρμονη» διαπραγμάτευση.
Οι συνεχείς προειδοποιήσεις για τις συνέπειες των τουρκικών γεωτρήσεων – 6 στο σύνολο από τον Φεβρουάριο του 2018, καθιστούν άνευ σημασίας την προβολή όρων από την πλευρά της Λευκωσίας. Μια ρεαλιστική εκκίνηση για τον πρόεδρο Ν. Αναστασιάδη, δεδομένου ότι για αρκετούς μήνες μόνο η Τουρκία κάνει γεωτρήσεις, θα ήταν η εφαρμογή μορατόριουμ, ώστε οι τελικές προσπάθειες του ΟΗΕ για λύση του Κυπριακού να εξελιχθούν σε ήρεμο κλίμα.
Ο Κύπριος πρόεδρος βρίσκεται δε προδήλως ένα βήμα πίσω από την πραγματικότητα και σε σχέση με τη θέση του για διανομή εσόδων, ως «μπαξίσι» (τουρκική λέξη) προς τους Τουρκοκύπριους. Πρώτον, τέτοια έσοδα δεν υπάρχουν, δεύτερον, δυνατόν να μην προκύψουν ποτέ με την ακολουθούμενη πολιτική σύγκρουσης, ενώ ουδείς διεθνώς ενδιαφέρεται για ρυθμίσεις πριν από την επίλυση του Κυπριακού. Στον ΟΗΕ σημειώνεται δε ότι ο ίδιος ο Κύπριος πρόεδρος διασάλευσε λεπτές ισορροπίες, αρνούμενος κοινές αποφάσεις με τους Τουρκοκύπριους για τα ενεργειακά, ακόμα και στο πλαίσιο του κοινού ομοσπονδιακού κράτους.
Το «Βατερλό» Χριστοδουλίδη
Η ειδική σύνοδος κορυφής για την Τουρκία αναβλήθηκε ως γνωστό και θα επαναληφθεί με πλήρη ατζέντα, όχι πια αποκλειστικά για ένα θέμα, την 1 – 2 Οκτωβρίου. Ελέω κορονοϊού, οι κορυφαίοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι χρειάζονται χρόνο για να δουν το κεφάλαιο «Τουρκία» από μια νέα σκοπιά, καθώς ηρεμεί το μέτωπο με την Ελλάδα. Από την άλλη, κανείς δεν θέλει να δίνει ερείσματα συζήτησης στην κυπριακή διπλωματία που πράττει ό,τι πιο καταστροφικό για να μην προχωρήσει τίποτε.
Πιο χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα διασύνδεσης των κυρώσεων για τη Λευκορωσία με τη θέση Χριστοδουλίδη για κυρώσεις επί της Τουρκίας. Η στάση της Λευκωσίας έφερε τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα, μέχρι και τη δημόσια αποδοκιμασία της Γαλλίας. Εντός Συμβουλίου καμία ουσιαστική στήριξη. Ιδιαίτερα απωθητικές υπήρξαν αναφορές Χριστοδουλίδη εν είδει ρητορικού ερωτήματος προς τους ομολόγους του: «ποια διαφορά έχει ο Λουκασένκο από τον Ερντογάν;» Η Γερμανία, ο ύπατος εκπρόσωπος και άλλες ισχυρές χώρες ξεκαθάρισαν ότι αντιμετωπίζουν ως διαφορετική περίπτωση όσα αφορούν Ελλάδα και όσα αφορούν Κύπρο. Σιωπηρός ο Γάλλος, λίγη συμπάθεια ο Ιρλανδός!
Ο δε Ν. Χριστοδουλίδης δεν φαίνεται να αντιλαμβάνεται ότι η Ελλάδα πήρε απόφαση για διάλογο και πολιτικές λύσεις – Χάγη, εν αντιθέσει προς τη Λευκωσία που ζητά κυρώσεις, αλλά καμία πρόταση δεν έχει, ούτε έξωθεν καλή μαρτυρία διαθέτει, για την επίλυση του Κυπριακού. Οι Ευρωπαίοι εταίροι δεν τοποθετούνται στο Συμβούλιο γιατί είναι κυριαρχικό ζήτημα κράτους-μέλους, αλλά με τη σιωπή τους παραπέμπουν τη Λευκωσία στον ΟΗΕ να λύσει τα προβλήματά της. Η δε ιδέα ότι χωρίς επίλυση μπορεί η κυπριακή κυβέρνηση να προσφύγει από κοινού με την Τουρκία στη Χάγη για τις θαλάσσιες ζώνες γνωρίζουν όλοι ότι είναι ανεφάρμοστη.
* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου
Πηγή
Author:
