Η ακτινογραφία και οι επιπτώσεις των Biden-economics

Το οικονομικό πρόγραμμα που εξήγγειλε κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν δείχνει σαρωτικό. Αν εφαρμοστεί στο σύνολό του δεν θα θεραπεύσει μόνο την αμερικανική οικονομία από τα δεινά της εποχής Τραμπ και την πανδημία, αλλά ενδεχομένως να αποτελέσει εφαλτήριο πίεσης για σημαντικές αλλαγές στις οικονομικές πολιτικές που εφαρμόζονται σε Ευρώπη και άλλα μέρη του πλανήτη.

Ο Τζο Μπάιντεν κληρονομεί από τον προκάτοχό του, Ντόναλντ Τραμπ, μια ιδιαίτερα ευάλωτη οικονομία και τη χειρότερη υγειονομική κρίση εδώ και ένα αιώνα. Η πρόθεσή του να ξοδέψει πολλά και γρήγορα για την αντιμετώπισή τους υποδεικνύει εμπιστοσύνη στα οικονομικά της ζήτησης, αλλά και ότι είναι αποφασισμένος να αποφύγει τα λάθη κυβέρνησης Ομπάμα στην κρίση του 2009.

Η μικρότερη -κατά περίπου 25%- δημοσιονομική παρέμβαση από αυτήν που είχε προταθεί τότε είχε ως αποτέλεσμα αργή αναιμική ανάκαμψη που στοίχισε στις μεσοπρόθεσμες εκλογές και περιόρισε τη δύναμη των Δημοκρατικών στο Κογκρέσο με αποτέλεσμα την αδυναμία υλοποίησης αρκετών από αυτά που είχαν υποσχεθεί.

Το πακέτο 1,9 τρισ. δολαρίων (American Rescue Plan) που ο Μπάιντεν ανακοίνωσε πριν από δέκα ημέρες, λίγο πριν από την ορκωμοσία του, είναι μέρος του συνολικού οικονομικού του προγράμματος και συνιστά τη μεγαλύτερη δημοσιονομική παρέμβαση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης από την έναρξη της πανδημίας. Κατευθύνεται στο μεγαλύτερο του μέρος (1 τρισ. δολάρια) για την ανακούφιση των νοικοκυριών.

Μαζί με τα άλλα δύο μεγάλα κονδύλια δαπανών (350 δισ. δολάρια στις πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις, 400 δισ. δολάρια για τον έλεγχο της πανδημίας) προσδοκάται ότι θα οδηγήσει σε γρήγορη τόνωση της ζήτησης που με τη σειρά της θα πυροδοτήσει την επανεκκίνηση της οικονομικής δραστηριότητας και την επιστροφή στον δρόμο της ανάπτυξης.

Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Moody’s Analytics, Μαρκ Ζάντι, εκτιμά ότι αν το πακέτο Μπάιντεν ενεργοποιηθεί εξ ολοκλήρου και με σχετική υψηλή ταχύτητα, η ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας θα εκτοξευόταν φέτος στο 8%, ενώ η αγορά εργασίας θα επέστρεφε στα προ κρίσης επίπεδα της σχεδόν πλήρους απασχόλησης ώς το φθινόπωρο του 2022. Λόγω των εμποδίων που αναμένεται ότι θα υψωθούν στο Κογκρέσο, ο Ζάντι εκτιμά ότι το τελικό πακέτο θα περιοριστεί στα 750 δισ. δολάρια, οδηγώντας σε ανάπτυξη περίπου 5%, που πάντως θα είναι η υψηλότερη των τελευταίων δύο δεκαετιών.

Η Goldman Sachs από την πλευρά της είναι πιο αισιόδοξη. Μετά τη δημοσιοποίηση του πακέτου Μπάιντεν, ο τραπεζικός κολοσσός αναβάθμισε τις εκτιμήσεις του για το τελικό του ύψος στο 1,1 τρισ. δολάρια από τα 750 δισ. δολάρια. Προβλέπει πλέον ότι η ανάπτυξη θα χτυπήσει φέτος το 6,6% από 5,9% που εκτιμούσε πριν οι Δημοκρατικοί κερδίσουν τις εκλογές στην Τζόρτζια και τον έλεγχο της Γερουσίας. Αν η πρόβλεψη αυτή επαληθευτεί θα πρόκειται για την ισχυρότερη ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας από το 1984.

Εκτός του πακέτου των 1,9 τρισ. δολαρίων το οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης Μπάιντεν περιλαμβάνει όμως και μια σειρά σημαντικών παρεμβάσεων -σε αγορά εργασίας, φορολογία, επενδύσεις, ρυθμιστικό πλαίσιο κ.ο.κ.- που αν ευδοκιμήσουν θα οδηγήσουν σε έναν ευρύτερο καταμερισμό των εισοδημάτων που παράγονται στην αμερικανική οικονομία και στη συγκράτηση της αυξανόμενης οικονομικής ανισότητας των τελευταίων ετών.

Διπλασιασμός ωρομισθίου

Κορυφαία μεταξύ όλων προς αυτήν την κατεύθυνση αποτελεί η υπόσχεση για υπερδιπλασιασμό του κατώτατου ομοσπονδιακού μισθού, από τα 7,25 δολάρια την ώρα σε περισσότερα από τα 15 δολάρια. Το μέτρο αγκαλιάστηκε από τις νεότερες γενιές Αμερικανών της gig economy (της οικονομίας της εργασιακής επισφάλειας) και αποτελεί έναν από τους δυο μεγαλύτερους στόχους των ισχυρών επιχειρηματικών λόμπι για «σκότωμα».

Στα σχέδια της κυβέρνησης προτεραιότητα αποτελεί ακόμη η ενίσχυση της συμμετοχής των εργαζόμενων στα συνδικάτα και η προστασία των δικαιωμάτων τους απέναντι στα εμπόδια που θέτουν οι εργοδότες. Επίσης, η δημιουργία τουλάχιστον 5 εκατομμυρίων νέων θέσεων εργασίας στον τομέα της μεταποίησης με επενδύσεις 300 δισ. δολαρίων στην έρευνα και 400 δισ. δολαρίων στις αλυσίδες εφοδιασμού και προμηθειών της ομοσπονδιακής κυβέρνησης.

Το φοιτητικό χρέος

Για τη αντιμετώπιση του δυσβάσταχτου φοιτητικού χρέους που καταδυναστεύει για χρόνια μετά τις σπουδές χιλιάδες Αμερικανούς προτείνεται η άμεση διαγραφή 10.000 δολαρίων από κάθε ομοσπονδιακό φοιτητικό δάνειο στο πλαίσιο του πακέτου ανακούφισης από την πανδημία.

Προτείνεται ακόμη διαγραφή επιπλέον 10.000 από το χρέος των φοιτητών για κάθε χρόνο παροχής κοινωνικής υπηρεσίας, μείωση των δόσεων στο μισό, διπλασιασμός των υποτροφιών και αύξηση των φοιτητών που μπορούν να λάβουν οικονομική βοήθεια. Ακόμη, επενδύσεις 70 δισ. δολαρίων θα πραγματοποιηθούν σε ιστορικά κολέγια και πανεπιστήμια των Αφροαμερικανών και των Λατίνων και άλλων μειονοτήτων, ενώ στο πλαίσιο των μέτρων υπέρ της φυλετικής ισότητας προβλέπεται η χρηματοδότηση των μαύρων και Λατίνων επιχειρηματιών μέσω των Πολιτειών και η χορήγηση τουλάχιστον 100 δισ. δολαρίων σε χαμηλότοκα δάνεια προς τις κοινότητές τους.

Η φορολογία

Ενα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα της νέας κυβέρνησης και πεδίο σύγκρουσης με τα επιχειρηματικά λόμπι εκτιμάται ότι θα είναι η φορολογική της πολιτική. Ο Μπάιντεν έχει υποσχεθεί ότι δεν θα φορολογήσει περισσότερο όσους έχουν ετήσια εισοδήματα μικρότερα των 400 χιλιάδων δολαρίων. Στο πρόγραμμά του, αντίθετα, υπάρχει η πρόβλεψη για αύξηση του φορολογικού συντελεστή των υψηλών εισοδημάτων στο 39,6%, επίπεδο στο οποίο βρισκόταν επί προεδρίας Μπαράκ Ομπάμα πριν ο Τραμπ το μειώσει στο 37%.

Προτείνεται ακόμη η φορολόγηση των εισοδημάτων από επενδύσεις με τον ίδιο συντελεστή που φορολογούνται οι μισθοί για όσους κερδίζουν πάνω από 1 εκατ. δολάρια ετησίως. Για τις επιχειρήσεις προβλέπεται η αύξηση του συντελεστή φορολόγησης των κερδών τους στο 28% από το 21%, επίπεδο στο οποίο τον είχε μειώσει ο Τραμπ το 2017 από το 35%. Προτείνεται ακόμη ελάχιστος φόρος 21% για τα έσοδα που οι αμερικανικές εταιρείες έχουν από το εξωτερικό καθώς και τη θέσπιση φόρου-ποινής για όσες εταιρείες μετακινούν θέσεις εργασίας στο εξωτερικό, αλλά συνεχίζουν να πουλούν τα προϊόντα τους στις ΗΠΑ.

Από την άλλη πλευρά προτείνεται επέκταση των φοροελαφρύνσεων που απολαμβάνουν τα νοικοκυριά λόγω των παιδιών. Παρά τις ενστάσεις, μελέτη της σχολής Wharton School του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια εκτιμά ότι η φορολογική μεταρρύθμιση του Μπάιντεν θα έχει ελάχιστη επίπτωση στην οικονομική ανάπτυξη, ενώ θα μπορούσε αυξήσει τα έσοδα της ομοσπονδιακής κυβέρνησης κατά 2,3-2,6 τρισ. δολάρια στα επόμενα 10 χρόνια.

Στο ευρύτερο μέτωπο των υποδομών ο Μπάιντεν προτείνει δαπάνες 1,3 τρισ. δολαρίων για την επόμενη δεκαετία με στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των εργαζόμενων της μεσαίας τάξης και τη μετάβαση των ΗΠΑ σε πιο καθαρές μορφές ενέργειας και την πράσινη οικονομία.