Μύθοι όπως το «Dolchstoßlegende» [σημείωση συντάκτη: Ο «μύθος της πισώπλατης μαχαιριάς»], ένας μύθος από το 1918, προκαλούσαν πάντα ζημιά σε Γερμανία και Ευρώπη. Στόχος τους είναι να αποσπάσουν την προσοχή από τις πραγματικές συγκρούσεις και να προκαλέσουν συναισθήματα εναντίον κάποιων ύπουλων κακοποιών στοιχείων. Το σχήμα λόγου που επανεισάγεται τώρα στην ευρωπαϊκή πολιτική από τον πρώην σύμβουλο ασφαλείας των ΗΠΑ Τζον Μπόλτον δείχνει ταυτόχρονα πρόθεση και άγνοια.
Πιο πρόσφατα, η ιδιαίτερα προβεβλημένη διαμάχη μεταξύ του Γάλλου Προέδρου Μακρόν και της Γερμανίδας υπουργού Άμυνας Ανεγκρέτ Κραμπ-Καρενμπάουερ κατέδειξε ότι η συζήτηση για τη μελλοντική θέση της Ευρώπης στον κόσμο βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Η αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση έτυχε να συμπέσει με τις ολοένα και αυξανόμενες αμφιβολίες σχετικά με την αξιοπιστία των διατλαντικών δεσμών μεταξύ της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών, ιδίως του ΝΑΤΟ. Σε αυτήν τη συζήτηση, ο Γάλλος πρόεδρος χρησιμοποιεί τη στρατηγική στροφή των Ηνωμένων Πολιτειών προς τον Ειρηνικό και τη μερική αναχώρησή τους από την Ευρώπη για να πλασάρει τη Γαλλία με πιο έντονο τρόπο ως την ηγέτιδα της Ευρώπης σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και στον τομέα της ασφάλειας. Με αυτό τον τρόπο η οικονομική και πολιτική κυριαρχία της Γερμανίας στην Ευρώπη, η οποία έχει αυξηθεί τα τελευταία δέκα χρόνια, τουλάχιστον ίσως να αντισταθμιστεί.
Πρόκειται επομένως για κάτι περισσότερο από απλώς ένα ερώτημα σχετικά με το πώς η Ευρώπη μπορεί να εξασφαλίσει και να ενισχύσει την αμυντική της ικανότητα. Γνωρίζοντας τον σκεπτικισμό, ιδίως των κρατών της Ανατολικής Ευρώπης, για την αμυντική ετοιμότητα και ικανότητα που έχει η Ευρώπη σε αυτά τα ίδια – της Ανατολικής Ευρώπης – κράτη μέλη της ΕΕ, η θέση της Γερμανίας είναι επομένως διαφορετική από εκείνη της Γαλλίας. Η Γερμανία θέλει να ανανεώσει τη διατλαντική συμμαχία εντός και εκτός του ΝΑΤΟ, ώστε να μη διχάσει την Ευρώπη. Όμως, η μεγαλύτερη χώρα της Ευρώπης θέλει, την ίδια στιγμή, να ενισχύσει την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας της Ευρώπης και, ως εκ τούτου, τη θεωρεί αναπόσπαστο κομμάτι του ΝΑΤΟ – και όχι σε αντίθεση με αυτό.
Όταν ένας πρώην σύμβουλος ασφαλείας και όψιμος επικριτής του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ απορρίπτει την ιδέα της «στρατηγικής αυτονομίας» για την Ευρώπη ως ψευδαίσθηση και βλέπει έναν στρατό της ΕΕ ως μια διχαστική δύναμη τόσο για το ΝΑΤΟ όσο και για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση, το πρώτο πράγμα με το οποίο τον αντικρούουμε είναι ένα γεγονός: είναι ακριβώς οι πολιτικές του πρώην εργοδότη του που έδωσαν την αφορμή για να ξεκινήσει αυτή η συζήτηση. Χωρίς τη συνεχή αμφισβήτηση του ΝΑΤΟ από τον Τραμπ και την πολιτική των εμπορικών κυρώσεων κατά των σημαντικότερων συμμάχων της Ευρώπης, η παρούσα συζήτηση πιθανότατα δε θα υπήρχε καν. Και αν κάποιος, όπως ο Τζον Μπόλτον, θα ήθελε να γίνει το ΝΑΤΟ στο μέλλον ένα μέσο παγκόσμιας παρέμβασης προς το συμφέρον των ΗΠΑ, είναι πιο πιθανό να αποδυναμώσει αυτήν την πολύ επιτυχημένη συμμαχία παρά να την ενισχύσει.
Στην πραγματικότητα, υπάρχουν καλοί λόγοι για να διατηρηθεί το ΝΑΤΟ και για να μην αφήσουμε την ανάπτυξη μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας στην Ευρώπη να μετατραπεί σε μια αντίθεσή του. Από τη μία πλευρά, ο Μπόλτον έχει δίκιο όταν επισημαίνει ότι το ΝΑΤΟ έχει τη δυνατότητα να εκτελεί στρατιωτικά καθήκοντα που η Ευρώπη ακόμα θα πρέπει πρώτα να αποκτήσει. Το σχέδιο του προέδρου Τραμπ για μια βιαστική απόσυρση στρατευμάτων από το Αφγανιστάν είναι ένα εύγλωττο παράδειγμα: γιατί η ανακοίνωση από μόνη της ήταν αρκετή για να βυθίσει τους Ευρωπαίους και τους ηγέτες του ΝΑΤΟ σε απόγνωση. Ήταν απολύτως σαφές ότι κανείς στην Ευρώπη δε θα είχε την πολιτική ή στρατιωτική δυνατότητα να καλύψει το κενό των Ηνωμένων Πολιτειών και των στρατιωτικών τους δυνατοτήτων στον Ινδοκαύκασο, ούτε καν μεσοπρόθεσμα.
Αντίθετα, το αίτημα του Μπόλτον για επέκταση του ΝΑΤΟ καταδεικνύει ότι στον κόσμο του 21ου αιώνα, ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής δε θα μπορούν πλέον να διατηρήσουν το ρόλο τους στην παγκόσμια πολιτική χωρίς συμμάχους. Οι διεθνείς άξονες εξουσίας έχουν από καιρό μετατοπιστεί πολύ προς τον Ινδο-Ειρηνικό. Ως εκ τούτου, το παιχνίδι του να παίζουν «μόνες τους μπόουλινγκ» [σημείωση συντάκτη: Η έκφραση παραπέμπει στο βιβλίο Bowling Alone του Ρομπερτ Πάτναμ] δεν είναι ιδιαίτερα ελκυστικό ούτε για τις Ηνωμένες Πολιτείες ούτε για την Ευρώπη.
Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αναπτύξει τη δική της προβολή ισχύος. Από τη μία πλευρά, επειδή οι ΗΠΑ δε θα διαδραματίζουν πλέον τον μέχρι τώρα ρόλο τους στη γειτονιά της Ευρώπης, στην περιοχή της Μεσογείου και την Αφρική, καθώς η επικέντρωση τους στον Ειρηνικό είναι πολύ απαιτητική. Από την άλλη πλευρά, επειδή η συντριπτική πλειοψηφία του αμερικανικού πληθυσμού είναι πολύ κουρασμένη για να συνεχίσει να συμμετέχει σε «ατελείωτους πολέμους». Μέχρι στιγμής, μόνο αυταρχικές δυνάμεις όπως η Ρωσία, το Ιράν ή η Τουρκία σπεύδουν να καλύψουν το κενό που προέκυψε στη Μέση Ανατολή. Η Ευρώπη έχει παραμείνει μέχρι τώρα σε ρόλο θεατή. Αυτό πρέπει να αλλάξει.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να εγκαταλείψει την πολιτική αντίληψη του Μπόλτον για το ΝΑΤΟ. Με μια κοινή και ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική και μια πολιτική ασφάλειας, οι Ευρωπαίοι πρέπει να είναι σε θέση να αποφασίζουν μόνοι τους πώς αξιολογούν τις διεθνείς συγκρούσεις, πώς θέλουν να αντιδράσουν σε αυτές και, πως θα συμμετέχουν στην επίλυση συγκρούσεων εάν θέλουν να συμμετάσχουν. Αυτό, ωστόσο, δεν είναι αντίθετο προς το ΝΑΤΟ, αλλά μια ξεχωριστή και κυρίαρχη δύναμη μέσα στο ΝΑΤΟ. Και, πάνω απ ‘όλα, αυτή είναι μια από τις συνέπειες του γεγονότος ότι η παγκόσμια τάξη του 20ού αιώνα έχει τελειώσει και δεν είναι φαίνεται να υπάρχει ακόμα μια καινούρια.
Σίγουρα υπάρχει αρκετό κοινό έδαφος μεταξύ των συμφερόντων της Ευρώπης και των ΗΠΑ στη διαμόρφωση αυτής της νέας παγκόσμιας τάξης – αλλά αυτά δεν είναι ταυτόσημα. Η συνεργασία που παρά ταύτα απαιτείται επειγόντως και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού και η επέκταση αυτής της συνεργασίας με άλλες δημοκρατικές βιομηχανικές χώρες, από την Ιαπωνία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Νότια Κορέα μέχρι την Αυστραλία, απαιτεί μια ισότιμη εταιρική σχέση, όχι μια πρόσκληση για υποταγή. Η διατλαντική συμμαχία του αύριο αφορά μια εταιρική σχέση, όχι έναν όρκο πίστης και υποταγής.
Προκαλεί επίσης εντύπωση το γεγονός ότι ο Μπόλτον περιορίζει αυτήν την αποδυνάμωση της ΕΕ σε ένα και μόνο τομέα: τον στρατιωτικό. Αυτό είναι επίσης ξεκάθαρο από το γεγονός ότι εκτιμά την κατάσταση και τη λειτουργία της διατλαντικής σχέσης αποκλειστικά όσον αφορά στη στρατιωτική συνιστώσα, και αγνοεί εντελώς όλους τους άλλους τομείς της σχέσης μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης, καθώς και μεταξύ των κρατών της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου. Ο Ψυχρός Πόλεμος δεν κερδήθηκε μόνο με στρατιωτικά μέσα, ούτε αποδείχθηκε ότι ο στρατός ήταν το κατάλληλο μέσο για την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν στο Ιράκ ή στο Αφγανιστάν. Αυτό απαιτεί – και αυτή η γνώμη δεν είναι ευρωπαϊκή φαντασίωση, αλλά μια διατλαντική εμπειρία – κάτι πολύ περισσότερο από σκληρά, στρατιωτικά μέσα δράσης. Μέσα που έχει σίγουρα στη διάθεσή της η ΕΕ και τα οποία συντονίζει και χρησιμοποιεί στην πρακτική της συνεργασία με το ΝΑΤΟ.
Πολύ πιο σημαντικό, ωστόσο, είναι το γεγονός ότι η επιτυχία της «Δύσης» στο παρελθόν δεν οφείλεται στο γεγονός ότι διατήρησε την ασφάλεια στον κόσμο με στρατιωτικά μέσα – αλλά στο ότι το ΝΑΤΟ προστάτευε μια έννοια της τάξης που επικεντρώνεται στην ελευθερία αντί στον εξαναγκασμό• στη δικαιοσύνη αντί για την εξουσία• στη συμμετοχή αντί για την αυταρχικότητα• και στα γεγονότα αντί για την προπαγάνδα εναντίον του ίδιου του πληθυσμού της. Και ακριβώς αυτές οι αξίες αμφισβητούνται και απειλούνται σήμερα περισσότερο από ποτέ.
Είναι αλήθεια ότι αυτή η απειλή προέρχεται επίσης από κράτη των οποίων η έννοια της τάξης βασίζεται σε συστήματα αξιών διαφορετικά από τα δικά μας. Ωστόσο, μετά από τα γεγονότα στην Ουάσινγκτον πριν από λίγες ημέρες, κατέστη σαφές ότι το μέλλον του φιλελεύθερου, δημοκρατικού κρατικού μοντέλου απειλείται πρωτίστως από το εσωτερικό του. Έχει χάσει την αξιοπιστία του απέναντι στον ίδιο του τον πληθυσμό. Και αυτό ισχύει για όλα τα κράτη της «παλιάς Δύσης», τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Αυτό δεν απαιτούσε την παρέμβαση εξωτερικών δυνάμεων. Μόνο όταν οι δημοκρατικές κοινωνίες καταφέρουν πάλι να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις – από την κλιματική αλλαγή μέχρι ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης και νομιμότητας – με τέτοιο τρόπο ώστε να πείσουν εσωτερικά, θα ανακτήσουν την ανθεκτικότητα και την ελκυστικότητά τους. Οι στρατιωτικές ικανότητες από μόνες τους δεν αρκούν για να το επιτύχουν αυτό.
Αυτό που βγαίνει σαν συμπέρασμα, υπό το πρόσχημα της υπεράσπισης του ΝΑΤΟ, είναι στην πραγματικότητα η λογική συνέχεια μιας κοσμοθεωρίας που διαμορφώνεται στις ΗΠΑ: ο κόσμος ως αρένα και ως πεδίο μάχης στο οποίο ηγούνται οι μεγάλοι παίκτες και οι μικρότεροι ακολουθούν. Ως προς αυτό, ο Μπόλτον ακολουθεί την πολιτική του πρώην εργοδότη του, η οποία στράφηκε κατά της κυριαρχίας της Ευρώπης. Και κατ’ αυτόν τον τρόπο, παραμένει πιστός στον εαυτό του. Τι πρέπει να περιμένει η Ευρώπη από κάποιον που θεωρεί ότι τα Ηνωμένα Έθνη είναι περιττά, που υποστηρίζει την αδιαμφισβήτητη αξίωση των Ηνωμένων Πολιτειών να ηγούνται και που εξακολουθεί να θεωρεί δικαιολογημένες τις ανεπιτυχείς στρατιωτικές επιχειρήσεις της χώρας του, παρόλο που κατέληξαν να δώσουν ώθηση σε τρομοκρατικές οργανώσεις;
Πιθανότατα να είναι υπερβολικό να ζητάμε από έναν αντίπαλο της πολυμερούς πολιτικής να δείξει κατανόηση για μια συμμαχία κρατών στην οποία υπάρχουν 27 έθνη με ίσα δικαιώματα, της οποίας το μυστικό της επιτυχίας έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι δεν προωθούν τυφλή υποταγή, αλλά μάλλον ενέργειες που βασίζονται στον αμοιβαίο σεβασμό και την ισορροπία συμφερόντων. Και η ιστορία τους δείχνει ότι τα έθνη μπορούν από άσπονδοι εχθροί να γίνουν πραγματικοί συνεργάτες και φίλοι σε διάστημα μικρότερο της μιας γενιάς.
Πηγή: Forum.eu
Πηγή
Author:
