Τον τελευταίο χρόνο –και ειδικά από το ξέσπασμα της πανδημίας και εξής– τείνει να εξελιχθεί σε φαινόμενο η ανάσυρση πληθώρας επετείων που κάποιες μπορεί να τις έχουμε ξεχάσει, κάποιες άλλες να μην τις γνωρίζουμε καν. «Υπενθύμιση» που λαμβάνει χώρα τόσο σε ενημερωτικές ιστοσελίδες όσο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Μοιάζει σαν να έχουν αυγατίσει ξαφνικά οι «μηχανές του χρόνου» και τα «επίκαιρα» για μικρά και μεγάλα γεγονότα που δίνουν αφορμές για πανηγυρισμούς, λύπες, αναμνήσεις, αναστοχασμό, κάτι που στην καραντίνα και τις συνθήκες του εγκλεισμού ίσως και να ικανοποιούσε μέρος των ψυχικών και διανοητικών μας αναγκών.
Από το Σάββατο 17 Οκτωβρίου 2020 παρατηρήθηκε εξαιρετικά εμφαντική η υπενθύμιση μιας όντως σημαντικής επετείου, αυτής της 18ης Οκτωβρίου 1981, που το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές και έγινε για πρώτη φορά κυβέρνηση, φέρνοντας τον «Λαό στην Εξουσία». Μου έκανε εντύπωση το γεγονός, διότι στα χρόνια της επίπλαστης ευμάρειας και της επακόλουθης κρίσης η συγκεκριμένη επέτειος είχε ξεχαστεί από τους δημοσιολογούντες, είτε γιατί τη θεωρούσαν ως δεδομένη αφετηρία του επιτυχημένου ελληνικού σοσιαλδημοκρατικού παραδείγματος –αποσιωπώντας τεχνηέντως την πρωταρχική λαϊκή του διάσταση– είτε γιατί μετά το 2009 το ΠΑΣΟΚ αντιμετωπίστηκε ως ο «αποδιοπομπαίος τράγος» που ευθυνόταν εξ ολοκλήρου και για την κρίση και την υπαγωγή στα μνημόνια.
Γιατί όμως φέτος αυτή η έντονη επίκληση στο παρελθόν και σε μια μνήμη που είναι πια μερικώς συλλογική; Κατά τη γνώμη μου, η απάντηση δεν μπορεί παρά να αναζητηθεί στην τρέχουσα πολιτική, κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα, καθώς και στο πεδίο της πολιτικής επικοινωνίας.
Οι δύσκολες για την κοινωνία πολιτικές που φαίνεται ότι αναπόφευκτα (;) θα εφαρμοστούν, πλήττουν κυρίως τις γενιές που ωφελήθηκαν από την πρώτη οκταετία του ΠΑΣΟΚ, συνταξιούχους ή ανθρώπους στο κατώφλι της συνταξιοδότησης, και φυσικά τους νέους, μετατρέποντας σε περισσότερο από επίκαιρο το σύνθημα «περήφανα νιάτα, τιμημένα γηρατειά». Άνθρωποι που είδαν το βιοτικό τους επίπεδο να ανεβαίνει στη Μεταπολίτευση έχουν βρεθεί μετά από δέκα χρόνια κρίσης να ζουν στην καλύτερη περίπτωση με όρους ελάχιστης αξιοπρέπειας και ταυτόχρονα –όσοι από αυτούς μπορούν– καλούνται να συνδράμουν στο νοικοκυριό των παιδιών τους και στις ζωές των εγγονιών τους. Κι αυτό δεν είναι μελοδραματική ή λαϊκιστική απεικόνιση. Είναι η αποτύπωση της πραγματικότητας.
Σε αυτό το πλαίσιο και με το πολιτικό σκηνικό να έχει αναδιαταχθεί πλήρως σε ό,τι αφορά τον ζωτικό και ευρύ ιδεολογικό χώρο που εκπροσωπούσε το ΠΑΣΟΚ, η επίκληση σε ένα σχετικά πρόσφατο «ένδοξο» παρελθόν ικανοποιεί πολλές αναγκαιότητες.
Κατ’ αρχάς, των ίδιων των πολιτών που αναπολούν τη ζωντανή πολιτική παρουσία με την επίτευξη των προσωπικών τους στόχων. Κατά δεύτερο λόγο, του εναπομείναντος και φθίνοντος πολιτικού «κληρονόμου» του ΠΑΣΟΚ, του ΚΙΝΑΛ, που προσπαθεί σε μια εύθραυστη ισορροπία να σταθεί σε δυο βάρκες. Τρίτον, του δεύτερου πόλου εξουσίας, του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος –άλλοτε με σοβαρούς πολιτικούς όρους και άλλοτε με ασκήσεις προσομοίωσης– επιδιώκει να προσελκύσει περισσότερα άστεγα στελέχη και ψηφοφόρους. Τέταρτον, του «επάρατου» αντιπάλου, της ΝΔ, που με έξυπνο τρόπο έχει διεμβολίσει τους καθαρά κεντρώους ψηφοφόρους και τα φιλελεύθερα πρώην στελέχη του ΠΑΣΟΚ.
Ικανοποιείται όμως ακόμα και μια μεγάλη μερίδα της λεγόμενης τέταρτης εξουσίας, που πασχίζει είτε να διατηρήσει με όρους πολιτικής επικοινωνίας στη ζωή τον «κληρονόμο» μήπως και ανακάμψει είτε να κατευθύνει τη ροή των νοσταλγών του δεξιότερα της κεντροαριστεράς, κερδίζοντας ίσως χρόνο για να δημιουργηθεί ένας νέος σχηματισμός, περισσότερο συμβατός προς την κοσμοθεωρία τους. Δεν είναι βέβαια καθόλου τυχαίο ότι ο όρος «πασοκοποίηση» εισήχθη στην πολιτική ορολογία για να περιγράψει με αρνητικό πρόσημο τη μεγάλη διαρροή προς το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης ψηφοφόρων και στελεχών του πάλαι ποτέ ΠΑΣΟΚ ή την επιθυμία κάποιων στο κόμμα να αντιγράψουν στρατηγικές και συμπεριφορές της δεκαετίας του 1980. Ασφαλώς, στην πέμπτη αυτή κατηγορία υπάρχουν επίσης και τα μέσα που επιδιώκουν την προσέγγιση ΣΥΡΙΖΑ – ΚΙΝΑΛ, πάλι με όρους που αναφέρονται στην «επιτυχημένη συνταγή».
Το εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι πάντως ότι βλέπουμε έναν διαγκωνισμό όλων των παραπάνω για την επικράτηση σε αυτό το πεδίο σιωπηρής αντιπαράθεσης. Ωστόσο, εκτός από τη ΝΔ, που δεν έχει παρά μόνον να κερδίσει, οι λοιποί «μνηστήρες» της «δεσποινίδος ετών 39» οφείλουν να καταλάβουν ότι για άλλους λόγους βρέθηκαν στην εξουσία οι μεν και για άλλους εκτός αυτής οι δε. Και όπως διαφαίνονται τα πράγματα, παραμονεύει ο κίνδυνος η «δεσποινίς» να μείνει ανύμφευτη, όπως συνέβη και στην ομώνυμη ταινία, αλλά όχι στο ράφι – άλλωστε, έχει ήδη κατακτήσει τη θέση της στην ελληνική πολιτική ιστορία γιατί εξέφρασε την εποχή της. Το θέμα είναι τι κάνουν όσοι θέλουν να εκφράσουν το σήμερα…
*Δημοσιογράφος-ιστορικός
Πηγή
Author:
