Ελα να πάμε στο νησί

Κατά καιρούς, από αρκετά δημοφιλή ειδησεογραφικά και ταξιδιωτικά sites αναπαράγεται, και μάλιστα με ιδιαίτερο στόμφο, η λανθασμένη πληροφορία πως υπάρχει ένα και μόνο κατοικημένο νησί σε λίμνη στην Ελλάδα και μάλιστα σε ολόκληρη την Ευρώπη! Ο λόγος βέβαια γίνεται για το Νησί της Παμβώτιδας λίμνης.

Φυσικά και κάνουν λάθος! Στην Ελλάδα υπάρχουν όχι ένα, αλλά δύο κατοικημένα νησιά που απολαμβάνουν το προνόμιο να βρέχουν τις γειτονιές τους σε λιμνίσια νερά. Το ένα είναι το Νησί της Παμβώτιδας λίμνης και το δεύτερο ο Αγιος Αχίλλειος, στη λίμνη της Μικρής Πρέσπας.

Επίσης είναι απολύτως βέβαιο πως όποιος ψάξει λίγο καλύτερα, θα βρει πολλά ακόμη παρόμοια κατοικημένα νησιά που βρίσκονται μέσα σε λίμνη σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο.

Το Νησί της Παμβώτιδας

Τα πλοιάρια με πολύ συχνά δρομολόγια αναχωρούν από το σημείο της προκυμαίας των Ιωαννίνων που βρίσκεται πλάι στην πλατεία Μαβίλη με προορισμό το Νησί που δεσπόζει στη βορειανατολική άκρη της λίμνης Παμβώτιδας.

Βέβαια μη φανταστείτε κανένα υπερπόντιο ταξίδι με φουρτούνες και ναυτίες. Με το που θα μπείτε στο μικρό πλεούμενο και θα δείτε την προκυμαία να ξεμακραίνει στον ορίζοντα, έχετε ήδη φτάσει!

Ο νησιώτικος παραδοσιακός οικισμός θα σας καλωσορίσει με τα ταβερνάκια του και τα θεόρατα δέντρα του να στολίζουν τη μικρή αποβάθρα. Από εδώ ένα πέτρινο καλντερίμι που διασχίζει κατά μήκος τον οικισμό θα σας φέρει ύστερα από ένα σύντομο, ευχάριστο περπάτημα στη μικρή πλατεία όπου βρίσκονται καφενεδάκια, εστιατόρια και μαγαζιά με είδη δώρων. Επίσης στο Νησί υπάρχει η δυνατότητα διαμονής.

Το ίδιο καλντερίμι κάνει τον γύρο του νησιού και περνά κοντά από τα κυριότερα ιστορικά κτίρια, μοναστήρια και άλλα αξιοθέατα. Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως με αρχή και τέλος το λιμανάκι, για να κάνετε τον γύρο του νησιού θα πρέπει να καλύψετε περίπου 2,5 χιλιόμετρα. Να σημειώσουμε πως στο Νησί δεν κυκλοφορούν οχήματα και ο μόνος θόρυβος που διαταράσσει την ησυχία είναι αυτός από τις μηχανοκίνητες βάρκες, το μόνο μεταφορικό μέσο των Νησιωτών.

Γεωγραφικοί και ιστορικοί προσανατολισμοί: Το εμβαδόν της επιφάνειας του Νησιού φτάνει μόλις τα 350 στρέμματα, ενώ οι μόνιμοι κάτοικοί του δεν ξεπερνούν τους 200, η καταγωγή των οποίων, σύμφωνα με τοπικό ανεπιβεβαίωτο θρύλο, έχει μανιάτικες ρίζες.

Συχνά αναφέρεται ως «νησί χωρίς όνομα», όμως έχει όνομα και λέγεται «το Νησί» και με αυτό καταγράφεται εδώ και εκατοντάδες χρόνια στα κρατικά έγραφα, ήδη από την εποχή της Τουρκοκρατίας.

Στα χρόνια του Αλή Πασά οι Νησιώτες είχαν εξασφαλίσει το αποκλειστικό δικαίωμα ψαρέματος στη λίμνη με τη μορφή της συντεχνίας. Παράλληλα προώθησαν τη δημιουργία οικοτεχνιών, την καλαθοπλεκτική και τη ναυπηγική τέχνη, οργανώνοντας έναν ιδιότυπο λιμναίο οικισμό που όμοιός του δεν υπήρξε άλλος στην Ελλάδα.

Το 1968 το Νησί χαρακτηρίστηκε τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και η δόμησή του ευτυχώς ελέγχθηκε ανάλογα. Ετσι σήμερα μπορούμε να πούμε πως το νησιωτικό χωριουδάκι διατηρεί την αρχιτεκτονική και ιστορική του ταυτότητα, χωρίς τσιμεντένιες παρεμβάσεις και νεοελληνικούς «καλλωπισμούς».

Τα σημαντικότερα αξιοθέατα: Η μικρή αυτή κατάφυτη στεριά που κολυμπά μέσα στο λίμνη έχει και άλλους λόγους να υπερηφανεύεται, αφού εδώ βρίσκονται μερικά από τα σημαντικότερα βυζαντινά μοναστήρια της Ηπείρου!

Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η μονή Αγίου Νικολάου Φιλανθρωπινών, κτίσμα του 11ου αιώνα, σύμφωνα με την υπέρθυρη επιγραφή. Οι αξιόλογες τοιχογραφίες στο εσωτερικό του καθολικού εντυπωσιάζουν για τον εικονογραφικό τους πλούτο αλλά και τη σπάνια για την ορθόδοξη αγιογραφία θεματολογία τους, καθώς απεικονίζουν τους αρχαίους φιλόσοφους να συζητούν για την παρουσία του Θεού σε οίκο της Αθήνας!

Στα βορειοανατολικά του οικισμού, στα κελιά της μονής του Αγ. Παντελεήμονα, λειτουργεί το Μουσείο Αλή Πασά και της Επαναστατικής Περιόδου. Εδώ παρουσιάζονται σπάνια αντικείμενα, όπως σκεύη εποχής, επίσημα έγγραφα του Αλή Πασά, κοσμήματα και χαλκογραφίες. Σε αυτό το μοναστήρι φυλακίστηκε ο Αλή Πασάς μετά την αποτυχημένη αποστασία του από την Υψηλή Πύλη και τελικά την επικράτηση των στρατευμάτων του σουλτάνου. Μάλιστα, στο πάτωμα ενός δωματίου φαίνονται οι τρύπες από τις σφαίρες οι οποίες λέγεται ότι σκότωσαν τον φιλόδοξο πασά.

Αγιος Αχίλλειος Πρεσπών

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια για να επισκεφτείς το πανέμορφο νησάκι του Αγίου Αχιλλείου, που κολυμπά στα ατάραχα νερά της Μικρής Πρέσπας, θα έπρεπε να πάρεις τηλέφωνο τον βαρκάρη για να έρθει να σε παραλάβει με τη βάρκα του. Βέβαια μερικές φορές τον χειμώνα που η λίμνη πάγωνε μπορούσες να πας στον Αγιο Αχίλλειο με τα πόδια, κινδυνεύοντας βέβαια να σπάσεις κανένα χέρι πέφτοντας …

Από το 2001 μια ξύλινη πλωτή πεζογέφυρα μήκους 640 μέτρων συνδέει τη στεριά της Κούλας με τον Αγιο Αχίλλειο και έτσι πλέον η επίσκεψη στο νησί γίνεται με τα πόδια. Στο ψαράδικο χωριουδάκι που βρίσκεται σε ύψος 850 μέτρων επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, υπάρχει παραδοσιακός ξενώνας και λειτουργεί εστιατόριο.

Ιστορία, θρύλοι και παραδόσεις: Το νησάκι του Αγίου Αχιλλείου με τον έναν και μοναδικό ψαράδικο οικισμό οφείλει το όνομά του στον Αγιο Αχίλλειο, επίσκοπο Λαρίσης (4ος αιώνας), ο οποίος είχε καταγωγή από την Καππαδοκία της Μικράς Ασίας και πήρε μέρος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο που διεξήχθη το 325 στη Νίκαια της Βιθυνίας. Το 985 ο τσάρος των Βουλγάρων Σαμουήλ άρπαξε το λείψανο του Αγίου Αχιλλείου από τη Λάρισα και το μετέφερε στο νησάκι της Πρέσπας, όπου και έχτισε προς τιμήν του την περίφημη βασιλική, ερείπια της οποίας υπάρχουν και σήμερα.

Επιπλέον στο νησί του Αγίου Αχιλλείου έχουν εντοπιστεί ίχνη ρωμαϊκών και βυζαντινών οικισμών που οι ιστορικοί τα ταυτίζουν με την πόλη Λύκη. Εκτός από τη βασιλική του Αγίου Αχιλλείου διακρίνονται ακόμη διάσπαρτα σε όλο το νησί τμήματα αρκετών βυζαντινών και μεταβυζαντινών ναών του 10ου και 15ου αιώνα. Σήμερα στο νησί, που αποτελεί δημοφιλή τουριστικό προορισμό, ζουν περίπου 20 άνθρωποι, όλοι προερχόμενοι από οικογένειες ψαράδων. Σύμφωνα με τον τοπικό θρύλο, τα σπίτια του χωριού παραμένουν έντεκα καθώς όποτε πήγαινε να χτιστεί ένα καινούργιο, κάποιο άλλο γκρεμιζόταν!

Η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου: Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά μνημεία της Δυτικής Μακεδονίας, χτισμένο σύμφωνα με το υπουργείο Πολιτισμού το 983 ή το 986. Ο ναός είναι ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής και είχε ξύλινη σκεπή. Οταν οι Βούλγαροι έφυγαν από την περιοχή και οι Πρέσπες περιήλθαν ξανά στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ο ναός λειτούργησε ως επισκοπικός έως τις πρώτες δεκαετίες του 15ου αιώνα. Κατά τον 11ο αιώνα μέρος του ναού αγιογραφήθηκε. Ο,τι διασώθηκε από αυτή την αγιογράφηση αποκολλήθηκε και σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο της Φλώρινας. Κατά τις ανασκαφές βρέθηκε κιβωτιόσχημος τάφος όπου πιθανόν να φυλάσσονταν τα κλεμμένα -από τη Λάρισα- λείψανα του Αγίου Αχιλλείου.

Στον χώρο βρέθηκαν ακόμη τέσσερις μαρμάρινες λάρνακες και σε μία εξ αυτών ένα μεταξωτό χρυσοστόλιστο τμήμα υφάσματος του 10ου αι. που εικάζεται ότι ανήκε σε κάποιο σημαίνον πρόσωπο. Στον αύλειο χώρο του ναού πραγματοποιούνται από το 1989 και κάθε καλοκαίρι οι αξιοσημείωτες πολιτιστικές και καλλιτεχνικές εκδηλώσεις «Πρέσπεια».

Οι περίπατοι: Στο νησάκι, όπως είναι φυσικό, δεν υπάρχουν αυτοκίνητα ή άλλα μηχανοκίνητα οχήματα και συνεπώς όλες οι περιηγήσεις γίνονται με τα πόδια. Η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου απέχει από το χωριό μόλις 300 μέτρα. Ομως αξίζει να ακολουθήσετε το ευδιάκριτο μονοπάτι και να περπατήστε ώς το σημείο «Σταυρός» που δεσπόζει στο νότιο και ψηλότερο σημείο του νησιού, στην κορυφή του λόφου. Από το χωριουδάκι θα χρειαστεί να διανύσετε περίπου 1.500 μέτρα. Το ένα χιλιόμετρο ξετυλίγεται σε ήπιο μονοπάτι και μόνο τα τελευταία 400-500 μέτρα είναι ανηφορικά.

Από το ύψωμα του λόφου θα απολαύσετε την ομορφότερη θέα της περιοχής προς τη λίμνη της Μικρής Πρέσπας και στα γύρω βουνά που αγκαλιάζουν από παντού τον τόπο. Στην πορεία σας μέχρι εδώ θα δείτε να βόσκουν ελεύθερες στα καταπράσινα λιβάδια του νησιού, σε μικρά κοπάδια, οι βραχύσωμες αγελάδες της Πρέσπας, μια τοπική ράτσα που οι ντόπιοι ονομάζουν «Νάνα αγελάδα».

Στη συνέχεια, ακολουθώντας το παραλίμνιο μονοπάτι ο περιπατητής θα περάσει πλάι από τα υγρά λιβάδια της ακρολιμνιάς. Ενδεικτικά να αναφέρουμε πως η περίμετρος του νησιού είναι μόλις 4 χιλιόμετρα. Σε αυτόν τον περίπατο θα παρατηρήσετε αρκετά από τα φτερωτά είδη της πλούσιας ορνιθοπανίδας, για την οποία φημίζεται εξάλλου η ευρύτερη περιοχή της Πρέσπας (πληροφορίες Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών).

📍 Κείμενο – φωτογραφίες: Θοδωρής Αθανασιάδης / viewsofgreece.gr