ΔιαΝΕΟσις: Ο Νόμος 4412 και η εφαρμογή του

Μοιραστειτε το

Πώς συνάπτονται οι δημόσιες συμβάσεις για τα δημόσια έργα, τις προμήθειες, τις μελέτες και τις υπηρεσίες; Πώς επιλέγονται οι εταιρείες που τα υλοποιούν; Πώς γίνεται η διαπραγμάτευση της τιμής, πώς δίνονται τα χρήματα, πώς εγκρίνονται οι απαραίτητες μελέτες, πώς παραδίδονται και αξιολογούνται στο τέλος; Είναι σημαντικά ερωτήματα.

Στη χώρα μας το νομοθετικό πλαίσιο που ορίζει τις δημόσιες συμβάσεις έργων, προμηθειών, υπηρεσιών και μελετών το ορίζει ο νόμος 4412 του 2016. Τα τελευταία χρόνια, στις συναντήσεις και τις συζητήσεις στις οποίες έχουν συμμετάσχει τα στελέχη και οι ερευνητές της διαΝΕΟσις με στελέχη της δημόσιας διοίκησης, της νυν και της πρώην κυβέρνησης αλλά και του ιδιωτικού τομέα, διαπιστώσαμε πως ο συγκεκριμένος νόμος προέκυπτε πολύ συχνά στην κουβέντα -και πάντα ως ένα μεγάλο πρόβλημα. Από ό,τι φαίνεται, αν και ο 4412/2016 έλυσε κάποια σημαντικά προβλήματα, οι περισσότερες από τις δυσλειτουργίες και τις παθογένειες που οδηγούν σε καθυστερήσεις, ακυρώσεις διαγωνισμών, υπερκοστολογήσεις και άλλα γνώριμα φαινόμενα, εξακολουθούν να επιβιώνουν.

 

Ο έμπειρος δημόσιος λειτουργός, πρώην βουλευτής και στέλεχος του ΚΙΝΑΛ Παναγιώτης Καρκατσούλης  θύμισε τις ζημιές από τον μεσογειακό κυκλώνα “Ζορμπά” στην Εύβοια το 2018, όταν ο νομός κηρύχθηκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Το Περιφερειακό Συμβούλιο τότε αμέσως ενέκρινε ένα ποσό (15,5 εκατομμύρια ευρώ) για την αποκατάσταση των ζημιών κυρίως στο οδικό δίκτυο. Όμως η απαραίτητη έγκριση από το υπουργείο Οικονομικών καθυστέρησε έναν χρόνο. Η διαδικασία ανάθεσης έτρεξε από την Περιφέρεια το φθινόπωρο του 2019, και το έργο ανατέθηκε με χρονοδιάγραμμα οκταμήνου, όμως οι ανάδοχοι ζήτησαν και παράταση για να το ολοκληρώσουν έξι μήνες αργότερα. Έτσι, η έκτακτη ανάγκη που προέκυψε σε μια περιοχή της Ελλάδας το Σεπτέμβριο του 2018, θα καλυφθεί -αν όλα πάνε καλά-, το νωρίτερο τον Μάρτιο του 2021.

Ο δε Δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης  θύμισε τον θρυλικό διαγωνισμό για τα ασθενοφόρα του ΕΚΑΒ, ο οποίος είχε ξεκινήσει από το 2007 και δέκα χρόνια αργότερα δεν είχε ολοκληρωθεί, παρ’ όλο που το κράτος είχε δεσμευμένο κονδύλι για να τα αγοράσει. Τελικά τα ασθενοφόρα τα έκανε δωρεά το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, μαζί με την πλήρη συντήρησή τους για 8 χρόνια. Και πάλι χρειάστηκαν σχεδόν 11 μήνες για να μπορέσει το κράτος να ολοκληρώσει τις απαραίτητες διαδικασίες για να παραλάβει τα 143 οχήματα.

Τα παραδείγματα δεν τελειώνουν. Ο αριθμός και η ποικιλία τους ζαλίζουν. Ο διαγωνισμός για τη υδροδότηση των άγονων νησιών, τον οποίο κέρδιζε πάντα ο ίδιος ανάδοχος. Το ότι δημόσιες υπηρεσίες λειτουργούν με ληγμένες άδειες λογισμικού επειδή η διαδικασία ανανέωσης τους χρειάζεται μήνες. Η κατασκευή της 4ης γραμμής του μετρό της Αθήνας εγκρίθηκε το 2014. Ο διαγωνισμός δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. 

Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί το κράτος δεν μπορεί να ολοκληρώνει αυτές τις πολύ σημαντικές διαδικασίες γρήγορα; Πώς είναι δυνατό να χρειάζεται να επέμβει ένα κοινωφελές ίδρυμα για να αποκτήσει ασθενοφόρα το ΕΚΑΒ;

Στη μελέτη οι ερευνητές αναζητούν τους λόγους αναλύοντας όλες τις πτυχές του νομικού πλαισίου για τις δημόσιες συμβάσεις στην Ελλάδα: του νόμου 4412.

Ακόμα και ο νόμος του 1997 για το θέμα προέκυψε ως αποτέλεσμα καταδικαστικής απόφασης κατά της χώρας μας του (τότε) Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.

Γιατί πρέπει όμως αυτοί οι κανόνες να ορίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Καθώς ένα μεγάλο μέρος των συμβάσεων αφορούν έργα και προμήθειες που πληρώνονται από ευρωπαϊκά χρήματα, υπήρχε η ανάγκη εφαρμογής κοινών όρων και κανόνων για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτή είναι άλλωστε μια προσπάθεια που έχει ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες και έχει φτάσει σήμερα στο σημείο όλα τα κράτη-μέλη (αλλά και άλλα, εκτός Ε.Ε., όπως η Νορβηγία) να έχουν ουσιαστικά κοινή νομοθεσία για τις δημόσιες συμβάσεις.

Ως πλαίσιο, ο ν.4412/2016 εισήγαγε μερικές πολύ ουσιαστικές και κρίσιμες “τεχνικές” καινοτομίες στο πώς το κράτος συνάπτει συμβάσεις με οικονομικούς φορείς, από τη δημιουργία μιας Αρχής Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών μέχρι την υιοθέτηση τεχνολογικών λύσεων στη διαγωνιστική διαδικασία, αλλά και την εισαγωγή περιβαλλοντικών και κοινωνικών κριτηρίων στις διαδικασίες επιλογής ή αποκλεισμών διαγωνιζομένων στις διαγωνιστικές διαδικασίες. Ο νόμος περιλαμβάνει κριτήρια και διαδικασίες για όλες τις φάσεις προκήρυξης, ανάθεσης, εκτέλεσης και παρακολούθησης των δημοσίων συμβάσεων και περιγράφει τι πρέπει να κάνει κάθε μία από τις αναθέτουσες αρχές και φορείς του Δημοσίου (από υπουργεία και ΔΕΚΟ μέχρι Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου). Είναι ένα μεγάλο, πολύπλοκο κείμενο με εκατοντάδες άρθρα.

Γιατί όμως ενώ πλέον στην Ελλάδα -θεωρητικά τουλάχιστον- έχουμε το ίδιο θεσμικό καθεστώς με τις άλλες χώρες της ΕΕ., θεωρούμε τον νόμο για τις δημόσιες συμβάσεις προβληματική υπόθεση; Γιατί εδώ εμφανίζονται καθυστερήσεις και δυσλειτουργίες, ενώ αλλού όχι;

Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να επισημάνουμε ότι η διαδικασία σύναψης των συμβάσεων αποτελείται από τα εξής στάδια: Της προετοιμασίας και του σχεδιασμού της σύμβασης, της δημοσίευσης και της σχετικής προκήρυξης του διαγωνισμού, της υποβολής προσφορών και της επιλογής των διαγωνιζομένων, της αξιολόγησης των προσφορών, της ανάθεσης, της εκτέλεσης και της παραλαβής έργων ή μελετών.

Στην πράξη, στην Ελλάδα εμφανίζονται προβλήματα σε όλα τα στάδια.

Για παράδειγμα, όπως τόνισαν στους ερευνητές μας, δικαστές και εκπρόσωποι άλλων φορέων, το στάδιο του σχεδιασμού μιας σύμβασης συχνά πάσχει επειδή οι εργαζόμενοι στις αναθέτουσες αρχές δεν έχουν την τεχνική επάρκεια για να σχεδιάσουν το έργο σωστά. Εμφανίζονται διαγωνισμοί με ανεπαρκείς μελέτες που δεν προσδιορίζουν το αντικείμενο του έργου με σαφήνεια, για παράδειγμα.

Αυτή η έλλειψη τεχνογνωσίας σε διάφορα επίπεδα της διοίκησης έχει κι άλλες συνέπειες. Ο ν.4412/2016 εισήγαγε κάποια νέα εργαλεία, όπως για παράδειγμα νέες μορφές ανάθεσης, πέραν των γνωστών διαγωνισμών και απευθείας αναθέσεων (Πχ. συμφωνίες-πλαίσιο, συμπράξεις καινοτομίας κλπ.). Ο λόγος που τα στελέχη πολλών φορέων δεν τις προτιμούν είναι η συνήθεια: επειδή είναι εργαλεία καινούργια, διαφορετικά από αυτά που έχουν συνηθίσει.

Προβλήματα υπάρχουν και αλλού. Στο στάδιο της τιμολόγησης, για παράδειγμα, ή στις προϋποθέσεις συμμετοχής στους διαγωνισμούς (που δεν πρέπει να είναι “φωτογραφικές”, αλλά δεν πρέπει να είναι και υπερβολικά χαλαρές) ή στο στάδιο της αξιολόγησης του έργου. Τα ηλεκτρονικά μητρώα που χρησιμοποιούνται για τους διαγωνισμούς είναι δύσχρηστα και δεν επικοινωνούν ούτε μεταξύ τους, ούτε με τη Διαύγεια. Προκύπτουν καθυστερήσεις και ολιγωρίες από τα μέλη των επιτροπών αξιολόγησης (που δεν αμείβονται γι’ αυτή τη δουλειά -αλλά συχνά δεν έχουν και την απαραίτητη τεχνογνωσία ή εξειδίκευση).

Επιπλέον υπάρχει και ο φόρτος της γραφειοκρατίας σε πολλές από τις διαδικασίες, ακόμα κι αν αναγνωρίσει κανείς ότι τα τελευταία χρόνια και ειδικά το τελευταίο διάστημα, έχουν γίνει άλματα. Σε κάποιους φορείς ακόμα υπάρχουν υπερβολικά πολλά στάδια υπογραφών (π.χ. στις Ένοπλες Δυνάμεις), σε άλλες ζητούνται τα ίδια έγγραφα πολλές φορές, αλλού αποτελεί διαχρονικό πρόβλημα η έλλειψη επαγγελματισμού ή εξειδίκευσης των δημοσίων υπαλλήλων.

Και, βέβαια, υπάρχει και κάτι άλλο: από τη δημοσίευση του ν.4412 στις 8 Αυγούστου του 2016 μέχρι τις 30 Μαΐου του 2020 ο νόμος είχε υποστεί 401 τροποποιήσεις -περίπου δύο κάθε εβδομάδα- οι οποίες κυμαίνονταν από απλές γλωσσικές διορθώσεις μέχρι σημαντικές παρεμβάσεις, όπως ένας ολόκληρος άλλος νόμος, ο ν.4605 του 2019, που έφερε μεταβολές σε σχεδόν 80 διατάξεις του αρχικού νόμου.

Οπότε πώς λύνεται αυτό το πρόβλημα;

Οι λύσεις στις οποίες καταλήγει η έρευνα είναι μια σειρά από 15 τεχνικές προτάσεις που εξυπηρετούν πέντε κεντρικούς στόχους. Μπορείτε να τις δείτε συνοπτικά στο παρακάτω link: https://www.dianeosis.org/2020/10/o-nomos-4412-kai-ta-provlimata-toy/

 

Πηγή
Author:

spot_img
spot_img
spot_img
spot_img

Σχετικα Αρθρα