«Αγγος», κυρία πρόεδρε

Τα φώτα της δημοσιότητας στράφηκαν τις τελευταίες μέρες στην πρόεδρο του δικαστηρίου που ανακοίνωσε την απόφαση για τη Χρυσή Αυγή. Δικαίως. Γιατί η Μαρία Λεπενιώτη ασφαλώς έφερε σε πέρας ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο, διευθύνοντας μια δίκη στην οποία συνυπήρχαν δύο στοιχεία που θα προκαλούσαν πονοκέφαλο σε κάθε δικαστή. Από τη μια μεριά υπήρχε ένας τεράστιος όγκος ανακριτικού υλικού, μεγάλος αριθμός κατηγορουμένων και ένα πλήθος μαρτύρων για ξεχωριστές υποθέσεις που συνενώθηκαν προκειμένου να διερευνηθεί η κατηγορία της εγκληματικής οργάνωσης.

Από την άλλη πλευρά, για πρώτη φορά σ’ αυτήν τη δίκη βρέθηκε ένα δικαστήριο μπροστά σε μια εξαιρετικά δύσκολη θέση να εξακριβώσει αν ισχύει η κατάληξη του παραπεμπτικού βουλεύματος, το οποίο χαρακτηρίζει τη Χρυσή Αυγή εγκληματική οργάνωση που δρα με τον μανδύα πολιτικού κόμματος.

Γνωρίζαμε βέβαια το ιδιαίτερο κύρος που είχε η κυρία Λεπενιώτη στους δικαστικούς κύκλους, όπου είχε ήδη από καιρό αποκτήσει τη φήμη της «σιδηράς προέδρου». Αλλά είναι αλήθεια ότι με τον τρόπο που χειρίστηκε αυτές τις 453 συνεδριάσεις του Α’ Τριμελούς Εφετείου Κακουργημάτων Αθηνών (μαζί με τη Γεσθημανή Τσουλφόγλου και τον Ανδρέα Ντόκο) όχι μόνο επιβεβαίωσε τον χαρακτηρισμό αυτόν, αλλά πριν ακόμα ανακοινώσει την απόφαση, είχε κερδίσει την αποδοχή και των δύο πλευρών, των συνηγόρων δηλαδή τόσο της πολιτικής αγωγής όσο και της υπεράσπισης.

Το προσωπικό στιλ με το οποίο διηύθυνε τις συνεδριάσεις η κυρία Λεπενιώτη είναι εξαιρετικά λιτό και αυστηρό. Ούτε μια λέξη δεν βγήκε από τα χείλη της όλα αυτά τα χρόνια εκτός από τις εντελώς απαραίτητες φράσεις, με τις οποίες έδινε τον λόγο στους παράγοντες της δίκης, ρωτούσε μάρτυρες και κατηγορουμένους και ανακοίνωνε τις αποφάσεις για τα αιτήματα όλων των πλευρών. Και βέβαια δεν επέτρεψε σε κανέναν παράγοντα της δίκης να ξεφύγει από αυτό το πλαίσιο.

Εχουμε ζήσει πριν από πολλά χρόνια τη δίκη μιας άλλης οργάνωσης που κατηγορούνταν ως εγκληματική, με το ίδιο ακριβώς άρθρο του Π.Κ. που δικάστηκε η Χρυσή Αυγή. Ο λόγος φυσικά για τη «17 Νοέμβρη». Ο Μιχάλης Μαργαρίτης, πρόεδρος του Τριμελούς Εφετείου που είχε αναλάβει το 2003 να δικάσει εκείνη την υπόθεση, υπήρξε ο απόλυτος πρωταγωνιστής της διαδικασίας. Οχι μόνο διηύθυνε τις συνεδριάσεις με ύφος τηλεοπτικού σούπερ σταρ, αλλά δεν παρέλειπε να χαριεντίζεται, κυριολεκτικά, με όλες τις πλευρές, να γελάει, να κάνει χιούμορ και κυρίως να αναφέρεται με κάθε αφορμή σε προσωπικά του βιώματα. Ακόμα και στους κατηγορουμένους δεν δίσταζε να κάνει επίθεση φιλίας: «Ομολογώ, αν ήξερα ότι έχετε τόσο ωραίο χιούμορ, θα ερχόμουν κι εγώ στα πανηγύρια τότε!» (στον Χριστόδουλο Ξηρό, 26.6.2003). «Θα μπορούσαμε να είμαστε και φίλοι εμείς οι δύο, αλλά εδώ δικάζω σαν ένα μέλος της ελληνικής κοινωνίας» (στον Δημήτρη Κουφοντίνα, 25.8.2003). Και βέβαια κάθε πρωί ο πρόεδρος ξεκινούσε με το καλωσόρισμα όλων των παρευρισκόμενων.

Η κυρία Λεπενιώτη ακολούθησε έναν εντελώς διαφορετικό δρόμο. Η πρώτη λέξη που επί πεντέμισι χρόνια ακούγαμε το πρωί, στην αρχή κάθε συνεδρίασης, απ’ αυτήν ήταν «Αγγος», το πρώτο δηλαδή αλφαβητικά όνομα κατηγορουμένου. Ακολουθούσαν τα υπόλοιπα 67 ονόματα και ξεκινούσε το πρόγραμμα της ημέρας.

Σε καμιά φάση της μακρόχρονης διαδικασίας δεν ένιωσε η πρόεδρος την ανάγκη ή δεν παρασύρθηκε να εκφράσει κάποιου είδους προσωπική ή συναισθηματική αντίδραση. Ποτέ δεν ξεκίνησε κάποιο διάλογο ούτε επέτρεψε σε κανέναν να της απευθύνει τον λόγο έξω από την αυστηρή δικονομική τάξη. Μόνο όποιος είχε παρακολουθήσει πάνω από 20 συνεδριάσεις είχε κάποια πιθανότητα να διαγνώσει τη διάθεσή της στον τρόπο που παρατηρούσε τη διαδικασία, τον τρόπο που καθόταν στην καρέκλα της ή πώς κοιτούσε επιδεικτικά τα χαρτιά της.

Μπορεί, λοιπόν, να μην είχε η διαδικασία στο δικαστήριο ούτε στιγμή χαλάρωσης, όπως εκείνη που είχε επιβάλει ο Μ. Μαργαρίτης πριν από τόσα χρόνια, αλλά μ’ αυτήν την επιλογή η κυρία Λεπενιώτη κατόρθωσε να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους που κρύβονταν σ’ αυτήν την υπόθεση. Γιατί στην πρόσφατη δίκη τα πράγματα ήταν πολύ δυσκολότερα. Ζήσαμε, εξάλλου, επιθέσεις των ομάδων κρούσης της Χρυσής Αυγής σε μάρτυρες κατηγορίας και συνηγόρους της πολιτικής αγωγής, αλλά και απειλές και τραμπουκισμούς μέσα στη δικαστική αίθουσα.

Το σοβαρότερο, όμως, στοιχείο που πρέπει να πιστωθεί στην πρόεδρο είναι η βαθιά γνώση του αποδεικτικού υλικού, κάτι καθόλου αυτονόητο, εφόσον μιλάμε για έναν πραγματικά τεράστιο όγκο ντοκουμέντων και μαρτυριών. Το διαπίστωσα και μόνος μου από τις ερωτήσεις της κατά την τριήμερη κατάθεσή μου. Αλλά κυρίως το είδαμε όλοι στις ερωτήσεις που υπέβαλε στον κατηγορούμενο Μιχαλολιάκο, υποχρεώνοντάς τον να πει αυτά που νόμιζε ότι μπορεί να αποκρύψει, μετατρέποντας την απολογία του σε ομολογία.

Η μεγαλύτερη επιτυχία της υπήρξαν βέβαια οι ύμνοι που απέσπασε από την πλευρά των υπερασπιστών της Χ.Α. για την άψογη διαδικασία που τήρησε. Οσα τώρα ακούγονται απ’ αυτήν την πλευρά για «άδικη δίκη» προσκρούουν σε όσα οι ίδιοι συνήγοροι ανέφεραν στις αγορεύσεις τους λίγες βδομάδες νωρίτερα.

Γιατί την επιλέξαμε

Η Μαρία Λεπενιώτη διηύθυνε ως πρόεδρος το δικαστήριο που δίκασε την υπόθεση της Χρυσής Αυγής και ήταν αυτή που ανακοίνωσε την απόφαση, η οποία χαρακτηρίστηκε «ιστορικής» σημασίας.